пішімдеріңізге назар салмайды, бірақ сіздердің жүректеріңізге, атқарған істеріңізге қарайды», - деген хадистің астарына үңіліп көріңізші. Тағы бірнеше хадистерден мысал келтірсек: «Әр нәрсенің кілті бар: жаннаттың кілті - адалдық, пәктікте; тозақтың кілті - арамдық», «Сауабы тиетін іс істегенде куаныңыз, күнэ жасаған кезде ренжіңіз, демек, сіз сонда ғана шын мәніндегі мүсылмансыз». Бұрынғы пайғамбарлардан қалған сөз: «Үялмасаң, қалаған ісіңді істей бер!». Аманатка киянат жасаушыға иман жок, уэдеде тұрмайтындарда ұят жоқ. Қүлаққа жаман естілетін сөзден сақтан. Өсек деген не? Білесіңдер ме? Ол адамдар арасына от салу үшін бір-біріне сөз тасу», «Дүниеде бес кесапат бар: салақ, олақ, содыр, ұрлық, қорқақ». Мұсылман кұкығында қатып калган догма жоқ. Қандай да бір істі болмасын шариғат жолымен шешуге болады. Мұсылман кұқығының тұтастығы мен икемділігі жэне күштілігі де осыдан айқын көрінеді. Кезінде қазақтың дала демократиясының өзіндік нормативті- қүқықтық негіздері болды. Ол эдетке, ғұрыпқа, ережеге негізделді. Билер сотында қаралатын жер дауы, жесір дауы, ер дауы, мүлік дауы осындай заңдарға негізделіп шешілді. Тіпті билер ең жиі қолданатын жаза айып салудың өзі күрделі құқыктық институт болды. Осы тұста академик Салык Зиманов: «Ортағасырлық казак коғамының бүкіл кұкықтық әлемінде негізгі билік «дала заңының» билігі болды. Ал оның корының сақтаушысы, реформаторы жэне жүзеге асырушы күші - билер болды. Би, ең алдымен, сот (судья). Бидің өзі де, билігі де түп-тамырымен халықтың тарихына байла нысты болды. Сол себепті ол беделді, дәстүрлі билік катарында
П тарау. Құқықтық журналистика және бүқаралық ақпарат ...
39
