С. Т. Дүзелбаев техникалық механика

 
43 
14. 
Қандай
жағдайда
күштің
нүктеге
қатысты
вектор
-
моменті
нөлге
тең
? 
15. 
Күштің
өске
қатысты
моменті
деген
не
жəне
оның
таңбасы
қалай
алынады
? 
16. 
Қандай
жағдайда
күштің
өске
қатысты
моменті
нөлге
тең
? 
17. 
Күштің
нүктеге
қатысты
вектор
-
моменті
жəне
осы
күштің
нүкте
арқылы
өтетін
өске
қатысты
моменті
арасында
қандай
тəуелділік
бар
? 
18. 
Күштің
координаттар
өстеріне
қатысты
моменттерінің
анали
-
тикалық
формулалары
қалай
жазылады
? 
19. 
Күштерді
қосу
жəне
жіктеу
деген
не
? 
20. 
Статиканың
əсері
жəне
қарсы
əсері
туралы
аксиомасы
нені
білдіреді
? 
21. 
Күштерді
векторлық
əдіспен
қосуға
болатынын
статиканың
қандай
аксиомасы
көрсетеді
? 
22. 
Статиканың
тепе
-
теңдік
аксиомасы
не
үшін
енгізілген
? 
23. 
Қатты
денеге
əсер
етуші
күшті
, 
күш
түзуі
бойымен
сырғытқаннан
күштің
денеге
əсерін
өзгермейтінін
қандай
аксиома
көрсетеді
? 
24. 
Екі
күш
қандай
жағдайда
тепе
-
теңдікте
болады
? 
25. 
Параллелограмм
ережесін
түсіндіріп
, 
тең
əсерлі
күшті
анық
-
тайтын
формулаларды
жазыңыз
. 
26. 
Бір
күшті
оны
құраушы
екі
күшке
неше
тəсілмен
жіктеуге
болады
? 
27. 
Үш
күш
тепе
-
теңдікте
болса
, 
олардың
əсер
сызығы
туралы
қандай
тұжырымдама
айта
аламыз
? 
28. 
Актив
күштері
мен
пассив
күштердің
айырмашылығы
неде
? 
29. 
Қатты
дене
қандай
жағдайларда
тепе
-
теңдікте
болады
? 
30. 
Байланыстар
туралы
аксиоманың
«
көмегін
» 
қалай
түсінесіз
? 
31. 
Иілгіш
байланыспен
стержень
реакцияларының
айырмашылығы
неде
? 
32. 
Тепе
-
теңдікте
тұрған
денеге
қосымша
байланыстарды
қосқаннан
дене
тепе
-
теңдігінің
өзгермейтінін
қандай
аксиома
көрсетеді
? 
33. 
Еркін
дененің
еріксіз
денеден
айырмашылығы
неде
? 
34. 
Байланыс
реакциясы
деген
не
? 
Байланыс
реакциясы
қалай
бағытталады
? 
Байланыс
реакциясы
неге
пассивті
күштер
деп
аталады
? 
35. 
Қандай
жағдайда
еріксіз
денелерді
еркін
дене
деп
санауға
болады
? 

 
44 
36. 
Байланыстардың
қандай
негізгі
түрлері
бар
? 
37. 
Идеал
жылтыр
беттер
реакциясы
қайда
бағытталған
? 
38. 
Жылжымалы
топсалы
тірек
реакциясы
қайда
бағытталған
?
39. 
Жылжымайтын
топсалы
тірек
реакциясы
туралы
не
айтуға
болады
? 
40. 
Жылжымайтын
өкшелік
тірек
реакциясын
қалай
көрсетуге
болады
? 
41. 
Жылжымайтын
сфералық
топсалы
тірек
реакциясын
қалай
көрсетуге
болады
? 
42. 
Иілгіш
байланыстар
реакциясы
қайда
бағытталған
? 
43. 
Стерженьді
байланыстар
реакциясы
туралы
не
айтуға
болады
? 
44. 
Қатаң
тірек
реакциясы
туралы
не
көрсетуге
болады
? 
45. 
Еркін
емес
дене
туралы
қандай
түсінігіңіз
бар
? 
 
 

 
45 
2-
тарау
. 
 
ЖАЗЫҚ
 
ЖИНАҚТАЛАТЫН
 
КҮШТЕР
 
ЖҮЙЕСІ
 
 
2.1. 
Жазық
 
жинақталатын
 
күштер
 
жүйесінің
 
тең
 
əсерлі
 
күшін
 
анықтаудың
 
геометриялық
 
тəсілі
 
Əсер
сызықтары
бір
нүктеде
қиылысатын
күштер
жүйесі
 
жинақталатын
 
күштер
 
жүйесі
 
деп
аталады
. 
Берілген
барлық
күштердің
əсер
сызықтары
бір
жазықтықта
жатса
, 
онда
күштер
жүйесін
жазық
 
жинақталатын
 
күштер
 
жүйесі
 
деп
, 
ал
ол
күштердің
əсер
сызықтары
əртүрлі
жазықтықта
жатса
, 
кеңістіктегі
 
жинақталатын
 
күштер
 
жүйесі
 
деп
атайды
. 
Күшті
оның
əсер
сызығы
бойымен
сырғытуға
болады
, 
сондықтан
əсер
сызықтары
қиылысатын
нүктеге
жинақталатын
күштерді
əрдайым
көшіруге
болады
.
Теорема
. 
Жазық
 
жинақталатын
 
күштер
 
жүйесінің
 
тең
 
əсерлі
 
күші
 
сол
 
күштердің
 
векторлық
 
қосындысына
 
тең
, 
оның
 
əсер
 
сызығы
 
күштер
 
жинақталатын
 
нүктеден
 
өтеді
. 
Қатты
дененің
n
k
A
,
,
A
,
,
A
,
A
,
A


3
2
1
нүктелеріне
n
k
F
,
,
F
,
,
F
,
F
,
F


3
2
1
, 
əсер
сызықтары
O
нүктесінде
қиылысатын
, 
күштер
түсірілген
делік
(2.1, 
а
-
сурет
). 
Осы
күштерді
əсер
сызықтары
бойымен
сырғытып
, 
олардың
ортақ
нүктесі
O
нүктесіне
келтірейік
. 
Сонда
жинақталатын
күштер
жүйесі
бір
нүктеге
түсірілген
күштер
жүйесін
құрайды
(2.1, 
b
-
сурет
).
Жинақталған
күштерді
қосуға
болады
, 
ол
үшін
2.2, 
а
-
суретте
көрсетілген
, 
жүктелген
денені
қарастырайық
.
2.1-
сурет
 

 
46 
Параллелограмм
ережесіне
сүйеніп
, 
алғашқы
екі
1
F
мен
2
F
күштерін
қосып
, 
олардың
тең
əсерлі
күшін
аламыз
(2.2,
 b-
сурет
): 
.
2
1
1
F
F
R


Одан
кейін
1
R
жəне
3
F
күштерінен
параллелограмм
құру
арқылы
2
R
күшін
табамыз
:
.
3
2
1
3
1
2
F
F
F
F
R
R





Келесіде
2
R
жəне
4
F
күштерінен
параллелограмм
құрамыз
да
, 
3
R
күшін
табамыз
: 
.
4
3
2
1
4
2
3
F
F
F
F
F
R
R






Енді
3
R
пен
5
F
күштерін
қосып
, 
R
күшін
табамыз
: 
.
5
4
3
2
1
5
3
F
F
F
F
F
F
R
R







мұндағы
R
– 
берілген
бес
күш
жүйесінің
тең
əсерлі
күші
(2.2,
 b
-
сурет
). 
Осы
ретпен
кез
келген
жинақталатын
күштерді
қосып
, 
нəтижесінде
олардың
тең
əсерлі
күшін
анықтауға
болады
: 
n
F
F
F
R





2
1
немесе
ықшамдап
жазсақ
: 
2.2-
сурет
 

 
47 



n
i
i
F
R
1
.
(2.1) 
Жинақталған
күштердің
тең
əсерлі
күшін
анықтаудың
қарастырылған
əдісін
геометриялық
 
əдіс
деп
атайды
. 
Енді
берілген
күштердің
тең
əсерлі
күшін
үшбұрыш
ережесін
пайдалана
отырып
анықтауды
қарастырайық
(2.2,
 b-
сурет
). 
Алдымен
1
F
жəне
2
F
күштерін
қосайық
. 
Ол
үшін
кез
келген
О
нүктесінен
бағыты
мен
масштабын
сақтай
отырып
, 
1
F
күшін
тұрғызайық
, 
оның
ұшынан
2
F
күшін
салайық
. 
О
нүктесін
2
F
күшінің
ұшымен
қосып
, 
осы
күштердің
тең
əсерлі
күшін
анықтайық
, 
яғни
.
2
1
1
F
F
R


Сонан
соң
1
R
күшінің
ұшынан
үшінші
3
F
күшін
салайық
. 
Тағы
да
О
нүктесін
соңғы
3
F
күшінің
ұшымен
қосып
, 
осы
күштердің
тең
əсерлі
күшін
табамыз
: 
.
3
2
1
2
F
F
F
R



2
R
күшінің
ұшынан
4
F
күшін
жүргізейік
. 
О
нүктесін
4
F
күшінің
ұшымен
қосып
, 
2
R
жəне
4
F
күштерінің
қосындысын
аламыз
: 
.
4
3
2
1
3
F
F
F
F
R




Осы
3
R
күштің
ұшына
соңғы
5
F
күшін
тұрғызып
, 
соңғы
күштің
ұшын
О
нүктесімен
қосып
, 
R
күшін
немесе
берілген
жинақталатын
күштер
жүйесінің
тең
əсерлі
күшін
аламыз
: 
.
5
4
3
2
1
5
3
F
F
F
F
F
F
R
R







.
5
1
5
4
3
2
1







i
F
F
F
F
F
F
R
Іс
жүзінде
аралықтағы
1
R
, 
2
R
жəне
3
R
векторларын
тұрғызбай
-
ақ
, 
жоғарыда
көрсетілген
ретпен
күштерді
бағыты
мен
шамаларын

 
48 
сақтай
отырып
, 
бір
-
біріне
тіркестіре
салып
жəне
алғашқы
күштің
бас
нүктесін
соңғы
күштің
ұшымен
қосып
, 
тең
əсерлі
күшті
анықтауға
болады
. 
Тұрғызылған
көпбұрышты
(2.2,
 b-
сурет
) 

жүктеу/скачать 9,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: