1) Ол
реттегіштік
қызмет атқарады. Ол көңіл-күй түрақтылығы мен мінез-
құлығымызға бағыт беріп отырыды. Эмоцияның реттегіштік механизмдері
эмоциялық қозуды бәсеңдетеді. Мысалы: сағыныш, торығу, қайғы адамның
жан күйзелетін, олар тек психологияның күйініш туғызып ғана қоймай,
жүйке ауруына душар етуі мүмкін. Сол сияқты қатты қуану, шаттану,
бұлшық ет қимылдары, күлкі саз арқылы сыртқа шығып босаңсымаса қауіпті
болады.Эмоция шегіне жеткен кезде оның күші көз жасы, бет, тыныс
жолдары бұлшық еттің жиырылуы тәрізді «залалсыз процестер арқылы
әлсірейді»
2) Эмоция мен сезімнің
қорғағыштық
қызметі: адамда шынайы немесе
жорамал қатерден сақтандыратын қорқыныштың туындауымен байланысты.
Қорқыныш адам үшін қолайсыз жәйттерден сақтандырады. «Қорықпайтын
адам - ақымақ» деп Б. Момышүлы бекер айтпаған.
3) Эмоция
мен
сезімдердің
ынталандырушы
қызметі.
Адамның
өз
бойындағы табиғи күштерді жинақтап, қандай болмасын әрекетті орындауға,
кедергілерді жеңуге бағытталатын рухани батылдықты туғызады.
4) Эмоцияның
сигналдық
қызметі. Адамның не жануардың басқа бір жанды
нысанға
ықпал, әсер етуімен байланысты. Мысалы: адамдардың сөйлеуі,
айқайлауы, түртуі, басын изеуі, көзін қысуы. Мимика және пантомимика,
дене бұлшық еттерінің қимылы, иығын керуі, қолын сермеуі т.б.
Сезімдер мен эмоциялардың бірнеше
сапалық ерекшеліктері
бар ол:
Қарама-
қарсы, полярлық
сапалықтар деп аталады. Мысалы: сүйсіну-сүйсінбеу,
шаттық-уайым, осы сапалар екі полюске ажыраған, Біріне-бірі қарама-қарсы
мағынада қолданылады.
Екінші ерекшелігі олар
актив (қажырлы)
және
пассив
(солғын)
болып
бөлінеді.Адамға күш беріп әрекетке ұмтылдыратын көтерінкі сезімдер мен
эмоцияларды
стеникалық
(қозуы күшті деген сөз), ал бұлардың баяу солғын
түрлерін
астеникалық
деп айтты (қозуы әлсіз). Біріншісіне жауапкершілік,
жолдастық, достық т.б. екіншісіне уайым, енжарлық, көнілсіздік т.б. сезімдер
жатады.
Эмоциялардың
үшінші
бір
ерекшелігі
жігерлену
және
кернеуден
босану
немесе шешіну. Мысалы: студенттің емтиханнан өтуі, спортпен
айналысатын адамның мәреге жетуі, шешуші кезеңдері болып табылады.
Мәреге тақағанда адам барлық күш жігерін жұмсайды. Осы кез өткен соң
басқа бір күйге түседі. Мұны кернеуден босану (шешіну сезімі) дейді.
Достарыңызбен бөлісу: