Бекишев Қ., Танабаева Б. А. Шығарылған химия есептері

58 
§46. Қанықпаған көмірсутектер. Этилен 
 
7. 
Этилен мен этанның жану реакциясының теңдеулерін жазып, 
олардың бірдей мөлшерін жаққанда қай көмірсутекті жағуға оттек 
көбірек жұмсалатынын есептеңіздер. 
Шешуі: 
С
2
Н
4 
+ 3О
2 
= 2CO
2
+ 2H
2
O
2С
2
Н
6 
+ 7О
2 
= 4CO
2
+ 6H
2
O
Жауабы: 
этиленнен қарағанда этанның жануына оттек көп 
жұмсалатыны реакция теңдеуінен көрініп тұр. 
 
8.
Көлемі 150 м
3
(қ.ж.) этиленді сумен әрекеттестіріп, этил спиртінің 
қандай массасын алуға болатынын есептеңіздер. 
Шешуі: 
150 м
3 
х кг
 
С
2
Н
4
+ Н
2
О = C
2
H
5
OH 
22,4 л/моль
46 г/моль
ν(C
2
Н
4
) =
V(C
2
Н
4
)
V
M
=
150 ∙ 10
3
л
22,4 л/моль
= 6696,4 моль
ν(С
2
Н
4
) = ν(C
2
H
5
OH) = 6696,4 моль 
m(C
2
H
5
OH) = ν(C
2
H
5
OH) · M(C
2
H
5
OH) = 6696,4 моль · 46 г/моль =
=308035,71 г = 308,035 кг 
 
Жауабы: 
m(C
2
H
5
OH) = 308,035 кг 

308 кг
 
 
§47. Ацетилен 
 
6. 
Ацетиленнің жану реакциясының термохимиялық теңдеуі бойынша: 
2С
2
Н
2
+ 5О
2
= 4СО
2
+ 2Н
2
О + 2600 кДж 
5,6 л (қ.ж.) ацетилен жанғанда бөлінетін жылудың мөлшерін 
есептеңіздер. 
Шешуі: 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
2·22,4 л С
2
Н
2
- 2600 кДж, 
5,6 л С
2
Н
2
- х кДж бөлінеді. Бұдан: х = 290,18 кДж. 
 
Жауабы: 
Q = 290,18 кДж. 

59 
8. 
Теориялық мүмкіндікпен салыстырғанда шығымы 60% болса, көлемі 
1 м
3
(қ.ж.) ацетилен алу үшін кальций карбидінің қандай массасы қажет 
болады? 
Шешуі: 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
х моль
1000 л 
CaC
2
+ 2H
2
O = Ca(OH)
2
+ C
2
H
2 
64 г/моль 22,4 л/моль 
ν(С
2
Н
2
) =
V(С
2
Н
2
)
V
M
=
1000 л
22,4 л/моль
= 44,64 моль
Реакция теңдеуі бойынша: 
ν(CaC
2
) = ν(С
2
Н
2
) = 44,64 моль 
m(CaC
2
) 
= 
ν(CaC
2
) ∙ M(CaC
2
) = 44,64 моль ∙ 64 г/моль = 2856,96 г. 
Реакция шығымын ескерсек: 
2856,96 г – 60%, 
х г – 100%. Бұдан: х = 4761,6 г ≈ 4,76 кг. 
Жауабы: 
m
пр.
= 4,76 кг. 
 
§48. Бензол 
 
3. 
Массасы 39 г бензол алуға қажетті ацетиленнің көлемін (қ.ж.) 
табыңыздар. 
Шешуі:
х л
39 г
 
3C
2
H
2
→ C
6
H
6
22,4 л/моль
78 г/моль
ν(C
6
Н
6
) =
m(C
6
Н
6
)
M(C
6
Н
6
)
=
39 г
78 г/моль
= 0,5 моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
1 моль C
6
H
6
- 3 моль C
2
H
2
, 
0,5 мольC
6
H
6
- х моль C
2
H
2
. Бұдан: х = 1,5 моль. 
V(C
2
H
2
) = ν(C
2
H
2
) · V
M
= 1,5 моль · 22,4 л/моль = 33,6 л 
 
Жауабы: 
V(C
2
H
2
) = 33,6 л.
 
 
7.
Көлемі 11,2 л этаннан алуға болатын этиленнің көлемі қандай? Оның 
зат мөлшері қанша? 
Шешуі: 

60 
11,2 л
х л
 
C
2
H
6
→ C
2
H
4 
+ Н
2
↑ 
22,4 л/моль
22,4 л/моль
ν(C
2
Н
6
) =
V(C
6
Н
6
)
V
M
=
11,2 л
22,4 л/моль
= 0,5 моль
ν(С
2
Н
4
) = ν(С
2
Н
6
) = 0,5 моль 
V(C
2
H
4
) = ν(C
2
H
4
) · V
M
= 0,5 моль · 22,4 л/моль = 11,2 л 
 
Жауабы: 
ν(С
2
Н
4
) = 0,5 моль; V(C
2
H
4
) = 11,2 л.
 
 
§52. Көмірсутектерді өндіру, өңдеу, қолдану және қоршаған орта 
 
7. 
Көлемі 11,2 л (қ.ж.) метан жанғанда бөлінетін көміртек (IV) оксидінің 
көлемі мен массасын есептеңіздер. 
Шешуі: 
11,2 л х г, л 
СН
4 
+ 2О
2 
= CO
2
+ 2H
2
O
22,4 л/моль
22,4 л/моль
44 г/моль
ν(СН
4
) =
V(СН
4
)
V
M
=
11,2 л
22,4 л/моль
= 0,5 моль
ν(СН
4
) = ν(СО
2
) = 0,5 моль 
Оның көлемі: V(CО
2
) = ν(CО
2
) · V
M
= 0,5 моль · 22,4 л/моль = 11,2 л 
Ал массасы: m(CО
2
) = ν(CО
2
) · M(CО
2
) = 0,5 моль · 44 г/моль = 22 г 
 
Жауабы: 
V(CО
2
) = 11,2 л; m(CО
2
) = 22 г. 
8.
Мөлшері 0,5 моль метан жанғанда 440 кДж жылу бөлінеді. Метанның 
жану реакциясының термохимиялық теңдеуін құрыңыздар. 
Шешуі: 
СН
4 
+ 2О
2 
= CO
2
+ 2H
2
O 
Пропорция құрамыз: 
1 моль СН
4
- х кДж, 
0,5 моль СН
4
- 440 кДж. Бұдан: х = 880кДж. 

61 
СН
4 
+ 2О
2 
= CO
2
+ 2H
2
O + 880 кДж 
Жауабы: 
СН
4 
+ 2О
2 
= CO
2
+ 2H
2
O + 880 кДж 
 
§53. Оттекті органикалық қосылыстар. Спирттер 
 
11. 
Көлемі 33,6 л (қ.ж.) этиленді гидратациялағанда этил спиртінің 
қандай массасы түзілетінін есептеңіздер. 
Шешуі: 
33,6 л х г 
С
2
Н
4
+ Н
2
О = C
2
H
5
OH 
22,4 л/моль 46 г/моль 
ν(C
2
Н
4
) =
V(C
2
Н
4
)
V
M
=
33,6 л
22,4 л/моль
= 1,5 моль
ν(С
2
Н
4
) = ν(C
2
H
5
OH) = 1,5 моль 
m(C
2
H
5
OH) = ν(C
2
H
5
OH) · M(C
2
H
5
OH) = 1,5 моль · 46 г/моль = 69 г 
 
Жауабы: 
m(C
2
H
5
OH) = 69 г. 
 
12.
Массасы 9 кг глюкозаны спирттік ашыту арқылы қанша литр этанол 
алуға болады? Этанолдың тығыздығы 0,789 г/мл. 
Шешуі: 
9 кг х кг 
C
6
H
12
O
6
→ 2C
2
H
5
OH + 2CO
2 
180 г/моль 46 г/моль 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
9 кг C
6
H
12
O
6
- х кг C
2
H
5
OH, 
180 г/моль C
6
H
12
O
6
- 2∙46 г/моль C
2
H
5
OH. Бұдан: x = 4,6 кг. 
Оның көлемі:
V =
m
ρ
=
4600 г
0,789 г/мл
= 5830 мл
Жауабы: 
V = 5830 мл ≈ 5,83 л. 
§55. Альдегидтер 
 
3. 
Мөлшері 1,5 моль метанол тотыққанда түзілетін формальдегид 200 г 
суда ерітілді. Алынған ерітіндідегі формальдегидтің массалық үлесін 
есептеңіздер. 

62 
Шешуі:
1,5 моль 
СН
3
ОН + [O] → HCOH + H
2
O 
30 г/моль 
Реакция теңдеуі бойынша метанол мен формальдегидтің зат 
мөлшерлері тең болғандықтан: ν(СН
3
ОН) = ν(HCOH) = 1,5 моль деп 
аламыз. 
Формальдегидтің массасы:
m(HCOH) = ν(HCOH) · M(HCOH) = 1,5 моль · 30 г/моль = 45 г 
Судың тығыздығын 1 г/мл деп алып, ерітіндінің массасын есептейміз: 
m(ер-ді) = m(ер.зат) + m(еріткіш) = 45 г + 200 г = 245 г 
Еріген заттың массалық үлесі: 
ω(HCOH) =
m(НСОН)
m(ерітінді)
∙ 100% =
45 г
245 г
∙ 100% = 18,36%
Жауабы:
ω(HCOH) = 18,36%. 
 
4.
Күміс айна реакциясы нәтижесінде массасы 10,8 г күміс түзілді. 
Тотығу реакциясына түскен сірке альдегидінің массасын табыңыздар. 
Шешуі: 
х г 10,8 г 
СН
3
СОН + 2[Ag(NH
3
)
2
OH] + 3H
2
O → CH
3
COONH
4
+ 3NH
3 
+ 2Ag↓ 
44 г/моль 108 г/моль 
ν(Ag) =
m(Ag)
M(Ag)
=
10,8 г
216 г/моль
= 0,05 моль
 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
1 моль СН
3
СОН - 2 моль Ag, 
х моль СН
3
СОН - 0,05 моль Ag. Бұдан: х = 0,025 моль. 
m(СН
3
СОН) = ν(СН
3
СОН)·M(СН
3
СОН) = 0,025 моль · 44 г/моль = 1,1 г
 
Жауабы: 
m(СН
3
СОН) = 1,1 г.
 
 
 
 

63 
§56. Карбон қышқылдары 
 
6. 
Құрамында 4,35% сутек, 26,09% көміртек және 69,56% оттек болатын 
карбон қышқылының молекулалық формуласын анықтаңыздар. 
Шешуі: 
Заттың 100 г үлгісін қарастырып, ондағы сутек, көміртек және оттектің 
массаларын анықтаймыз: 
m(Н) = 100 г ∙ 0,0435 = 4,35 г 
m(C) = 100 г ∙ 0,2609 = 26,09 г 
m(О) = 100 г ∙ 0,6956 = 69,56 г 
Заттың құрамындағы сутек, көміртек және оттектің зат мөлшерлерін 
сәйкесінше х, у және z моль деп алсақ, оның формуласы Н
х
С
y
О
z
болады. 
Қосылыс құрамына кіретін элемент атомдары зат мөлшерлерінің өзара 
қатынасы: 
x ∶ y ∶ z =
m(Н)
M(Н)
:
m(C)
M(C)
:
m(O)
M(O)
=
4,35
1
:
29,06
12
:
69,56
16
= 4,35 ∶ 2,42 ∶ 4,35 = 2 ∶ 1 ∶ 2
Демек формуласы - Н
2
СО
2
, бұл - НСООН – метан (немесе құмырысқа)
қышқылы. 
 
Жауабы: 
НСООН – құмырысқа қышқылы. 
 
7.
Массасы 12 г магний сірке қышқылымен әрекеттескенде неше грамм 
магний ацетаты түзілетінін табыңыздар. 
Шешуі: 
12 г х г 
Mg + 2CH
3
COOH = (CH
3
COO)
2
Mg + H
2 
24 г/моль 142 г/моль 
ν(Mg) =
m(Mg)
M(Mg)
=
12 г
24 г/моль
= 0,5 моль
ν(Mg) = ν((CH
3
COO)
2
Mg) = 1,5 моль 
m((CH
3
COO)
2
Mg) = ν((CH
3
COO)
2
Mg) · M((CH
3
COO)
2
Mg) = 0,5 моль · 142 г/моль = 71 г 
Жауабы:
m((CH
3
COO)
2
Mg) = 71 г. 
 
 
 

64 
§61. Бейорганикалық және органикалық дүниенің бірлігі және 
олардың арасындағы генетикалық байланыстар 
 
5. 
Көлемі 11,2 л (қ.ж.) этаннан этиленнің қандай көлемін алуға болады? 
Шешуі: 
11,2 л х л 
C
2
H
6
→ C
2
H
4 
+ Н
2 
22,4 л/моль 22,4 л/моль
ν(C
2
Н
6
) =
V(C
6
Н
6
)
V
M
=
11,2 л
22,4 л/моль
= 0,5 моль
ν(С
2
Н
6
) = ν(С
2
Н
4
) = 0,5 моль 
V(C
2
H
4
) = ν(C
2
H
4
) · V
M
= 0,5 моль · 22,4 л/моль = 11,2 л 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: