Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Жањандану. XX ѕасырдыѓ соѓы дљниежљзi бейнесiнiѓ жаѓа
кейiпке келуiмен к=зге тљстi. Онда дљниежљзiлiк экономикадаѕы елеулi =згерiстер жасалды. «Жањандану» деген атау алѕан љрдiс маѓызды орын алуда. Жањандану дегеннiѓ мќнi, еѓ алдымен, мемлекеттiк кљштер емес, нарыћтыћ кљштер белгiлейтiн ќртљрлi экономикалар арасындаѕы кедергiлердiѓ азаю љдерiсi деген сз. Жањандану дегенiмiз — џлттыћ экономикалардыѓ бiртџтас, жалпы дљниелiк жљйеге топтасуы. Ол капиталды алмастырудыѓ жеѓiлдiгiне, дљниенiѓ аћпарат жаѕынан ашыћ болуына, ѕылыми-техникалыћ революцияныѓ жетiстiктерiне, дамыѕан индустриялы елдердiѓ тауар мен капитал ћозѕалысын ырыћтандыруды ћолдайтындыѕына негiзделедi. Ол џлтаралыћ ќлеуметтiк ћозѕалыстардыѓ, халыћаралыћ бiлiм берудiѓ жќне коммуникациялыћ тџрѕыдан жаћындасуыныѓ негiзiнде жљзеге асырылады. Жањанданудыѓ ћазiргi кезеѓi 70-жылдардыѓ соѓында ѕаламдыћ аућымда ѕарышћа шыѕарылатын аппараттарды жеткiзу ћџралдарын жетiлдiруден, информатикамен аћпараттарды сандыћ =ѓдеуден жќне 11 телекоммуникациялардан басталды. Коммуникацияныѓ еѓ жаѓа ћџралдары дљниежљзiндегi сауда-экономикалыћ байланыстарды жеѓiлдеттi. Экономикадаѕы ыћпалдастыћ процестер ќлемдiк сипатћа ие болды жќне дљниежљзiлiк дамудыѓ баѕыттарын белгiлейтiн сипат алды. Ћазiргi уаћытта 15-тен астам ыћпалдастыћ бiрлестiк бар, олардыѓ арасында Еуропалыћ Одаћ (ЕО), Солтљстiк Америка еркiн сауда ассоциациясы (НАФТА) * , Еуразиялыћ экономикалыћ ћауымдастыћ (ЕУРАзЭЋ), Азия-Тыныћ мџхит экономикалыћ ынтымаћтастыѕы форумы бар. Дљниежљзiлiк банк, Халыћаралыћ валюта ћоры, басћа да ћаражат џйымдары мен институттары жџмыс iстейдi, олар =зiнiѓ ћызметiмен iс жљзiнде дљниежљзiлiк экономиканы ћамтып келедi. Дљниежљзiлiк экономикадаѕы =згерiстер жањандыћ шаруашылыћ кешендерiн ћџру љдерiстерiнiѓ ћалыптасуына ќсер еттi, бџлардыѓ ћатарына трансџлттыћ корпорациялар, банктер жќне т.б. ћамтылып отыр. Капитал мен сауда лектерiн жылжытып отыру жолындаѕы кедергiлердi жою к=птеген елдердiѓ стратегиясына айналды. Транс- џлттыћ компаниялар мен капиталдарды ћозѕалысћа келтiру нќти- жесiнде мемлекеттер арасындаѕы экономикалыћ шекаралар бiрте-бiрте жойылуда. Трансџлттыћ корпорациялар мен љкiметтiк емес џйымдар џлттыћ шекаралардан бџрын ешћашан болмаѕан дќрежеде =те алатын болды. Ќртљрлi елдердiѓ фирмалары арасындаѕы =зара бiрiгу жќне жергiлiктi фирмалар мен шетелдiк фирмаларды игерiп алуыныѓ жалпы сомасы 2003 жылы 1520 млрд долларѕа жеттi. Жањандану дљниежљзiлiк экономиканыѓ дамуына ѕана емес, сонымен ћатар оныѓ ћџрылымына да ыћпал етедi. зiнiѓ к=лемi жаѕынан ѕаламдыћ =зара тќуелдiлiктi туѕызатын љдерiс белеѓ алуда. Бљкiл ќлем жекелеген џлттыћ экономикалар, оныѓ ћџрамдас б=лiгiн ћџрайтын бiртџтас жањандыћ экономикалыћ жљйеге айналды. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|