Р. Сыздык 6-том indd

259
Көркем әдебиеттің тілдік нормалары, жоғарыда айтылды, 
көркем шығарманың құрылымдық типіне қарай ажыратыла-
ды, яғни поэзия мен проза жанрларының немесе прозаның 
(сондай-ақ поэзияның) өз ішінен бөлінетін роман, әңгіме, дра-
ма, көркем очерк т.б. сияқты түрлерінің өзіне тән тіл жұмсау 
ерекшеліктері болады. Оның үстіне көркем әдеби норманың, 
бір жағынан, дәстүрлі-кітаби (жазба
61
) тілмен, екінші жағынан, 
ауызекі сөйлеу тілімен іліктестігін, солармен өзара күрделі 
қарым-қатынаста болып отыратындығын ескеру керек. Қазақ-
тың көркем прозасының ұлттық нормаларын, олардың қалып-
тасу, орнығу жайттарын сөз етсек, мына мәселелерге көңіл 
аударуға болады.
Қазақтың жазба көркем прозасы әдебиет жанры үлгілері 
ретінде, яғни әңгіме, повесть, роман түрінде үстіміздегі ғасыр-
дың алғашқы онжылдықтарынан бастап дүниеге келді. Қазақ 
топырағында бұл жанрдың бір ерекшелігі – тілдік-көркемдік 
жағынан өзінің даму барысында ондаған, жүздеген жыл сал-
май, бірден дерлік белгілі дәрежедегі жазба көркем прозаның 
сипатын ала бастағандығы. Мұның себебін, біздіңше, мынадай 
факторлардан іздеуге болатын тәрізді. Біріншіден, қазақтың 
көркем прозасы тілінің алдында сан ғасырлар бойы дамыған 
әдеби тілдің, яғни қазақ поэзиясы мен қысқа аңыз-әңгіме, 
шешендік сөздер, шежірелер тілінің қалыптасқан нормалары, 
тілдік көркемдік бай арсеналы тұрды. XIX ғасырдың II жар-
тысынан бермен қарай қалыптасып, Ыбырай, Абай сияқты 
қалам иелерінің қызметімен дамыған, едәуір қалыпты сипат 
алған қазақтың ұлттық жазба әдеби тілі тұрды. Бұл екі арнаның 
екеуінің де нормалары қазақ прозасының қалыптасуына тікелей 
қатысты.
Қазақтың жалпы ұлттық әдеби тілінің басты сипатының 
бірі – Қазақстанның кең даласының барлық түкпіріне бір-
дейлігі, яғни 

жүктеу/скачать 1,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: