«казактар арасы нда салмағы бар ж ән е кұрметті адамдардан сенімді д и с
танция басты қтары» аркы лы өзіне тірек ж асауға, мұны ң өзі к ом и сси я-
ны ң «солар арқылы барлы қ м әлім еттері ж өне алуға қаж ет болған ж ағ-
дайларда солар арқылы әрекет жасауына» мүмкіндік туғызатынына, «сол
бекіністер маңайында көшіп жүретін қазақтар жөнінде шын мәнінде қан-
дай ш аралар қаж ет болаты ны н көб ірек ой ласты ры п, одан кейінгі м ән -
ж айларды түйіндеуге уақы т беретініне» өкім етілді. Қ азақтарм ен каты -
настарды уш ы қты ры п алмау үшін ж ергілікті өкім ет оры ндары н а олар-
дың «қазақтардың өз арасындағы істеріне» еш қандай да араласпауға тиіс
екені тағы да ескертілді. Ж ин ақтап алғанда, Іш кі істер м и н и стрлігін ің
О ры нбор әкім ш ілігіне ұсынған қ азақ тайпалары мен каты нас тактикасы
мынадай өсиеттерден құрылды: «Қарапайым қазақтар мен адал боданда-
рға кіш іп ей ілділік, м ейірбан ды қ ж ән е әд ілдік көрсетілу керек, б ір ақ
еш қаш анда сақты қ та үмы ты лмауға тиіс. Ресей үкім етін е адал болуға
толқулы қазақтарды ... Біздің Ү кіметке бағыну борыш ына кіш іпейілділік
шараларымен келтіругеты ры су керек. М ейірімділікпен жөне өділдікпен
қам қорлы қ ж асай оты ры п, Ресейге сол си яқты бейбіт бағы ны ш ты лы қ
ж әне ад алды қсезім дерін нығайту, оларды ертелі-кеш ең жаман зардап-
тары б олаты н б ү л ік ш іл е р м е н ау ы з ж а л а с у д ы ң қ а н ш ал ы қ ты зи я н
өкелетініне иландыру керек...».97
Сібір ж ән е О ры нбор ведомстволары нда үкім ет қүрған екі басқару
ж үйесінің арасындағы айы рмаш ылы қтарды айта келіп, оларды үксасты -
ратын мән-жайларды да атап өткен жөн. Екі жүйе де тым жайылып кеткен
ж әне онш атиімді болмады. Қарауда ж атқан істер баяу орындалды, кейде
бірнеше жыл бойына созылды. Кадрлар мәселесі шешімін таппады, олар-
дың жетіспеуі немесе көпш ілігінде мүлде болмауы б арлы қ деңгейдегі
өкімш ілік органдардың өз міндеттерін орындауына тікелей өсерін тигізіп
отырды. Іс жүзінде хатшының немесе заседателдің міндеттерін қатардағы
тілмаш ка беру үйренш ікті шаруаға айналды .98 Ш енеуніктер арасында па-
рақорлы қ етек алды. М ысалы, ш енеуніктер де, С ібір округтік п риказы -
ның казактары да Қ азақ даласы на іссапарға ш ы ккан кезінде ауыл стар-
шындарынан есебін тауып «олар осы нда болғанда, қазактарға еш кандай
қысым ж ән е қоқан -лоқы жасаған жоқ» деген кви тан ци ялар алып жүрді.
Осыдан соң әлгі ш енеуніктер осындай құж аттар арқы лы өздерін қандай
да болсын ж ауапкерш іліктен қорғалған деп санап, енді өздерінің заңсы з
қы лықтары ны ң мөлш ерін білмеді».99
Ресей империясының қазақ жерінде орнатқан әкім ш ілік-аум акты қ бас-
қару ж үйесінің өзі көш пелі кауы м ны ң ішкі өміріне қол сүғу, қазақ үшін
мүлде жат ж әне бүлдіруші болып шықты.
Достарыңызбен бөлісу: