Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев
- Бұл бет үшін навигация:
- 13.7-сурет.
| 13.6 -сурет.
Артериоланың қурылысы (Ю. И. Афанасьев бойынша кесте): 1 — эндотелиоцит; 2 — базальды мембрана; 3 — ішкі эластикалық мембрана; 4 — жазық бүлшық ет жасушасы; 5 — жазық миоциттің эндотелиоцитпен байланы- сы; 6 — адвентициалды жасушалар; 7 — дәнекер тіндік талшықтар I 404 13-Тарау. Жүрек-қан тамырлар жүйесі 13.7-сурет. Қылтамыр. Микрокинотүсірілім (В. И. Козлов бойынша): 1 — эндоте лий; 2 — перицит; 3 — адвентициялық жасуша; 4 — қылтамыр қуысындағы эритро- циттер. Сілтеме сызық арқылы қанның ағу бағыты көрсетілген Кылтамырлардың кабырғасы 3 жұка кабаттан тұрады (жоғарыда ка- растырған тамырлардың үш кабыкшасы тәрізді). Ішкі кабаты базальды мембранада орналаскан эндотелий жасушаларынан, ортаңғы кабаты екіге ажыраған базальды мембранамен коршала орналаскан перициттерден, ал сырткы кабаты сирек орналаскан адвентициялык жасушалардан және амор- фты заттка бата орналаскан жіңішке коллаген талшыктарынан тұрады. Эндотелий қабаты. Қылтамырдың ішкі тыстауы базальды мембранада орналаскан созылыңкы, пішіні полигональды, шекаралары иректелген, күміс тұздарымен импрегнациялау кезінде анык көрінетін, эндотелийлік жасуша лардан тұрады (13.8-сурет). Эндотелий жасушаларының ядролары әдетте созылыңкы, сопакша пішін- ді. Эндотелиоциттердін ядросы орналаскан бөлігі, шахматтык ретпен (I тип) немесе бір-біріне карама-карсы (II тип) орналасып, кылтамырдың куысына шығып тұрады. Қылтамырларда каннын ағуына колайлы жағдай ядролардын орналасуының жиі кездесетін I типінде туындайды. Ядролары карама-карсы орналаскан эндотелиоциттер кыскарған кезде кылтамырдың куысы жабылып калуы мүмкін. Неғұрлым созылыңкы эндотелиоциттердің ұзындығы 75—175 мкм, ал неғұрлым кыскаларының ұзындығы 5—8 мкм болып келеді. Эндотелийлік жасушалардың калындығы да бірдей емес. Әр түрлі кылтамырларда ол шетінде 200 нм-ден 1-2 мкм-ге дейін болса, ядромаңы аймакта 3—5 мкм-ге дейін толкиды. Эндотелий жасушалары бір-біріне тығыз орналасады, араларында тығызжәне саңылаулы байланыстараныкталады. Эндотелийлікжасушалардын қан ағымына караған беті эндотелийдің атромбогендік, тоскауылдык қызметтерін, сонымен коса эндотелийдің тамыр тонусын реттеуге катысуын камтамасыз ететін гликопротеидтермен жабылған (параплазмолеммалык кабат). Эндотелийдің атромбогендік кызметі тли кокал икстің теріс зарядына ғана емес, сонымен катар, эндотелийдің атромбогендік касиеттері бар заттар- ды өндіру кабілетіне де байланысты, мысалы, тромбоциттердің агрегациясын төмендететін простациклин тәрізді. Эндотелийдін тоскауылдык кызметі ба зальды мембранамен, эндотелиоциттердің цитокаңкасымен және рецептор- ларымен байланысты (төменнен караңыздар). Эндотелийлік жасушалардың ішкі және сырткы беттерінің ұзына бойында пиноцитоздык көпіршіктер мен кавеолалар орналасады, олар әр түрлі заттардың және метаболиттердің |