саны жөнінде де олардан төмен болатын,
XIX ғасырдың орта шенінде
Хиуа хан- дыгы Бұхара әмірлігінен 2,5-3 есе аз және Қоқан хандығынан 3-3,5 есе аз
еді. Сондыктан Хиуаныңұлтаралыккайшылықтарғасүйеніп теңұстау саясатын Ajxui
оііірі казақтарын бақылаудың едәуір дәрежеде әлсіз болуының көрінісі деп
кара- стыруға болады. Қоқан билеушілері Оңтүстік Қазақстанда тікелей әкімшілік
басқаруды енгізуге тырысып жаткан кезде Хиуа хандары қазақ сұлтандары мен
хандары институтын қазақтар жөніндегі өз саясатының басты кұралы ретінде
пайдалануын жалғастыра берді.
3. XIX Ғ АСЫ РДЫ Ң 20-Ж ЫЛДАРЫНДА Ж ЕТІСУҒА РЕСЕЙ
ИМ ПЕРИЯСЫ Ы ҚПАЛЫ НЫ Ң ТАРАЛУЫ
Орта Азия хандықтарының Қазақстандағы белсенділігін Орынбор мен
Сібірдің орыс әкімшілігі де, Шыңжандағы маньчжур-қытай өкімет орындары
да
мүқият қадағалап отырды.
Үлы жүздің ірі бірлестіктері албан, дулат ж әне шапырашты көшіп жүрген
Жетісуда сонау 1778 жылы әлдебір «ташкентгік мыңбасы» Каскелең өзені ма-
ңына бекініс салыпты. 1810 жылдарда Қокан экспансиясы әуелі оңтүстік-ба-
Т Ы С ,
ал содан соң бүкіл оңтүстік Жетісуды да (Іледен арғы өлкені) камтыды.
Осындай жағдайда Үлы жүз өкілдері 1818 жылы патша үкіметіне өздерін Ресей
бодандығына кабылдау туралы өтініш жасады. 1819 жылғы 18 каңтарда орыс
үкіметі өтінішті қарап, Үлы жүз қазақтарын ресми түрде Ресейдің бодандары
деп
жариялады. Абылай ханның баласы Сүйік сүлтан өзіне бағынышты 55 мың
ШЮМЫмен
бірге бодандыккд сол кезде ант берген еді.
1
822 жылы тағы да 14 сұлтан —
Абылай ханның немерелері мен Әділ төренің балалары орыстың өкімет орында-
рынабодандық туралы өтініш жасады, бұл өтініш 1824жылғы 13 мамырда бұл
сүлтандардыңеркек кіндікті 165 мыңадамымен бірге бодандығы туралы құжат-
ка 1 Александрдың кол қоюымен канағатгандырылды. Алғашқылар болып бо-
. дандыкты
үйсін, жалайыр, албан, суан, шапырашты, ысты, ошақты, қанлы
бірлестіктері және басқалар қабылдады.35 Қ азак малшыларын өз жағына тар-
Туға
тырысып, Сібірдің орыс әкімшілігі малдан алынатын алым мөлшерін оны
Кокан жинаушыларының алатынына карағанда 2,5 есе азырақ (1 %) етіп белгіледі.
Сонымен бірге Ресей Жетісуға Қоқанның кіруін дипломатиялық амалдар-
ДЫ пайдаланып тежеуге тырысты. 1828—29 жылдарда, яғни орыс-түрік соғысы
