Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega essentials of

ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ, ҚЫЛМЫС ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ БАҚЫЛАУ
169
маңызды деп есептесе немесе көшенің бұрышында әлдебіреудің есірт- 
кі сататынын көріп, дереу полицияға қоңырау шалса; психикалық 
ауру адамның саябақта тұрғанын немесе жасөспірімді әлдекімнің 
жазықсыз жазалап жатқанын көріп, бірден әлеуметтік қызмет өкіл- 
дерін шақырса, онда сіз тұратын ауданның ұжымдық тиімділігі 
жоғары деп есептеледі. Ұжымдық тиімділік қүрылымдық ахуалы 
жақсы аудандарда жиі кездеседі: олардың жүмыспен қамтылуы мен 
үй сатып алу мүмкіндігі жоғары, ал жұмысы мен табысы олардың өз 
өмірін бақылауға деген ұмтылысын оята алады. Сондай-ақ олар қажет 
кезінде полиция мен коммуналдық қызметтердің көмегінен де үміт- 
тенеді. Үжымдық тиімділік теориясына сүйенер болсақ, шамадан тыс 
құрылымдық кемшіліктерге үшырайтын аудандарда девианттылық 
болу мүмкіндігі жоғары. Соның кесірінен мұндай аудандарда үжым- 
дық тиімділік төмен болады. Бұл теорияның эмпирикалық дәлелдері 
көп және девианттылықтың заңсыз түрі жөніндегі проблемада ықпа- 
лы айрықша артып келеді.
Конфликт теориясы
Құрылымдық-функциялық теорияның пайымдауынша, девиантты- 
лық әлеуметтік құрылым бөліктерінің (нормалар, мақсаттар мен ре- 
сурстар) арасында интеграция жоқтығынан болады. Осы тұрғыдан 
алғанда, девианттылық - қалыптан тыс жағдайлардан туындайтын 
жалпы нормадан ауытқыған құбылыс. Алайда конфликт теориясы 
девианттылықты кейбір топтардың қат ресурстарға басқалардан 
гөрі қолжетімділігі жоғарырақ болатын қоғамдағы бәсекенің табиғи 
және қашып құтыла алмайтын өнімі ретінде қарасгырады. Бұл тео- 
рияны жақтайтындар әділетсіз бәсеке девианттылықты зерттеуде 
көңіл аударатын басгы жайт болуы керек деп есептейді (Lemert, 1981; 
Reiman, 2005).
Конфликт теориясының болжауы бойынша, девианттылық- 
тың анықталу жайы мен сол девианттылыққа кімдердің қатысты 
болуына әлеуметтік топтардың арасындағы бәсеке мен қақтығыс 
эсер етеді. Конфликт теориясын девианттылыққа қатысты қолда- 
нуға болады, дегенмен ол көбінесе қылмыстың өзін және қылмыс- 
тық заңды түсіндіруде қолданылады. Тарихи тұрғыда ол гаптық 
қайшылықтардыц әсерін зерттейді. Сонымен қатар бұл теория 
нәсілдік, этностық және гендерлік конфликтілерді талдау үшін де 
жиі қолданылады.
Мертон инновация терминін 
әлеуметтіктурғыда мақұлданған 
мақсаттарға жету үшін (мысалы, 
жарыста жеңу) мәдениет 
мақулдамайтын (мысалы, стероид 
қолдану) әдістерді қолданатын 
адамдарға қатысты пайдаланады.

жүктеу/скачать 35,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: