Қазақстан тарихы кафедрасы

49 
Батыс жағындағы елдерді – Орта Азия мен Иранды, Таяу Шығысты, 
Кавказ елдерін жҽне Еуропаның едҽуір бҿлігін жаулап алу болды. 
Моңғолдардың Батысқа жорығы Жетісу жерін жаулап алудан 
басталды. Шыңғыс ханның ҽскерлері Жетісуды ешбір қарсылықсыз 
басып алды деуге де болады. Жетісуды оңай басып алған моңғолдарға 
Оңтҥстік Қазақстан мен Орта Азияға жол ашылды жҽне бҧл ҽрекеттерін 
жҥзеге асыруға «Отырар апаты» сылтау болды. 1219 жылдың 
қыркҥйегінде басталған Отырар қорғанысы бес айға созылды. 
Ҽскербасы Қарашаның сатқындығы Отырардың қҧлауын тездетті. Сыр 
бойындағы қалаларды алуға аттанған Жошы ҽскерлері Сығанақта елеулі 
қарсылыққа ҧшырайды. Қаланы ҧрыссыз алу ҥшін Жошы келіссҿз 
жҥргізеді. Бірақ қала тҧрғындары моңғолдардың бҧл талабынан бас 
тартып, оның жіберген адамын ҿлтіреді. Қамал бҧзатын қҧралдарын 
пайдаланып моңғолдар қалаға тікелей шабуылдайды. Джувенидің 
айтуынша моңғолдар қаланы жеті кҥн, жеті тҥннен кейін алады да 
«кеңшілік пен аяушылық қақпасын жауып қойып» бҥкіл қала 
тҧрғындарын қырып салады. Сыр бойымен тҿмен жҥрген Жошы 
ҽскерлері Ҿзгент пен Баршынкентті, Ашнас пен Жентті жҽне Жаңакентті 
алады. 1220 жылы Шыңғыс хан ҽскерлерінің негізгі легі Орта Азияның 
Амударияға дейінгі аумағын тҥгелге жуық басып алады. 1221 жылдың 
кҿктеміне дейін бҥкіл Хорезмді жаулап алған моңғолдар Орта Азияны 
жаулап алуды аяқтайды. Осылайша 1219-1224 жж. моңғол ҽскерлерінің 
жорықтары нҽтижесінде Қазақстан мен Орта Азия аумағы Шыңғыс хан 
империясының қҧрамына енеді жҽне оның ҧлдарына ҥлес етіп бҿлініп 
беріледі. Ҥлкен ҧлы Жошыға Ертістен Орал тауларына дейінгі жерлер, 
оңтҥстікте Каспий мен Арал теңізінің тҿңірегі, Амударияның тҿменгі 
аудандары мен солтҥстік Хорезм. Екінші ҧлы Шағатайға - Оңтҥстік 
жҽне Оңтҥстік - Шығыс Қазақстан, Шығыс Тҥрікстан мен Мауараннахр 
жерлері, ҥшінші ҧлы Ҥгедейге Батыс Моңғолия мен Жоғарғы Ертіс, 
Тарбағатай аудандары енді. Ал кіші ҧлы Тҿлеге Шыңғыс ханның негізгі 
жҧрты Моңғолия тиді.

жүктеу/скачать 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: