Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
«Љлкен секiрiс» саясаты (1958—1960 жж.)
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| «Љлкен секiрiс» саясаты (1958—1960 жж.). 1958 жылы ЋКП VIII
съезiнiѓ II сессиясы Мао Цзэдун џсынѕан «Љш ћызыл ту» баѕытын маћџлдады. «Љш ћызыл ту» дегендi партияныѓ «Басты баѕыты» деп тљсiну керек болды. Мџнымен бiрге )неркќсiп пен ауыл шаруа- шылыѕындаѕы «Љлкен секiрiс» пен «Халыћ коммуналары» џйымы да маћџлданды. Жаѓа баѕыттыѓ џраны — «Љш ћажырлы еѓбек жылы — он мыѓ баћыт жылы» деп жарияланды. «Басты баѕыттыѓ» мќнi ЋХР- де љш жылдыѓ iшiнде коммунистiк ћоѕам орнату деген маѕынада едi. Экономиканы дамытудыѓ ћарћыны кљмќн тудырды: )неркќсiпте орташа жылдыћ )су ћарћыны 45 %, ал ауыл шаруашылыѕында — 20% болуѕа тиiс едi. 1958 жылдыѓ ортасынан бастап деревняларда, ал одан кейiн ћалаларда мыѓдаѕан «Халыћ коммуналары» ћџрылды. Коммуналар мљшелерi тiптi тџрмыстыћ заттарѕа дейiн )здерiнiѓ меншiктi мљлiктерiнен iс жљзiнде бас тарта бастады. Мџныѓ орнына ћажетiне ћарай аћы алып отырды, мџндай аћымен бiрге, атап айтћанда, џжымдыћ тегiн тамаћтану мљмкiндiгiне ие болды. Елде меншiктi жаппай мемлекет меншiгiне айналдыру жљргiзiлдi. Б)лiстiѓ теѓестiрiлген принципi белгiленiп, негiзгi азыћ-тљлiк )нiмдерi мен тџтыну заттарын ћатаѓ нормалау енгiзiлдi. Мџныѓ салдарынан жерiнен жќне бљкiл меншiгiнен айырылѕан шаруалардыѓ еѓбек белсендiлiгi ћџлдырап, )ндiрiс џйымдаспады. Арада бiрнеше ай )ткенде алѕашћы ћорытындылар белгiлi болды. Еѓбек )нiмдiлiгi кљрт т)мендедi, ел ашаршылыћ шегiне жеттi. Ауыл шаруашылыѕындаѕы ахуалды жаћсарту маћсатымен бљкiл елде торѕайларды ћџрту шаралары жљргiзiлдi, Мао Цзэдунныѓ пiкiрiнше, торѕайлар кљрiш егiнiне зиян келтiрiп, ашаршылыћтыѓ басталуына себепкер болуы мљмкiн едi. С)йтiп, барлыћ дерлiк торѕайлар ћырылды, бiраћ жауын ћџртыныѓ жќне басћа да ауыл шаруашылыѕы зиянкестерiнiѓ к)беюi салдарынан бџл проблема одан да бетер шиеленiстi. 180 ;неркќсiпте индустрияландыруды жеделдету жартылай майда- герлiк техникасы * бар џсаћ кќсiпорындар салумен байланыстырылды. «Љлкен секiрiс» шеѓберiнде 1958 жылдыѓ соѓында «болат љшiн шайћас» )ткiзiлдi. Бљкiл елде 90 млн-нан астам адам майдагерлiк тќсiлмен шаѕын домна пештерiн салып, љкiмет алѕа ћойѕан мiндеттi — болат ћџюды екi есе арттыру мiндетiн шешпекшi едi. Мџныѓ салдарынан )ндiрiлген )нiмнiѓ сапасы )те т)мен болды да, оны )ндiруге ћыруар к)п баѕалы шикiзат жџмсалатын болып шыћты. Бiраћ Мао Цзэдун «љлкен секiрiс» саясатын жалѕастыра бердi. Бџл бiрћатар партия мен мемлекет ћайраткерлерiнiѓ наразылыѕын туѕызды, олар жљргiзiлiп отырѕан баѕытты сынады. Олардыѓ бќрi «антипартиялыћ ћызмет» жљргiздi деп айыпталып, жџмыстарынан тайдырылды. «Љлкен секiрiс» жылдарында ЋХР-дыѓ халыћ шаруашылыѕы )нiмдерiнiѓ к)лемi љштен бiрге, џлттыћ табыс т)рттен бiрге т)мендедi, халыћ шаруашылыѕыныѓ тiкелей шыѕындары 100 млрд юаньннан асып кеттi. «Љлкен секiрiс» саясатыныѓ кљйрегенi соншалыћты, тiптi Мао Цзэдун ЋХР Т)раѕасы болѕан ћызметiнен кетiп, орнына )зiнiѓ партиялас орынбасары Лю Шаоцидi ћалдырды. Бiраћ ол ЋКП Орталыћ Комитетiнiѓ Т)раѕасы ћызметiнен кеткен жоћ. 60-жылдардыѓ басынан бастап Лю Шаоци бастаѕан Ћытай басшылыѕы неѕџрлым шынайы саясат жљргiзудi, халыћ шаруа- шылыѕын басћаруда бџрынѕы экономикалыћ принциптерге оралуды жаћтап шыћты. «Љлкен секiрiс» саясатыныѓ терiс зардаптарын жою ж)нiнде ћадамдар жасалды. Деревнядаѕы басты тџлѕалар жердi )здерi сатып алатын жќне бiрлесiп иелiк ететiн принциптер негiзiнде шаруаларды бiрiктiретiн )ндiрiстiк бригадалар болды. Оларѕа к)мекшi шаруашылыћтар жќне љй мљлiктерi ћайтарылып берiлдi. Мџныѓ нќтижесiнде ауыл шаруашылыѕындаѕы даѕдарыстан шыѕу басталды, )ндiрiстiѓ ћџлдырауы тоћтатылды. Бiраћ Мао Цзэдун к)п џзамай )кiмет билiгiн бiр )зiнiѓ ћолында џстау љшiн кљрес бастады. Ол идеялыћ сатћындыћ жасады деп партия мен мемлекеттегi ќрiптестерiне соћћы беруге ќзiрлендi. 1962 жылы ЋКП Орталыћ Комитетiнiѓ Пленумында Мао Цзэдун социализм тџсындаѕы «тап кљресiн кљшейту» тџжырымдамасын ћорѕай отырып, пролетариат диктатурасы тџсында да революцияны жалѕастыра беру туралы Ереже џсынды. 1965 жылдан бастап ол партия, љкiмет, армия, ѕылым мен мќдениет саласына буржаузия мен контрреволюциялыћ ревизионистердiѓ к)птеген )кiлдерi кiрiп алды деп мќлiмдедi. Тек пролетарлыћ мќдени революцияны бастаѕанда ѕана «капиталистiк жолмен келе жатћан адамдар» басып алѕан )кiметтi ћайтадан )з ћолымызѕа алуѕа болады дедi. «Мќдени революция» Мао Цзэдунныѓ саясатымен келiспейтiндердiѓ бќрiн елдiѓ басшылыѕынан аластап, елде «казармалыћ коммунизм» мен * майдагерлiк техника — орысша полукустарная техника деген маѕынада — (ред.) 181 социализмдi жеделдете ћџру маћсатын кздедi. Ћытайдыѓ бџћаралыћ аћпарат ћџралдарында Мао Цзэдунѕа табынушылыћ кљшейдi. Ол «Џлы баѕдарлаушы» деп аталды. Ал оныѓ еѓбектерi сан миллондаѕан таралыммен басып шыѕарылып жатты. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|