А. Соловьева, Б. Ибраимова

138
қозғалыстарына байланысты соғып тұрады. Бұл қозғалысты нәресте-
нің төбесіне қолыңды ақырын қойып байқауға болады. Бала екі жасқа 
толған кезде бас сүйегі сүйектенеді. 
Қозғалатын­ байланысу­
– бұл сүйектің 
буын
арқылы байланысуы. 
Буын арқылы жоғары қозғалысты қажет ететін қаңқа сүйектері байланы-
сады. Бұған аяқ-қол, бас сүйегі мен омыртқа жотасының және астыңғы 
жақ сүйектің бастың басқа сүйектерімен байланысуы жатады.
Буын мынадай міндетті элементтерден тұрады (74-сурет): 
буын­беті­
(бір­сүйектің­ойысы­мен­басқа­сүйектің­басы
); 
буын­қабы;­буынішілік­
байламдар;­буын­сұйықтығы.
1
3
2
4
а
2
1
ә
73-сурет. 
Нәрестенің бас сүйегі 
а – қырынан қарағанда; ә – жоғарыдан қарағанда: 1 – үлкен еңбек; 2 – кіші еңбек; 3 – сына тәрізді 
еңбек; 4 – емізік тәрізді еңбек
2
1
3
4
74-сурет. 
Жамбас буынындағы сүйектердің қозғалмалы байланысы:
1 – жамбас сүйегі; 2 – жамбастың байланысуы; 3 – қозғалмалы байланысу; 4 – ортан жілік; 5 – 
буын сіңірі; 6 – ортан жіліктің ұршық басы; 7 – буын қабы
5
6
7

139
Буынды түзетін сүйек беті айнадай жылтыр 
гиалинді­ шеміршек­
қабатымен жабылған
.­
Бұл қозғалған кезде үйкелу мен соққыны азай-
тады. Сонымен қатар буын ойпаңы ұлпаларының жасушалары мен 
сүйектің басы ағзаның өсуі кезеңінде сүйек жасушаларының ұзынынан 
өсуін қамтамасыз етеді. 
Буын­қабы­
дәнекер ұлпасынан тұрады. Ол өзінің шеті арқылы түзуші 
буын сүйектерінің бетіне бірігіп өседі. Буын қабы арқылы буынның 
герметикалық жабық кеңістігі – 
буын­ саңылауы
түзіледі. Бұл – 
буын­
сұйықтығына
толы қуыс. 
Буын­ сұйықтығы­
майлағыш қызметін атқарады. Ол гиалинді 
шеміршек сияқты үйкелуді азайтады және қозғалған кезде сүйектің бу-
ынды бетінің жылжуын қамтама сыз етеді. Буын беті арасындағы тар 
қуысты толтыратын буын сұйықтығының мөлшері өте аз. Мысалы, тізе 
буынында орташа 3–3,5 мл
буын сұйықтығы болады. Жаттыққан спорт-
шыда оның мөлшері 5 мл және одан да көп болуы мүмкін. 
Буын­байламы
– сүйектерге бекитін тығыз талшықты ұлпа шоғыры. 
Олар ішкі және сыртқы болуы мүмкін. ішкі байламдар буын сүйектерінің 
ойпаңы мен басының бетіндегі буын шеміршектерінің өсінділері болып 
табылады. Ал сыртқы байламдар – буын қабының өсінділері. Олар буын 
арқылы өтіп, оны түзетін сүйектерді орап байланыстырады. Буын бай-
ламдары сүйектердің беку беріктігін арттырып қана қоймай, қозғалу 
амплитудасын шектейді. Осылай буын басының буын ойпаңынан шығып 
кетуіне кедергі келтіреді. Буындағы қозғалысты буынды түзетін әртүрлі 
сүйектерге бекитін бұлшық еттер жүзеге асырады.
Қозғалмайтын,­ жартылай­ қозғалатын,­ қозғалмалы,­ сүйек­
жігі,­ еңбек,­ үлкен­ еңбек,­ қозғалмалы­ байланысу,­ буын,­ буын­
беті,­ ойпаң,­ сүйектің­ басы,­ буын­ қабы,­ буынішілік­ байлам,­
буын­сұйықтығы,­гиалинді,­буын­саңылауы,­буынның­шығуы.­

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: