рға, олардың казак кауымдарына билігін колдау мен нығайтуга беріл ген
уәде- лсргсайырбастап, Ресейгеадалдыккаантберді. Н ақосы жағдай ХІХгасырдың
20-жылдарында Ресейдің Орта жүзде хан бил і гін жоюға әрекет жасауына және
казактарды тәуелсіздігінен айырып, Қазакстанды Ресей империясының бір
бөлігіне айналдыратын әкімшілік реформалар жүргізуіне мүмкіндік берді.
Ресейдің Орта жүздегі XVIII ғасырдың аяғы — XIX ғасырдың басындагы саясаты. Абылай хан кайтыс болғаннан кейін Ресейдің Орта жүз жеріне не-
гүрлым белсенді түрде енуіне жағдай калыптасты. Сүлтандар мен рубасылар-
дың Уәли ханның үстінен ш екаралы к әкім ш ілікке жасаған шағымдары
Солтүстік және Шығыс Қазакстанның аумағын империя кұрамына қосу үшін
колайлы сылтау ретінде пайдаланылды. Ол ол ма, үкімет мұндай жолданым-
дар мен өтініштерді көтермелеуді, рубасыларды марапаттау, сыйлықтар мен
шен беру аркылы сатып алуды ұсынды. Қазақтарды егіншілікке, шөп шабуға
жөне солардың салдары ретінде отырыкшылыкка тарту жоспарланды. Бүл
оларды жаксырак бакылауға және дала халкын ішкі губерниялардың тұрғын-
дарына жақындатуға мүмкіндік беретін еді. XVIII ғасырдың аяғында аймакта
Ресей билігін орныктыру жөніндегі шаралар көзделетін біркатар жобалар
Пайда болады. XVIII ғасырдың 90-жылдарының орта шенінде әзірленген Я.
Б оувердің ж о б асы н а с ә й к е с , са яси ж ә н е э к о н о м и к а л ы қ си п аттағы
езгерістердіңтүтас кешені көзделген. Біріншіден, Уәли ханныңжаны нан екі
шіқадан тұратын Аксакалдар кеңесін құру жорамалданды. Бас сот алқасы
Петропавл бекінісінде, екіншісі — хан ордасы жанында болуға тиіс еді. Соны-
мен бірге әрбір руда билердің «ауызша соты» құрылмакшы болды. Ең маңыз-
ды істер екінші алкада қаралып, оның шешімін Петропавлда бекіту карасты-
рылды. Сөйтіп казактардың с о т жүйесі ш екаралы көкімет орындарының ба-
Кылауында болар еді. Екіншіден, Петропавл бекінісінде казақ балаларына
арналған мектеп және казак болыстарында мешіттер ашып, оларға Ресей бо-
дандарынан молдалар тағайындау көзделді. Осы шаралар аркылы Ресей
өкімшілігі қазактардың рухани өмірін бакылауға алуды жоспарлады. XIX
гасырдың басында Омбы мен Семейде казақ балаларын орысша сауат ашуға
окытуға арналған мектептер ашылды. Бұл оку орындары негізінен отаршыл-
дык аппарат үшін кызметкерлер даярлады.
XVIII ғасырдың аяғы - XIX ғасырдың басында шекара өңіріндегі казак
тарды тікелей баскаруды ұйымдастыру жөнінде шаралар колданылды. 1798
