Жауынқұрттың асқорыту жүйесі

45
заттардың қан ға түсіп, ағзаның барлық жасушасына жетуі үшін қажет. 
ішек соңғы сег менттегі қорытылмаған заттар шығарылатын аналь 
тесігімен аяқталады.
Жұтылған топырақ және қорытылмаған қорек қалдықтарын өсімдіктер 
органикалық тыңайтқыш ретінде қолданады. Топырақ жауынқұрттың 
қызметінсіз ондаған немесе жүздеген есе баяу қалыптасып, қалпына 
келетін еді. Жауынқұрт өсімдік қалдықтарының жақсы өңделуіне, 
топырақ қабатының араласуына, топырақ құрылымының жақсаруына 
әсер етіп, оны кеуек етіп, су мен ауаның терең енуіне мүмкіндік жа-
сайды. Жауынқұрт топырақ құнарлылығының жанама көрсеткіші болып 
табылды.
Сонымен, жауынқұрттың асқорыту жүйесі 
ауыз,­ сілекей­ безі,­
жұтқыншақ,­жемсау,­өңеш,­қатпары­бар­асқазан,­ішектен
тұрады және 
аналь­тесігімен
аяқталады (31-сурет). 
Сиырдың асқорыту жүйесі 
басқа сүтқоректілер, соның ішінде 
адамдағы сияқты мүшелерден тұрады. Ол асқорыту бездерінің үш типі: 
сілекей
, 
бауыр
және 
ұйқы
безі
. Асқорыту жолына 
ауыз,­ жұтқыншақ,­
өңеш,­асқазан
мен 
ішек
кіреді. Басқа күйіс қайыратын жануарлардағы 
сияқты сиырдың асқорытуының ерекшелігі асқазанының құрылысына 
байланысты. Оның асқазаны әртүрлі төрт бөлімнен тұрады (32-сурет). 
Ең үлкені бірінші бөлім – 
үлкен­ қарын
(месқарын). Жайылып жүрген 
сиырдың жеген шөбі үлкен қарынға түседі. Онда келесі екі бөлімдегі 
сияқты өсімдік жасұнығын қорытуға көмектесетін бактериялар мен бір-
жасушалылар көп болады. 
Тойған сиыр (үлкен қарнын толтырып) «күйіс қайырады». Осы 
кезде бактериялар арқылы жартылай қорытылған шөптің кішкентай 
Жұтқыншақ
Өңеш
Жемсау
Қарын
Ауыз
Iшек
31-сурет.

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: