86
ФОНЕТИКА
Қазіргі қазақ тілінде бірінші буында еріндік
дауыстылар
(о, о,
ұ, ү) келіп (оларды ж азбасқа
мүмкіндік ж оқ),
екінш і буында езулік
е, ы, і
әріптері жазылса, онда олар еріндік
(о,
ұ, ү) бо-
лып айтылады.
Ф онетика үшін сөздің жазылуы емес,
айты-
луы, естілуі маңызды екені даусыз. Еріндіктердің
орнына езуліктерді жазу - орф ограф иялы қ нор-
ма, бірізді жазу үшін қажет.
Ерін үндестігін дүрыс түсіну үшін еріндік
дауыстылар мен
езулік дауыстылардың көрш і
буындарда қатар тұру мүмкіндіктерін ескеру ке-
рек. Сонда екі буынды сөздерде тек аш ы қ
а
езулігінің ғ а н а о , ұ еріндіктерінен
кейін кезде-
седі;
ора, орақ, отан, қола, қора, ұра, ұран, ұзақ, құрақ,
құлақ, бұтат.б.
Қалған жағдайда еріндіктер мен
езуліктер бір сөз ішінде қатар айтылмайды. Әсіре-
се еріндіктерден кейін езуліктер кездеспейді. Тек
мазмұн, мақұл, макұлық, марқұм, мәжнұн, куэ, күю,
мэжбүр, дэстүрцеген
сияқты санаулы ғана кірме
сөздерде бұл заңдылық сақталмауы мүмкін.
С ингарм онизм нің мәнін құрауға тіл және
ерін үндестігі тең қатысады. Ерін үндестігінің
күші екі буынмен шектелмейді. Бірінші буында
дөңгеленіп, сүйірленіп алған ерін
екінші буын-
да (аш ы қ
а
ды бы сы болмаса) тез жайы лы п өз
қалпы на келмейді және ол үшінші буында да
аяқтала қоймайды.
Бұл айтылғандардан ш ығатын қорытынды:
қазақ тілінде ерін үндестігі
болған және оны ң
күші санаулы буынмен шектелмейді: алды ңғы
буында дауысты
Достарыңызбен бөлісу: 
