Оқулық Түзетілген және толықтырылган екінші басылым 1-кітап алматы, 2004 ббк28. 86 я 73 р 12
жүктеу/скачать 23,05 Mb. Pdf көрінісі
|
| 194
с у р е т. Т ө м ен гі ж а қ с ү й е к т ің тұрақты т іс т е р і, d en tes perm anentes; ж о ғ а р ы д а н қарағандағы к өр ін ісі. 1 d en tes in c isiv i; 2 dens caninus; 3 d en tes premolares; 4 d en tes m olares; 5 dens serotinus. Т і с т е р д і ң д а м у ы . Адам тістері шамамен ұрықтык дамудың жетін- ші аптасында дами бас- тайды. Осы кезде бола- шақ жоғарғы және төменгі жақсүйектердің ұяшық- тық өсінділері аймағында ауыз қуысын қаптайтын эпителидің қалыңдаған жері пайда болып, ол доғатәрізді табақша түрінде астыңғы жағындағы мезенхимаға бітісе өсе бастайды. Көп ұзамай бұл эпителий табақшасы тереңге қарай өсуін жалғастыра, ұзына бойына бір-бірімен тік бұрыш жасай орналасқан екі табақшаға бөлінеді. Алдыңғы немесе ұрт-ерін табақшасы одан әрі ажырап, еріндер мен ұрттарды қызылиектен бөлетін және ауыз кіреберісін түзуге әкелетін ашық эпителий қатпарына айналады. Артқы, тіс табақшасы тіктеу орналасқан. Осы табақшаның жиегінде колбатәрізді томпайған эпителий өсіп-ұлғайып, болашақ сүт тістердің бастамасын қалайды. Бұл томпақтар тіс колбалары немесе кіреукелік ағзалар деп аталады. Кіреукелік ағзалар түзілгеннен кейін тіс табақшасы тереңдей өсіп, кіреукелік ағзалар оның алдыңғы (яғни ерін немесе ұрт жағына карай) жағында орналасады. Дамып келе жатқан кіреукелік ағза пайда болғаннан кейін көп ұзамай тостаған немесе қоңырау пішінге келеді, оған сәйкес ұңғыл тіс бастамасын түзетін мезенхимамен толады. Кіреукелік ағзалар біртіндеп тіс табақшасымен байланысын жоғалтып, тіс бастамалары мүлде оқшауланады. Оқшауланған тіс бастамаларында тістің құрам бөліктері пайда болады, бұл кезде эпителий жасушалары кіреукеге бастама береді, қызылиек бүртігінің мезенхималық тінінен дентин мен ұлпа түзіліп, ал алғашқы кезде кіреукелі ағзаны тіс қапшығы түрінде қоршап тұрған мезенхимадан цемент пен түбір қабығы пайда болады. Tic бастамасы өскен сайын тіс ұяшықтарының сүйекті қабырғалары да биіктей береді. 348 Тістер кағу, gomphosis (грекше-шеге), аркылы косылып, жоғарғы жоне төменгі жаксүйектін үяшыктык өсінділерінін үяшыктарында орналасады. Бүл кагу деген атау дүрыс емес, шынында тістер сырттан кағып енгізілмейді, ішінен өсіп шығады. Ұяшыктык өсінділерді жабатын шырышты кабык - кызылиек, gingivae деп аталады. Бүл жерде шырышты кабык фиброзды тін аркылы сүйек кабығымен тығыз түтасып-өседі; кызылиек тіні кантамырларға бай да (сондыктан оңай канайды), ал нервтерге кедей. Tie пен кызылиектің бос жиегі арасындағы науатәрізді батыңкы кызылиек калтасы деп аталады. Әрбір тіс, жүктеу/скачать 23,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|