Эмбриология
жүктеу/скачать 74,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Гистология, эмбриология, цитологияАфанасьев 11
| Жалпы цитология
бөлімінде жасушалык кұрылымдардың кұрылысы мен физиологиясының тұтас принциптері карастырылады. Жүйелік гистоло гия әр түрлі тіндерде және мүшелерде болатын маманданған жасушалардын ерекшеліктерін зерттейді. Биологиялык және медициналык ғылымдардың да- муына, денсаулык сактау тәжірибесіне елеулі үлес коскан, кейінгі жылдарда ашылған көптеген ғылыми жацалыктар цитологияның әрі карай дами түсуіне жол ашты. Ядроның, оның хромосомалык аппаратының кұрылымы тура лы жацалыктар тұкым куалайтын аурулардын, ісіктердіц, кан кеселдерінің және тағы баска да дерттердін цитодиагностикасының негізін кұрады. Жасу ша мембранасыныц ультракұрылымы мен химиялык күрамының аныкталуы тіндік жүйелерде жасушалардын әрекеттесу зандылыктарын, корғаныш ре- акцияларын түсінуге мүмкіндік берді. Мүшеніц аспирациялык пункциясы әдісін колданатын клиникалык цитология, халыкты диспансерлеу барысында диагностика үдерісінің бір бөлігі болып табылады және катерлі ісіктерді ерте- рек аныктау максатында пайдаланылады. Эмбриология (грек тілінен embryon — ұрык, logos — ілім) — ұрыктың даму зандылыктары туралы ілім. Медициналык жоғарғы оку орнында окытылатын эмбриология курсында негізінен адамнын эмбрионалдык дамуынын зандылыктары карастырылады. Болашак дәрігердің адамның эмбриогенезінін ерекшеліктерімен танысуы онын дүниетанымынын калыптасуына және іс жүзіндегі әрекетіне үлкен ыкпал жасайды. Эмбриология курсында эмбриогенездің накты сатыларында тіндердін даму көздеріне және олардың түзелу механизміне (гистогенезіне) ерекше көңіл бөлінеді. Гистогенез зандылыктары постнаталды онтогенезде тіндік кұрылымдардын морфологиялык және кызметтік ерекшеліктерін, мы- салы, олардың калпына келу кабілеттерін аныктайды. Сонымен, гистология- ны, цитологияны және эмбриологияны бір пәнге біріктіру тек формалды ғана нәрсе емес, олардын араларындағы ішкі шынайы байланыстарды бейнелейді. Гистология, цитология және эмбриология баска биологиялык ғылымдар тәрізді, басты мәселені — тіндердін даму негіздерін аныктауды, гистоге нез зандылыктарын, тіндердің реактивтілігі және калпына келуі мен осыған байланысты — оларға максатка сәйкес ыкпал жасау мәселесін шешеді. 1-Тарау. Гистология, цитология жэне эмбриология... 21 Гистологиянын теориялык ережелерінін ішінде манызды орын жасуиіалық теоринның , урық жапырақіиаларының, тіндер эволюциясы, гистогенез және қалпына келу теорияларының улесіне тиеді. Казіргі замандағы гистология, цитология және эмбриология медицинанын және биологиянын теориялык және колданбалы аспектілеріне комакты үлестерін косады. Іргелік теориялык мәселелерге мыналарды жаткызады: • тіндердін эволюциялык динамикасы мен эмбрионалдык және пост- наталдык гистогенездін зандылыктарын бейнелейтін гистологиянын жалпы теориясын жасау; • гистогенезді уакыт және кеністік аясында үйлестірілген пролифе рация, саралау, детерминация, интеграция, бейімделу өзгергіштігі, жасушалардын бағдарланған өлімі және т.с.с. үдерістердін кешені ретін- де зерттеу; • тіндік реттеу механизмдерін (жүйкелік, эндокриндік, иммундык), соны- мен катар тіндердін адамнын жасына байланысты өзгерістерін аныктау; • колайсыз экологиялык факторлардын әсері және экстремалды орта- да кызмет аткару мен даму, сондай-ак, трансплантация жағдайында жасушалардын және тіндердін реактивтілігі мен бейімделу өзгерістерінін зандылыктарын зерттеу; • закымдаушы әсерлерден кейін тіндердін калпына келу мәселелерін және тіндік алмастыру әдісімен емдеу жолдарын іздестіріп, әзірлеу; • жасушалык саралаудын молекулярлык-гендік реттелу механизмін айкындау, адамның жүйелері дамуынын гендік акауларын мұралау, гендік емдеу және эмбрионалдык дін жасушаларын трансплантациялау әдістерін жасау; • адамнын эмбрионалдык дамуынын үдерістерін, дамудын катерлі кезеңдерін, ұрпак өрбітуді және бедеулік себептерін аныктау. Гистология, цитология және эмбриология курсы баска медициналык- биологиялык гылымдарды — биологияны, анатомияны, физиологияны, биохимияны, патологиялык анатомияны, сондай-ак клиникалык пәндерді окытумен тығыз байланысты. Сонымен, жасушалардын күрылымдык күралуынын негізгі зандылыктарын аныктау, биология курсында генетиканын мәселелерін баяндау үшін негіз болып табылады. Екінші жағынан, тірі материянын эволюциясына катысы бар мәселелерді биология курсында талдау адам организміндегі тірі материянын кұралу денгейлерін зерттеу үшін кажетті дайындык болып табылады. Анатомия курсында мүшелердін күрылысын білу гистологиялык талдаулардың мәліметтеріне де сүйенеді. Жасушалык және тіндік күрылымдардын зертгелуі, биохимиялык, иммуноцитохимиялык әдістерді колдана отырып, жасуша ішілік және молекулярлык денгейлерде аткарылатын казіргі кезенде гистология, цитология және эмбриологиянын биохимия және молекулярлык биология ғылымдарымен аса тығыз байланыс- тары калыптасады. Білім беруде, ғылыми зерттеулерде және клиникалык ди- агностикада цито- және гистохимиялык сынамалардын нәтижелері кенінен колданыс тапкан. Жасушалардын, тіндердін және мүшелер күрылымдарынын 22 1-Тарау. Гистология, цитология жэне эмбриология... калыпты кұрылысын білу олардың патологиялык жағдайларда өзгеру механизмдерін түсіну үшін міндетті жағдай, сондыктан гистология, ци тология, және эмбриология патологиялык анатомиямен және баска да клиникалык пәндермен (ішкі аурулар, акушерлік және гинекология т.б.) тығыз байланысты. Сонымен, гистология, цитология және эмбриология медициналык білім беру саласында манызды орын алады. Организмдегі патологиялык үдерістердін алдын алуға және ерте аныктауға бағытталған казіргі заманнын медицинасы үшін тірі жүйелердің (оның ішінде тіндердің де) орныктылығы мен сенімділігінің күрылымдык негіздері және оны камтамасыз ету зандылыктарын білу өте манызды, өйткені өркениеттін каркынды дамуы жануарларға да, адамға да колайсыз эсер ететін жаңа факторлардың пайда бо- луына әкелетіні сөзсіз. жүктеу/скачать 74,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|