Эмбриология
.1 2 -су р е т. Моноциттің макрофагқа дифференциялануы (А. И. Радостина бой-
жүктеу/скачать 74,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Гистология, эмбриология, цитологияАфанасьев 11
- Бұл бет үшін навигация:
- — ядро; 2 — рибосомалар; 3 — микробүрлер және қатпарлар; 4 — лизосомалар; 5 — Гольджи кешені; 6 — митохондриялар; 7 — пиноцитоздық көпіршіктер; 8 — фаголизосомалар
- Қан табақшалары
| 7 .1 2 -су р е т. Моноциттің макрофагқа дифференциялануы (А. И. Радостина бой-
ынша): I — моноцит; II — дифференцияланып жатқан макрофаг; III, IV — жетілген макрофагтар. 1 — ядро; 2 — рибосомалар; 3 — микробүрлер және қатпарлар; 4 — лизосомалар; 5 — Гольджи кешені; 6 — митохондриялар; 7 — пиноцитоздық көпіршіктер; 8 — фаголизосомалар бағыт ачған жетілмеген жасушаларға катысты жылжымалы пул болып та- былады. Қаннын ішінде моноциттер 12—32 сағат айналымда болады, со- дан кейін тіндерге көшеді. Тіндердін кұрамында өмір сүру ұзактығы 1 ай шамасында болады. Олардың көлемдері үлғаяды, көптеген лизосомала- ры пайда болып. иммуноглобулиндердін (антиденелердін) рецепторлары түзеледі, фагоцитарлык белсенділігі жоғарылайды, жасушалар бір-бірімен бірігу аркы.іы гигантты түрлерін казыптастырады. Жасушалар канжасамға, лейкоциттердін белсенділігіне, кабыну реакцияларынын дамуына және т.б. эсер ететін көптеген заттарды өндіруге және бөлуге кабілетті (7.12-сурет). Қан табақшалары Кан табакшалары, тромбоциттер ( thrombocytus) адам канында ұсак түссіз пішіндері дөңгелекше, сопакша немесе ұршыкша тәрізді, көлемдері 2—4 мкм денешіктер түрінде аныкталады. Олар кішкентай немесе үлкен топтарға біріге алады (агглютинденуге кабілетгі болады). Олардың адам канынын кұрамындағы саны 2,010ч/л-ден 4,010ч/л-ге дейін ауыткиды. Кан табакшаіары сүйек майынын гиганттык жасушасы — мегакариоциттерден бөлініп кеткен иитоплазманың ядросыз фрагменті болып табылады. Кан ағымында тромбоциттер екі бүйірі де шығыңкы диск түрінде болады. Кдн жұғынын азур 11 — эозинмен бояғанда кан табакшатарынла ашыктау түс- ті шеткері аймак — гиаломер және одан көрі күнгірттеу, түйіршікті бөлігі — грануломер аныктазады. олардын күрылымы мен боялуы кан табакшазарынын 7.2. Қан 165 даму сатысынабайланысты өзгеріп отырады. Тромбоциттердін популяциясын- да жастаулары да, одан гөрі дифференциялана түскендері мен картайғандары да болады. Жас табакшаларда гиаломер көгілдір түске боялады (базофилді), ал жетілген түрлерінде кызғылт болады (оксифилді). Тромбоциттердін популяциясында негізгі бес түрін ажыратады: • жас — көгілдір (базофилді) гиаломері және кызғылттау-күлгін түсті грануломер- де жекелеген азурофильді түйіршіктері бар (1—5%); • жетілген — әлсіз-кызғылт (оксифильді) гиаломері бар және грануломерде жаксы дамыған канык азурофильді түйіршікті түрі (88%); • картайған — күнгірттеу гиаломері және грануломерлі (4%); • дегенеративті — сұрғылт-көк түсті гиаломерлі және тығыз кара-күлгін түсті грануломерлі (2% дейін); • тітіркенудін гигантты түрі — кызғылт-көкшіл түсті гиаломерлі және көкшіл гүсті грануломерлі, көлемдері 4—6 мкм (2%). Жас тромбоциттер картайғандардан көрі үлкенірек болады. Кейбір ауруларда тромбоциттердің әр түрлі формаларының ара-ка- тынасынын өзгеруі мүмкін, бұл диагноз кою барысында еске алынады. Жас тромбоциттердін санының көптігі нәрестелерде байкалады. Онкологиялык аурулар жағдайында тромбоциттердің картайған түрлері көбейеді. Плазмолеммада гликокаликстін калың кабаты (15—20 нм), инвагина- циялар, олардан бөлініп кететін түтікшелері болады. Плазмолеммада кан табакшатарының адгезиясы мен агрегациясынын үдерістеріне катысатын, үстінгі рецепторлардын кызметін атқаратын гликопротеиндер болады (7.13-сурет). Тромбоииттердін цитоканкасы жаксы дамыған және актинді микро- филаменггермен және гиаломерде айналмалы бағытта орналасып, плазмо- лемманың ішіне жанаса орналаскан микротүтікшелердің шоғырынан (10—15-тен) кұралған. Цитоканка элементтері кан табакшаларынын пішінін демеп тұруды камтамасыз етеді, олардын өсінділерінін түзелуіне ат салыса- ды. Актинді филаменттер пайда болған кан ұйыматарынын ретракциясына (көлемінін кішіреюіне) катысады. Кан табакшазарында электронды микроскопияда гиаломерде жаксы көрінетін өзекшелер мен түтікшелердін екі жүйесі бар. Біріншісі — плазмолемманын инвагинацияларымен байланыскан ашық өзекшелер жүйесі. Бүл жүйе аркылы кан табакшаларынын түйіршіктерінін кұрамдык заттары плазмаға бөлініп шығады да, заттардын сінірілуі жүреді. Екіншісі — тығыз тутікшелік жуйе, ол электронды-тығыз аморфты материалы бар түтікшелер тобынан тұрады. Ол жазык эндоплазматык торга ұксайды, Гольджи кешенінде пайда болады. Грануломерде органеллаіар, косындылар және арнайы түйіршіктер аныктатған. Органеллатар рибосоматармен (жас табакшатарда), эндоплаз матык торлардын элементтерімен, Гольджи кешенімен, митохондриялар- мен, лизосоматармен, пероксисомалармен берілген. Гликогеннің және ферритиннін косындылары ұсак түйіршіктер түрінде аныкталады. |