Бөж тақырыбы: Қазақстан тарихы бойынша ертедегі жазба деректер

 
Қожа Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
 
БӨЖ
 
Тақырыбы:
Қазақстан тарихы бойынша ертедегі жазба деректер
Орындаған: Аманжол Меруерт 
Қабылдаған: Жолсейтова Мағрипа 
Тобы: ФТУ-311 
 
 
Түркістан 2023 

2 
 
 
Жоспар 
1. Kipicпe 
2. Негізгі бөлім 
- 
Парсы, грек және қытай жазбаларындағы
 
Қазақстан
 
-
Антикалық авторлардың еңбектері. Қазақстанның ежелгі дәуір тарихы
 
3. Қорытынды 
4. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3 
 
Тақырыптың өзектілігі: 
Тарих ғылымы белгілі бір мәселені 
зерттеуді, оң алдымен, деректер жинаудан бастайды. Деректер тарихи 
болмысты 
шындық 
тұрғысынан 
оқып-үйренуге 
бағыт 
береді. 
Ежелгі Қазақстан тарихы жӛнінде жазбаша деректемелер кӛне парсы, кӛне 
грек, латын, қытай тілдерінде бізге келіп жетті. Бұл жазбаша деректемелер 
мазмұны мен сипаты жағынан сан алуан.
 
Басты деректемелердің бірі Зороастризмнің киелі "Авеста" деген кітап 
атауымен белгілі. Ахура Мазда Құдайына арналған "Авеста" жырларының 
авторы Заратуштра ("Кәрі түйеші" деген мағына береді) делінеді. Заратуштра 
Каспий теңізінің шығыс-солтүстігін қоныстанған арий тайпасының Спитама 
руынан шыққан. 
Шамамен алғанда, адамзат тарихындағы тұңғыш пайғамбар, абыз 
Заратуштра, біздің заманымызға дейін IX ғасырда ӛмір сүрді. Табиғи 
дарынының арқасында арийлердің батыр ұлдары жайлы жырлап, отыз 
жасында жаңа дінді ойлап табады, жерінде таралған Заратуштра ілімінің 
қасиетті жазбалар жинағы біздің заманымызға дейін III ғасырында хатқа 
түскен 21 кітаптан тұрады. "Авестаның" сақталған бӛлігінде Құдай атына 
айтылатын әнұрандар (гимндер) бар. 
Басында Айға, Күнге, отқа, суға табынатын арийлер оның діни 
уағыздарын қабылдай қоймады. Әсіресе турлар қатты қарсылық кӛрсеткен. 
Заратуштра басқа жақтарға қоныс аударып, ӛз ілімін кӛрші елдерге таратады. 
Осылайша 
зороастризм 
діні 
дүниеге 
келді. 
Заратуштра 
уағыздарының Қазақстанның ежелгі тұрғындарының тарихын, мәдениетін 
танып білуде маңызы зор. Онда шығыс ирандық кӛшпелі тайпалар "турлар" 
деген жинақ атаумен беріледі. Сонымен қатар "Авестада" "сайримдер", 
"дахтар" деген тайпалар туралы да айтылады. 
"Авестадағы" Құдай әнұрандары Орталық Азия мен оның солтүстігінде 
жапсарлас жатқан Қазақстанның бақташы-егінші тайпаларының рухани ӛмірі 
туралы құнды материал береді. Арийлердің Құдайға құрбандық шалып, оның 
атына мадақтау айтатын жерлері археологиялық деректермен де расталып 
отыр. 
Қазақстанның ежелгі дәуірдегі тарихы жӛніндегі мәліметтер кӛне 
парсы, кӛне грек, латын, қытай, т.б. тілдерде жазылып қалдырылған. 
Археологиялық ескерткіштермен қатар жазбаша деректер ежелгі дәуірдегі 
Қазақстанды мекендеген тайпалар мен тайпа одақтарының шаруашылық 
және әлеуметтік қатынастарын, мәдениетін, тұрмысы мен әдет-ғұрыптарын 
зерттеуге мүмкіндік береді. Қазақстанның ежелгі дәуірдегі тарихы бойынша 
деректердің негізгі топтарының сипаттамасына тоқталайық.