Кудайбергенова кунимжан тыныштыкбековна
жүктеу/скачать 4,13 Mb. Pdf көрінісі
|
kudaibergenova kt zhogary oku oryndarynda syr suleileri shyg
| Б
1 Т ең еулі к бе йн е ж ас ала ты н; Б 2 Эп итетт ік б ей не Б 3 Әс іреле у (г ип ерб ола , ли тот а) Б 4 На қы л – ғи бра т, б ей не лі ой лы , қа на тт ы с өз де р Б 5 С өз қ ай тала у арқ ы лы өле ңг е ре ң бе ру; ды бы сты қ үн де сті к (а лли тера ци я м ен а сс он ан с) Б 6 Эп ик алы қ бе йн е Б 7 Ли ри ка лы қ бе йн е Б 8 А 1 – Базар жырау 0,43 0,30 0,25 – 0,42 0,3 0,38 0,38 А 2 – Т.Ізтілеуов 0,43 0,37 0,37 – 0,42 0,37 0,42 0,42 А 3 – Ш.Омары 0,40 0,30 – – 0,42 1,6 – – А 4 – Қарасақал Ерімбет 0,4 0,33 0,5 0,4 0,4 0,4 – – А 5 – Қаңлы Жүсіп 0,5 0,30 0,44 0,40 0,5 0,40 0,33 – А 6 – Кете Жүсіп, 0,38 0,5 0,33 0,35 0,5 0,35 0,35 – А7 - Күдеріқожа Көшекұлы 0,44 1,6 1,6 – 0,43 1,6 – – А8 – дастандар 0,43 0,40 0,40 1,6 0,42 0,40 0,38 – А9 – айтыстар 0,43 0,37 0,37 0,37 0,42 0,37 0,37 – А10 – толғаулар 1,6 0,4 0,33 0,30 0,37 0,35 0,5 – В 1 – ақпарат толықтығы 0,66 0,39 0,64 0,58 0,79 6,0 0,62 0,072 Сыр сүлейлері шығармаларындағы əдеби бейне жəне бейнелілік тəсілдеріне орай: поэзиялық айшықты орамдармен берілетін мағыналы сөздер Б 1 , астарлы ойлау тəсіліне келетін болсақ, мəселен, Базар жырау шығармаларында оның кездесу жиілігінің орташа арифметикалық мəні – 0,4. Базар жырау бұл тəсілді адам психикасына, ой – санасына түрткі салатындай елеулі əсер ете алған, көпшілікті өз сөзіне иландыра білген тұлға. Сыр сүлейлері шығармаларындағы əдеби бейне жəне бейнелілік тəсілдеріне орай (15 – кесте) бойынша төмендегідей қарастыруға болады: - поэзиялық айшықты орамдармен берілетін мағыналы сөздер Б 1 - теңеулік бейне жасалатын Б 2 - эпитеттік бейне Б 3. - əсірелеу (гипербола, литота) Б 4; - нақыл – ғибрат, бейнелі ойлы, қанатты сөздер Б 5; - сөз қайталау арқылы өлеңге рең беру; - дыбыстық үндестік (аллитерация мен ассонанс) Б 6. 119 - эпикалық бейне Б 7, - лирикалық бейне Б 8 Б 1, Б 2, Б 3 , Б 4 , Б 5 , Б 6 , Б 7 , Б 8 осы тəсілдерінде Базар жыраудың ерекше қолданғаны байқалады. Мəселен, мақал-мəтелдермен қарсыласын бастырмалату, нақыл-ғибрат, бейнелі ойлау əсіресе Базар жырау мен Кете Жүсіп шығармаларында кеңінен қолданылған. Т.Ізтілеуов өзіндік ерекшелігі кіші жүзге тəн таптаурыны мен психологиясы мінез-құлқына сəйкес келетін сипаттарының бірін аңғартады. Поэзиялық айшықты орамдармен берілетін мағыналы сөздер Б 1, теңеулік бейне жасалатын Б 2, эпитеттік бейне Б 3., нақыл-ғибрат, бейнелі ойлы, қанатты сөздер Б 5; сөз қайталау арқылы өлеңге рең беру; дыбыстық үндестік (аллитерация мен ассонанс) Б 6. тəсілдерінен айқын көруге болады. Ал, Шораяқтың Омары шығармаларындағы сөзге шешендігі, тапқырлығы айтылады. Ауыз əдебиетінен қалған рухани мұралардан Ш.Омары туралы мəліметтерде оның сөз саптауында шешендік өнерінде қолданған тəсілі, поэзиялық айшықты орамдармен берілетін мағыналы сөздер Б 1, нақыл-ғибрат, бейнелі ойлы, қанатты сөздер Б 5; сөз қайталау арқылы өлеңге рең беру; дыбыстық үндестік (аллитерация мен ассонанс) Б 6. тұспалдап айту, астарлап айту тағы басқа тəсілдерінен айқын көрінеді. Осы Сыр сүлейлері шығармаларындағы поэзиялық айшықты орамдармен берілетін мағыналы сөздер Б 1 ең көп ақпарат толықтығын көрсететін орташа арифметикалық мəні – 0,54 көрсетті. Кесте 15 – Сыр сүлейлерінің шығармаларындағы бейнелілік тəсілдерінің кездесу жиілігінің % пайыздық көрсеткіштері мен олардың орташа арифметикалық мəні Категориялар көлемі немесе тəсілдері Б1 Б2 Б3 Б4 Б5 Б6 Б7 Б8 Категориялар көлемі % орташа арифметикалық мəні 0,54 0,3 0,32 0,37 0,4 0,4 0,4 0,3 Бұл статистикалық сандық көрсеткіштен байқағанымыз болжамға сəйкес келуінде. Сыр сүлейлері шығармаларындағы бейнелілік тəсілінде шешу тəсілдері «тұспалдап» айту, «астарлап» ойлау арқылы қарым-қатынасты орнықтыра реттей білген. Бұл əлеммен өзара əрекетінің айрықша ерекшелігін көрсетеді. Айқындаушы эксперименттің жеке-тұлғалық компоненті бойынша үшінші зерттеу кезеңінде білім алушылардың ЖОО-да Сыр сүлейлері шығармаларындағы əдеби бейне жəне бейнелілік тəсілдерін қолдануда жəне жалпы қарым-қатынаста рефлексивтілігінің көріну дəрежелерін анықтауда А.В. Карповтың рефлексияның жеке дара өлшемдерін анықтауға бағытталған психо-диагностикалық сұрақнамасын қолдандық. Айқындаушы эксперименттің нəтижелерінде анықталғандай, С.М. Жақыпов «бірлескен танымдық диалогтық 120 қарым-қатынас» тұжырымдамасы тұрғысы негізінде білім алушылардың рефлексивтілігінің пайыздық үлесінің көрсеткіштері 16-кестеде көрсетілген. Бұл кезеңде айқындаушы экспериментке қатысқан 160 зерттелушіден 114 зерттеушілерде (А) тобындағы студенттердің қарым-қатынас рефлексивтілігінің деңгейі жоғары, яғни «эффектісі барлар» 38%-ын қамтыса, (Б) тобындағы зерттелуші 186 студенттерде қарым-қатынас рефлексивтілігінің деңгейі төмен, яғни «эффектісі жоқтар» 62% пайызын көрсетті (кесте 16). Кесте 16 – Білім алушылардың қарым – қатынас рефлексивтілігі бойынша пайыздық үлесінің көрсеткіштері Топтар Қарым – қатынас рефлексивтілігінің деңгейі жоғары: «эффектісі бар» Қарым – қатынас рефлексивтілігінің деңгейі төмен: «эффектісі жоқ» Қо сы нд ы л ары Зерттеушілер саны % үлес Зерттеушілер саны %үлес АЭТ 61 (38%) А 99 (62%) Б 160 Эксперименттік зерттеудің жеке-тұлғалық компоненті бойынша үшінші кезеңінде кəсіби өзін-өзі жетілдіретін тұлғаның Сыр сүлейлері шығармаларындағы əдеби бейне жəне бейнелілік тəсілдерін меңгеруін білдіретін кəсіби мəнді қасиеттерін зерттедік. Экспермиент кезеңінде студенттердің көп қырлы тұлғалық қасиеттерін анықтайтын Маслоудың «Өзін-өзі таныту» тесті назарға алынды. Осы сынақ үшін анықтаушы эксперимент нəтижесінде алынған орташа арифметикалық мəндер 17-кестеде келтірілген. Кесте 17 – Білім алушылардың өзін-өзі сəйкестендіру параметрлерінің орта арифметикалық көрсеткіштері Эксперимент түрлері Өзін – өзі сəйкестендіру параметрлері Құ нд ы лы қ ба ғд арла р М ін ез – құ лы қты ң ик ем ділі гі Қ ары м – қа ты нас Т ан ы м ды қ қа ж етт ілі ктер Ш ы ға рм аш ы л ы қ Қалыптыстырушы кезең 5,2 5,2 4,4 4,4 4,4 Зерттеудің мақсатына сəйкес тұлғаның қарым-қатынаста өзін-өзі көрсету ерекшеліктерін анықтайтын осы тесттің 5 шкалалары – (құндылықтық бағдарлар, мінез-құлықтың икемділігі, карым-қатынас, танымдық қажеттіліктер мен шығармашылық) бойынша зерттеу жүргіздік. 121 «Өзін-өзі таныту» тесті бойынша алынған нəтижелерге негізделе отырып, біз зерттелуші білім алушылардың айқындаушы экспериментте анықталған өзін-өзі таныту деңгейінің пайыздық мөлшерін таптық. Бұл нəтижелер бізбен келесі 18-кестеде көрсетілді. Зерттелушілердің өзін-өзі таныту сипаттамалары нəтижелерінің талдауы көрсеткендей, олардың 52-ы «Құндылықтық бағдарлар» шкаласы бойынша төмен нəтижеге ие болып, олардың құндылықтары өзін-өзі танытатын тұлға құндылықтарына сай келмейтіндігін білдірді. Зерттелушілердің 36%-ы өзін-өзі танытатын тұлға құндылықтарын жартылай бөліссе, ал тек 12%-ы мұндай құндылықтарды жоғары қабылдайтынын көрсетті. Зерттелушілердің «Мінез-құлық икемділігі» шкаласы бойынша алынған нəтижелерден, олардың 56%-ы бұл шкаладан төмен балл алып, өзгермелі жағдаяттарда өздерінің тез жəне адекватты жауап беру жəне бейімделу қабілеттерінің төмендігін білдірді. Кесте 18 –Білім алушылардың экспериментте анықталған өзін – өзі жетілдіру деңгейінің пайыздық мөлшері Шкалалар Деңгейі Жоғары Орташа Төмен Зерттеуші лер саны % Зерттеуші лер саны % Зерттеуші лер саны % 1. Құндылықтық бағдарлар 19 12 58 36 83 52 2. Мінез – құлық икемділігі 32 20 38 24 90 56 3. Қарым – қатынасшылдық 26 16 45 28 89 55 4. Танымдық қажеттіліктер 16 10 48 30 96 60 5. Креативтілік 23 14 50 31 87 55 Зерттелушілердің 24%-ы мұндай қабілеттердің орташа деңгейін, ал 20%- ы жоғары деңгейде қалыптасқандығын көрсетті. «Қарым-қатынасшылдық» шкаласы бойынша 56%-ы білім алушылардың терең əрі тығыз субъект – субъектілік қарым-қатынасты орнатуға қабілеттерінің төмендігін білдірсе, 16%-ы білім алушылардың бұл қабілеті жоғары деңгейде қалыптасқандығын көрсетті. Ал 28%-нда контакттылықтың орташа деңгейі анықталды. Зерттелуші білім алушылардың 60%-ы «Танымдық қажеттіліктер» шкаласынан, ал 55%-ы «креативтілік», яғни шығармашылық шкаласынан төмен балл алуы олардың өнер мен шығармашылыққа аз қызығушылығын білдірді. Білім алушылардың 30%-ы орташа қызығушылықты, ал тек 10%-ы таным мен шығармашылыққа жағымды қатынас пен ЖОО-да да Сыр сүлейлері шығармаларындағы əдеби бейне жəне бейнелілік тəсілдері туралы білімдерді алуға талпыныстарын, олардың кəсіби тұлғалық шығармашылық бағыттылығын көрсетті. 122 Диагностика жасалып, қатысушы екі топ анықталғаннан кейін педагогикалық эксперименттің жүктеу/скачать 4,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|