Қaзaқcтaн Pecпубликacының Ғылым жәнe жoғapы бiлiм миниcтpлiгi

14 
мазмұнына, нақты оқу пәнінің ерекшеліктеріне, ғылым саласы ретіндегі өзіндік 
әдісіне байланысты. Сонда ғана әдістерді үйлесімді қолдану сияқты жалпы білім 
беру құбылысы әдістемелік сипатқа ие болады. Әдістерді үйлесімді қолдану 
теориясы мен практикасы оқу пәніне бейімделеді және көріну механизмдері мен 
түрлерін, интеграция критерийлері мен тиімділік критерийлерін ажыратуға 
мүмкіндік береді. 
Апа ауызша және жазбаша есептеулерінің массасы, ауызша есептеулердің 
маңыздылығы туралы мәселеге ерекше мән беріледі. Бұл туралы я. Аймауытұлы 
" жазуға болмайды... мұғалім көбінесе ауызша есептеуге ұмтылуы керек, тек 
қорытынды жазуы керек", - деп жазады к.Яленович, "ауызша есептеудің пайдасы 
жазбаша есептеуден кем болмайды, сондықтан егер сіз осы екі сабақты қатар 
жасасаңыз өте жақсы болады", - деп түйіндейді ол өз идеясын біріктірді.
Математикадан алғашқы оқулықтардың маңызды ерекшеліктерінің бірі-
бастауыш мектепте жаратылыстану ғылымдарының негіздерінің бірыңғай 
мазмұнын сақтау, яғни пәнаралық байланыстарды нығайту. 20-шы жылдары ана 
тілінде математикалық терминологияны қалыптастыру бойынша жүйелі жұмыс 
жүргізілді. 
Тұрмыстық бейнелеу түрлерін пайдалану балалардың таныс нысандарда 
визуалды, перцептивті сезімдерді қолдануының негізі болып табылады. Бұл 
тапсырмалар балаларға жетілдіруге, логикалық ойлауды дамытуға, сөйлеуді 
және баланың басқа да қасиеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Сонымен, сол 
жылдардағы мұғалімдер оқу процесін өмірмен, жұмыспен және қарым-
қатынаспен үйлестірді. Мысалы, М.Дулатов өз жұмысында "мұғалім" кішкентай 
балаларды қалай оқыту керектігін көрсетті, ал А. Байтұрсыновтың "Қай әдіс 
жақсы" жұмысы оқыту әдістерін қолдану ерекшеліктеріне арналған. Әрі қарай, 
ауызша әдістер ең көп қолданылатын іріктеу әдістерінің бірі болып табылады. 
Қорытындылай келе, қазақ мектебінің қалыптасуының бастапқы кезеңінде 
сөздік қоры оқытудың басым әдісі болғанын атап өткен жөн. Ауызша әдістерді 
дамытудың екінші шартты кезеңі 20 ғасырдың 30-90-шы жылдарында мектептің, 
жалпы білім беру жүйесінің біртіндеп жетілдірілуімен байланысты. Уақыт өте 
келе проблемалық әңгімелеу әдісі, "ішінара іздеу немесе эвристикалық әдіс", 
"апа-коммуникация және визуализацияны сөзбен бөлісу" сияқты ауызша 
әдістердің түрлері пайда болды, соның ішінде әңгімелеу, түсіндіру, баяндау 
(сұрақ-жауап) сияқты ауызша әдістер педагогикалық теорияда әлі де белгілі 
болды және тәжірибе жасалды, тіпті дәстүрлі әдіс деңгейіне көтерілді. Алайда, 
пәнде жүзеге асырылатын нақты сабақтастықтың сипатына байланысты 
лексикалық әдістерді қолдану жоғары басымдыққа ие. Ол кезде сөздік әдісін 
қолдану аясы жаңа материалды түсіндірумен шектелді. 
Ауызша әдістердің дамуындағы келесі Шартты кезең 20 ғасырдың соңғы 
жылдарында дамуды оқыту идеясын теориялық жоба деңгейінен практикалық 
қолдануға айналдырумен байланысты. Шынында да, бүгінгі таңда педагогика 
ғылымында бастапқы деңгейдегі дамушы білім берудің әртүрлі жүйесі бар (Л.в. 
Занкова, д. Б. Эльконин және В. В. Давыдов, и. с. Якиманская және т. б.). 
Жүйелердің әрқайсысы мазмұнның, мақсаттар мен міндеттердің, оқыту 

15 
әдістерінің, 
жеке 
тұлғаны 
қалыптастырудың 
ұйымдастырушылық 
формаларының бағытын, тәуелсіз зерттеулерге бейімделуді, дамуды 
(интеллектке, ерік пен сезімге байланысты қасиеттер) қамтиды. Осыған 
байланысты белгілі бір пәнді оқыту әдістерін жетілдіруге ерекше назар 
аударылады. Әрине, педагогикалық ғылым мен практикада белгілі оқыту 
әдістерінің ешқайсысы әмбебап тәсіл бола алмайды. 
Дегенмен, дамытушылық оқытуды жүзеге асыруда тиімді және оңтайлы 
оқыту әдістері мен әдістерін таңдауға, сондай-ақ дәстүрлі әдістерді тұлғаны 
қалыптастыру және дамыту идеясына бейімдеуге ерекше назар аудару керек. 
Оқытудың маңызды ерекшелігі-оқушылардың өзіндік IR белсенділігінің басым 
болуы, яғни оқушылардың білім, Дағдылар мен дағдыларды өз бетінше игеруінің 
басым болуы және оқу процесінде олардың IR іс-әрекетінде ақыл-ой қабілеттерін 
барынша жұмылдыру. Сондықтан ауызша әдістерді қолданудың сипаты, 
мағынасы мен ерекшелігі бүгінгі күннің талаптарына сәйкес өзгеруі керек.
Мысалы, дамып келе жатқан оқытуды жүзеге асыру дәстүрлі 
"интерпретация", "түсіндіру" және "әңгімелеу" деп аталатындармен 
салыстырғанда "әңгіме-әңгіме", "проблемалық баяндау", "ішінара зерттеу немесе 
эвристикалық баяндау"сияқты ауызша әдістерді кеңірек қолдануды талап етеді. 
Бұдан шығатыны, бірінші анықтамалықтағы кез-келген пән бойынша сабақтарда 
жоғарыда аталған лексикалық әдістердің екінші тобын бөліп көрсету керек. 
Яғни, оқыту әдісі оқушы мен мұғалімнің мақсатына жету және жоспарланған 
нәтижеге жету үшін оң шешім болады.
2. 2. мектеп математикасын оқыту процесінде оқыту әдістерін үйлесімді 
қолдану тәжірибесі 
Қарастырылып 
отырған педагогикалық құбылыстан туындайтын 
практикалық жұмыстың мазмұны 1997-98 оқу жылынан бастап мектеп 
практикасына енгізілген түпнұсқа оқулықтардың мақсаты мен міндетіне, 
мазмұны мен құрылымына, әдістемелік құрылымы мен жаңа толқынының 
ерекшеліктеріне байланысты анықталды. Мысалы, математика оқулықтарының 
маңызды ерекшелігі-оқулықтың өзінде дамытушылық оқытудың мүмкін 
технологияларының 
бірі 
жасалған. 
Сондықтан 
оларда 
ұсынылған 
жаттығулардың әртүрлі деңгейлері бар (яғни. Түсіндірме мәтіндер, сюжеттік 
суреттер, тапсырмалар), оларды сабақтарда ескеру қажет. Бұл ретте оқушы мен 
мұғалімнің бірлескен зияткерлік қызметі ұйымдастырылады.
Сондықтан лексиканы оқыту әдістерін қолдану сияқты зерттелетін 
құбылыстың механизмі мен сипатын сабақ барысында оқушының және 
мұғалімнің іс-әрекеттерін сұрыптау және таңдау сияқты мәселелерге қатысты 
анықтау қажет. Ауызша оқыту әдістерінің интеграциясы мен тиімділігінің 
критерийі ретінде оқушының өзіндік ИК белсенділігінің басым болуын қабылдау 
керек.

16 
Сондықтан әр сабақта мұғалімнің оқушылармен жалпы жұмысын, жеке 
оқушымен жұмыс істеуін және оқушылардың өзіндік жұмысын табиғи түрде 
байланыстыратын және үйлестіретін ауызша оқыту әдістерін қолдану керек. 
Мұндай іс-шараларды ұйымдастырудың алғышарттары мен объективті 
жағдайларын қазіргі заманғы оқулықтардың өздері құруды жалғастыруда. 
Себебі оқулықтың құрылымы жеке оқыту үшін таңдалады және белгілі бір 
тақырып немесе тарау бойынша өткізілетін сабақтар жүйесіне бейімделеді. Әр 
сабақта қарастырылатын жаттығулардың тұжырымдамасы оқушылардың өзіндік 
іс-әрекетін ұйымдастыруды және оларға жаттығуды орындау алгоритмі 
көрсетілген қосымша түрінде ұсыныстар мен сұрақтар беруді қамтиды. 
Сондықтан мұғалім әрқашан IC белсенділігін, оқушының IC белсенділігін 
ұжымдық бөлуді ұйымдастыруы керек. Мұндай әрекеттерді ұйымдастырудың 
тиімді тәсілі ретінде біз сөйлесу әдістерін (conversation), проблемалық әңгіме 
және эвристикалық әңгіме деп атаймыз.
Бұл әдістерді математика сабақтарында қолдану педагогикалық тәжірибенің 
мазмұны болды. Нәтижесінде біз оқушылардың өзіндік жұмысымен, оның 
ішінде қарапайым деңгейде байланысты дағдылары мен дағдыларын 
қалыптастыруға қол жеткіздік. Әрине, педагогикалық тәжірибеде ауызша емес 
басқа әдістерді қолдануға тура келеді. Дегенмен, біз олардың табиғи түрде 
біріктірілгеніне және сөздік әдісімен үйлесімді екеніне көз жеткізуге назар 
аудардық. 
Педагогикалық практика Жалпы білім беретін мектептің барлық 
сыныптарында жүргізілгендіктен, біз негізгі көрсеткіш ретінде әр сынып 
оқушыларының күнделікті алатын пәндік білімі, дағдылары мен дағдыларының 
өсуін, сондай-ақ вербалды әдістерді қолдануға бейімделу деңгейін, сондай-ақ 
негізгі белгі ретінде тәуелсіз ИҚ қызметін оқыту жылдамдығын алдық. 
- теңдік пен теңсіздік ұғымдарын бекіту;
- терминдердің мағынасын түсінуді және тиісті ic әрекеттерін орындауды 
үйрену. 
Педагогикалық: оқушылардың өзін-өзі оқытуға бейімделуі. 
Даму: талдау, қорытынды жасау, іздеуге бейімделу қабілеті. 
Сабақтың микроқұрылымы оқудың мазмұнын, оқыту әдістерін және 
қарқынды оқытуды қажет ететін оқушылардың іс-әрекеттерін (әрине, өздерінің) 
бір-бірінен ажырататын бірнеше білім беру мәселелерін шешуге арналған 
сәттерден тұратыны анықталды. 
Оқытудың бірінші кезеңінде тапсырма және оның құрылымы туралы 
идеяларды қалыптастыру, мәселені шешу және оның кезеңдері "басқаларды 
іздеуге арналған тапсырманы" (оқулық бойынша жаттығу) қарау кезінде жүзеге 
асырылды. Бұл осы кезеңдегі оқу мазмұнын анықтайды. Тапсырма бүкіл сынып 
оқушыларына дербес жұмыс ретінде ұсынылды, яғни барлығы баяндама мәтінін 
бір уақытта оқи бастады - барлық оқушыларға тән бірлескен жұмыс, бірлескен 
қызмет. 
Оқу кезінде баяндау әдісін қолдану басталды - нұсқаға сәйкес ic әрекетін 
орындау.

17 
мұғалім: 
- Есеп шарттарымен танысыңыз. 
Студенттер есептен белгілі нәрсені көрсететін толық сөйлемді оқи бастады. 
Бұл есепті талдау мен түзетудің бастамасы. Жұмыс бір уақытта басталып, 
аяқталды, яғни студенттерге ұжымдық іс-әрекет, тәртіп және жауапкершілік 
үйретілді. Осылайша, оқушылардың өзіндік зияткерлік қызметі оқытудың білім 
беру және дамытушылық мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған. 
Тіпті осы үзіндіде бір есепті құрастыру кезінде бірнеше оқыту әдістері 
(оқулық жұмысы, ноутбукпен практикалық жұмыс, өзіндік жұмыс және т.б.) 
қолданылғанымен, басым әдіс жұмысқа орналасу сұхбаты болып табылатынын 
байқауға болады. Сондықтан, осы кезеңде қалдықты нақтылау есептің 
шешіміне сәйкес азайту операциясын саналы түрде таңдаумен байланысты, 
өйткені есепте екі кезеңнен тұратын шарт пен сұрақ бар (шешімді жазып, 
жауапты белгілеңіз), мәселені шешу процесі операцияны орындау арқылы 
сұраққа жауап беру болып табылады, яғни сәйкесінше білім. Әркім тапсырманы 
орындады, талдады, есептеудің қандай тәсіл және не үшін қолданылғанын 
түсіндірді, әр оқушының өзі қорытынды жасады, сұрақ немесе нұсқаулық естіді, 
мұғалімнің нұсқауларын естіді, жауаппен сөйлеуді үйренді, яғни тілді, 
математикалық терминдерді білді. (Тапсырма, шарт, сұрақ, шешім, жауап) 
игеріледі, яғни сөздік қоры толықтырылады, яғни осы сәтке тән білім беру және 
дамыту мақсаттарына қол жеткізуге тырысады.
Екінші білім беру кезеңінде кестелік қосу мен азайтуды үйрететін және 
математикалық терминдерді қолдануды үйрететін 2.4 жаттығулары зерттелді. 
Тағы да, әңгіме оқытудың басым әдісі болды. Алдын ала тақтаға 8-6, 2+6 , 8-2, 
6+2 үлгілер қазірдің өзінде жазылған. Оған студенттердің назары аударылды. 
Тақтадағы жазуларды мұқият қараңыз. 
- Мұғалім: Сіз не байқадыңыз? 
- Оқушылар: қосындылар мен айырмашылықтар (объектінің математикалық 
танымы). 
- Мұғалім: қанша айырмашылық бар? Қанша сома? 
- Оқушы: екі айырмашылық бар. Екі сома. 
- Мұғалім: неліктен біз өрнектердің бірі айырмашылық, ал екіншісі сома деп 
айттық? 
- Оқушы: біреуі қосу операциясымен, екіншісі азайту операциясымен 
байланысты.
- Мұғалім: қосындылар мен айырмашылықтардың мәндерін табыңыз. 
- Оқушы: ол 8 және 6 сандар арасындағы айырмашылықты білдіретін 
бірнеше сандарды атады (төрт оқушының жауабы дұрыс емес, ал кейбіреулері 
келіспеді). 
- Мұғалім: ол оқушыға жауап беруді және оның жауабының дұрыс екенін 
дәлелдеуді ұсынды. 
- Оқушы: 8-6 әрпі 8-нің 6-ны және олардың қанша екенін білдіреді. 8 6 және 
2 дегенді білдіреді, өйткені 6 + 2 = 8. 
- Мұғалім: бұрын 6+2 =8 теңдігі болған ба? 

18 
- Оқушы: Иә, бұл қосу кестесінің теңдігі. 
- Мұғалім: 2+6 қосындысының мәні қандай? 
- Оқушы: 8. Мен тез жауап бердім. 
- Мұғалім: сіз оны қалай таптыңыз? 
- Оқушылар: 6, оның ішінде 2, 8 болады. 
- Мұғалім: бізде 2+6 бар ма? 
- Оқушы: қосқыштар ауыстырылды ма? 
- Мұғалім: сіз мұны неге жасадыңыз? 
- Оқушы: үлкен санға кіші санды қосуға болады. Қалған 8-2 және 6+2 
мысалдары жоғарыдағыларға ұқсас орындалды. 
- Мұғалім: қосындылар мен айырмашылықтардың мәндерін тапқан кезде 
қосу кестесінде қандай теңдікті қолдандыңыз? 
- Оқушы: 6+2=8 
- Мұғалім: бұл теңдікті дәптерге жазыңыз. 
- Оқушы: мен оны дәптерге жаздым. 
- Мұғалім: бұл теңдікті есте сақтаңыз. Сіз мұны жатқа білуіңіз керек. Егер сіз 
білмесеңіз, жоғарыдағыдай мысалдар келтіре алмайсыз. 
Содан кейін 4-жаттығу кезінде сөйлесу әдісі қолданылды. 
- Мұғалім: азайту мен азайту арасындағы айырмашылыққа назар аударыңыз. 
- Оқушы: оқушылар жаза бастады. Кейбіреулер ойланып отырды. 
Кейбіреулер депрессияға ұшырады.Мұқият мұғалім жеке оқушыларға көмектесу 
және ic-ді дұрыс бағытта бағыттау үшін жақындады. 
- Мұғалім: біраз уақыттан кейін оқушылар жұмысын тоқтатып, қанша рет 
жазғанын тексерді. Содан кейін айырмашылық 2 = 5 болып шықты. Біз бірнеше 
оқушылардың жазған айырмашылығын оқыдық, олар кішірейту және еркелету 
деп аталды.Тағы да олар айырмашылықты жазуды ұсынды. 
Қазіргі уақытта келесі сұрақтар туындайды: 
- тиісті қабылдау кестесі жасалды және оны есте сақтау қажеттілігі 
ескертілді-бұл барлық оқушылар меңгеруі керек міндетті оқыту; 
- Мен қосу кестесін тиісті азайту шарттарында қолдануды үйрендім-бұл 
қолайлы шахта; 
- қосынды, айырмашылық, кему мәні, кему мәні терминдері қолданылады-
бұл математикалық тілдің эволюциясы; 
- қосу және азайту кері амалдар екенін, қосу операциясының коммутативтілік 
қасиеті қолданылғанын мойындау теориялық білімге есептеу тәсілдерінің негізі 
болып табылады; 
- оқушылардың өзіндік жұмысы, пікірталастар, жауаптың негіздемесі-
оқушылардың оқуы мен дамуының нәтижелері; мұның бәрі сөйлесу әдісі арқылы 
жүзеге асырылды. 
Үшінші білім беру кезеңінде теңдік пен теңсіздік ұғымдарын бекітуге 
байланысты 3-жаттығу мен шығармашылық жаттығу қарастырылды. Мұнда 
әңгіме оқытудың басым әдісі ретінде де қолданылды. 
- Мұғалім: оқулықта жазылған теңдіктерді тексеріңіз. Бірінші теңдік туралы 
не айтар едіңіз? 

19 
- Оқушы: дұрыс жаз. Төрт-төрт. 
- Мұғалім: екінші теңдік туралы не деуге болады? 
- Оқушы: сондықтан жазу дұрыс емес. Өйткені алтауы жетеуімен бірдей 
емес. 
- Мұғалім: балалар дұрыс жазады 4 = 4 және 6 = 7. 4= 4 теңдік жұп, ал 6 = 7 
теңдік жұп емес. 
- Мұғалім: келесі теңдік туралы не деуге болады? 
- Оқушы: жаңа ғана. 
- Мұғалім: ал келесісі ше? 
- Оқушы: шынымен емес. 
- Мұғалім: дәптерлеріңізді алып, екінші жолдағы түзу теңдеулерді емес, 
бірінші жолға түзу теңдеулерді жазыңыз. 
- 
Оқушы: мен жазу кітапшасында жазбаша жұмыс жасадым. 
Шығармашылық жаттығу барысында қарапайым түрде болса да, әңгімелеудің 
эвристикалық әдісінің элементтері қолданылды. 
Тапсырма келесі түрде ұсынылған: 5<3. 
Оның не туралы ойлайтыны, қай бағытта тапқаны, оны қалай тапқаны 
белгісіз.
Эвристикалық баяндау әдісі, яғни тану, келесі жоспарға сәйкес дәйекті түрде 
орындалды: 
- Жазуды мұқият қараңыз. Сізде қандай да бір белгілер бар ма? Олай болса, 
оларды атаңыз. Сіз бұл белгіні бұрын көрдіңіз бе? Бұл қандай белгі болды?
Ал белгі туралы не деуге болады? Бұл қандай белгі болды? 
- ""және "" белгілерінің орнына СӘЙКЕС "+" НЕМЕСЕ " -" және сандарды 
қоюға болады, яғни "жаңалықтың" кілті табылды, бірақ әлі шешілмеген. 
- 5 <3 жазбасындағы "" белгісінің орнына "жаңашылдықты", яғни нұсқаны 
шешу әдісін анықтау арқылы тікелей теңсіздік шыққан және шықпаған 
жағдайлар қарастырылады. 
- ""Белгісінің орнына жазбада тікелей теңсіздіктің пайда болуы мен 
болмауының 5 <3 жағдайы, "жаңалықты" шешудің екінші тәсілі, яғни.нұсқа 
анықталды. Эвристикалық баяндау әдісін қолдана отырып тапсырманы орындау: 
- нақтыланған кестелік қосу және азайту; 
- студенттер іздеуге бейімделген; 
- сіз мені қиындықтарды жеңуге итермеледіңіз; 
- біз жеңісімізге риза болдық; 
- біз тізбек бойынша пікірталас жүргізу моделімен таныстық; 
"әркім өз міндетін орындауға өз үлесін қосты, яғни оқытудың білім беру, 
тәрбиелік және дамытушылық мақсаттарын шешуге өз үлесін қосты. 
Сабақтың тақырыбы: Сандық өрнектер және әріптік өрнектер. (М-1, 100-101 
Б.). 
Сабақтың мақсаты: 
Педагогикалық: - оқушылардың дербес сабақтарға бейімделуі.
Даму:

20 
- салыстыруға бейімделу. 
Оқытудың бірінші кезеңінде сандық және алфавиттік өрнектер туралы түсінік 
беру және тиісті терминдерді енгізу үшін 1,2 жаттығу жасалды. Студенттер 
осы уақытқа дейін өрнектердің мысалдарымен таныс болғандықтан, негізгі 
білім есте қалып, бекітілді. Өйткені бұл кезеңде проблемалық әңгімелеу білім 
беру мазмұнынан сабақ алу әдісі ретінде тиімдірек болады. Бұл әдіс білім беру 
және дамыту мәселелерін оң шешуді қамтамасыз етеді, өйткені студенттер 
тәуелсіз интеллектуалды іс-шараларға белсенді қатысады және ойлау 
әрекеттерін жасауға мүмкіндік алады. 
- Мұғалім ұсынады: 6 және 4 сандарының қосындысын және 10 мен 7 
сандарының арасындағы айырмашылықты жазыңыз.
- Оқушы: 6+4 және 10-7 жазуларын орындайды. Кез-келген өрнекте балаларға 
сабақ берген жөн. Айта кету керек, бірінші өрнек - бұл қосынды, ал екіншісі - 
айырмашылық, ал қосу, азайту және бұрмалаудың болмауы - сандар. 
- Мұғалім: бұл сандық өрнектер, яғни термин орындалған жазулардың атауы 
ретінде енгізіледі деп хабарлайды. 
- Оқушы: сөз тіркестерінің мағынасын есептейді. 
Осылайша, өрнек, қосынды, айырмашылық, сандық өрнек сияқты негізгі 
білім болып табылатын терминдер алынып тасталды, енгізілді және түзетілді. 
Онсыз сөзбе-сөз өрнек ұғымын енгізу мүмкін емес. 
- Мұғалім: тарих жалғасуда. Балалар, мен нөмір ойлап таптым. Сіз 4 Саны деп 
санайтын санның қосындысын және 4-ке тең деп санайтын санды қалай жазуға 
болады, бірақ 4-ке тең деп санайтын санның қосындысы туралы не деуге 
болады? Сіз санайтын сан мен 4 арасындағы айырмашылық туралы не деуге 
болады? Сіз санайтын санның 4-тен айырмашылығы туралы не деуге болады? 
- Студент келесі сөздерді айтты: Болады, болмайды, білмейміз, ойлаймыз. 
Сонымен, мұғалімнің әңгімесі оқушыларды проблемалық жағдайға душар 
етіп, тығырыққа тіреді. 
- Мұғалім: кімнің ұсынысы бар? Іздеу, болжау, талқылау. Сәлемдесу немесе 
болжамды жоққа шығару. Мәселені шешуге байланысты ұжымдық іс-шаралар 
болды. 
- Оқушы: оқушылардың бірі санды белгімен белгілеуді ұсынды. Мәселені 
шешудің кілті табылды. 
- Оқушы: + 4; 4 + , - 4; 4 - ; мен жазуларды ұстандым. Мәселе шешілді.
- Мұғалім: Балалар, сіз математикада бейтаныс санның орнына хат жазасыз. 
Сондықтан "" әрпін а әрпімен таңдап, емлесін өзгерту арқылы оны қайтадан 
жазыңыз. 
- Студент жасады: а + 4; 4 + а; а-4; 4-А-дәптерге белгілер. 

21 
- Мұғалім: бұл әріптік өрнектер, яғни мәселені шешу кезінде оқушылар 
"әріптік өрнектер"негізгі білім беру мақсатының тұжырымдамасымен 
танысты. Балаларға осы өрнектерді біртіндеп үйреткен кезде, әр өрнекте А 
әрпі мен 4 саны болатынын, өрнектер айырмашылық немесе қосынды деп 
аталатынын және қосу немесе азайту операцияларымен байланысты екенін 
есте ұстаған жөн. 
Екінші білім беру сәтінде оқушылардың 3-жаттығу бойынша өзіндік жұмысы 
ұйымдастырылады, әртүрлі математикалық объектілердің ұқсастықтары мен 
айырмашылықтары, яғни жалпы белгілер мен ерекшеліктер анықталады, 
олардың негізінде тиісті тұжырымдар жасалады. Балалар А+4 және 5+4 
өрнектерін салыстырады. Ол сізге олардың ұқсастықтары туралы айтады. 
Олардың айырмашылықтарын мойындайды, мәні неде екенін түсіндіреді. 4-А 
және 9-4 өрнектері ұқсас түрде салыстырылады. Бұл тапсырмалар мен 
жұмыстарда оқушылардың өзіндік жұмысы оқыту әдісі ретінде 
пайдаланылды. Бұл әдісті, әрине, сөйлесу әдісімен біріктіруге болады. 
Барлығы қанша өрнек бар? Бұл өрнектерді қанша топқа бөлуге болады?
Неліктен? Бірінші топта қандай өрнектер болады? Ал екінші топ туралы не 
деуге болады? Қанша сандық өрнек бар? Ал сөздер ше? Қанша сома? Қанша 
айырмашылық бар? Сіз кішірейткіш деп атайсыз ба? Кішірейту формалары 
дегеніміз не? Қандай құрылғылар қосылған? Студенттер бұл сұрақтарға 
біртіндеп жауап беруі керек.Сонымен қатар, бұл тәрбие мен даму мәселелерін 
шешуге көмектеседі. 
Оқытудың үшінші кезеңінде 5,4 жаттығулармен жұмыс ұйымдастырылады. 
Осы білім мазмұнына сәйкес оқытудың тиімді әдісі оқушылардың өзіндік 
жұмысы мен сөйлесу әдісін үйлесімді пайдалану болып табылады, ал іс-
әрекетті ұйымдастырудың негізгі формасы-ұжымдық тарату. 
- Мұғалім: оқулықтан қатарынан екі жаттығуды оқуды ұсынады. Оқулықтағы 
тапсырма бойынша сұрақтарға жауап беруді талап етеді. Есептің міндеті 
қандай? Неліктен? Есеп не емес? Неліктен? 
Сұрақтарға жауаптар оқушының күрделі психикалық белсенділігімен және 
логикалық ойлауды дамытумен тікелей байланысты. Есепті есеп түрінде ашу 
үшін есептің барлық негізгі сипаттамаларын есте сақтау керек және бұл есеп 
емес деп айту үшін осы негізгі сипаттамалардың қайсысы орындалмайтынын 
көрсету керек. Шығармашылық тәжірибе сонымен қатар болжамның дұрыс 
немесе бұрыс екеніне көз жеткізу үшін практикалық оқыту әдісін қолдануды 
қамтиды. 
Екі тақырып бойынша сабақтардан үзінділерде біз ауызша әдістердің 
тиімділігінің сапалық көрсеткіштерін атап өтуді шештік. Бір ай бойы 
өткізілген математика сабақтарында біз зерттелетін мәселе бойынша сенімді 
нәтижелерге қол жеткіздік деген қорытындыға келу орынсыз болып көрінеді. 
Алайда, тәжірибе барысында жүргізілген іс-шаралар ИҚ-қызметінің мазмұны, 
оқыту әдістері мен ұйымдастырушылық формалары өзара тәуелді және өзара 

22 
байланысты, олардың қызметінің компоненттері өзара әрекеттеседі және 
оқытудың педагогикалық, тәрбиелік және дамытушылық мақсаттарынан 
туындайды деген қорытындыға келді. Сонымен қатар, сөздік әдістері 
Оқытудың басқа әдістерін табиғи бірлікте немесе оның элементі ретінде 
қолдануға болатындығын көрсетті. Дамытушылық оқытуды жүзеге асыруға 
келетін болсақ, салыстырмалы түрде лексикалық әдістер әңгіме, 
проблемалық-баяндау және эвристикалық баяндау формаларына қарағанда 
тиімдірек екендігі анықталды. Міне, осы пікірдің дұрыстығын растайтын 
сандық факт.
Айына аптасына 4 сағаттан барлығы 27 сабақ бар, біз әрқашан жоғарыда 
аталған ауызша оқыту әдістерін таңдадық. Содан кейін, бірінші сыныпта тек 
20 сынып оқушысы ауызша әдісті қолдана отырып ұйымдастырылған оқу-
танымдық іс-шараларға белсенді қатысады (Болжамдар немесе ұсыныстар 
жасау, жауаптарға сүйену, ынталы болу, өз бетінше жұмыс істеу, естігендері 
немесе көргендері, көргендері туралы еркін сөйлесу және олар не көреді және 
т.б.). Содан кейін, бірінші сыныпта тек 20 сынып оқушысы ауызша әдіспен 
ұйымдастырылған 
оқу-танымдық 
іс-шараларға 
белсенді 
қатысады 
(Болжамдар немесе ұсыныстар жасау, жауаптарға сүйену, ынталы болу, өз 
бетінше жұмыс істеу, еркін айту сіздің ойыңызға келеді және сіз байқадыңыз). 
Педагогикалық практиканың соңында біз бұл көрсеткішке 38 рет қол 
жеткізілгенін байқадық. Сондықтан мектеп практикасына оқытудың ең тиімді 
әдістері ретінде түпнұсқа оқулықтардың жаңа толқынын енгізу контекстінде 
оларды іріктеп ашу қажет, бұл оқушылардың Тәуелсіз оқу іс-әрекетін белсенді 
ұйымдастыруға ықпал етеді. Болашақта біздің болашақ оқытушылық 
қызметімізде 
біз 
осы 
бағыттағы 
шығармашылық 
ізденістерімізді 
жалғастырамыз. 
Аяқтау 
Математика сабақтарында әдістерді гармоникалық қолдану теориясы мен 
практикасын зерттей отырып, біз олардың біртіндеп пайда болғанын және 
даму мен жетілдірудің бірінші кезеңінен шартты түрде өткенін байқадық. 
Математика оқу пәні ретінде құрылғаннан бері біз бүгінде дәйекті немесе 
табиғи бірлікте, үйлесімде немесе бір-бірімен үйлесімде қолданылатын оқыту 
әдістерінің әртүрлі түрлері қолданылатынын байқадық, бұл олардың 
тиімділігін арттырады. 
Мұғалімдердің тәжірибесі көрсеткендей, "түсіндіру", "түсіндіру", "әңгіме", 
"әңгіме", "проблемалық әңгіме", "ішінара іздеу немесе эвристикалық әңгіме" 
сияқты әдістер осы пән бойынша бастауыш сынып сабақтарында 
қолданылады., бастапқы деңгейдің ерекшеліктеріне байланысты және оқу 
сипатына, орнына және орнына сәйкес. Математиканы оқыту мақсатында 
қолданылатын болады". 

23 

жүктеу/скачать 287,19 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: