А.Ә. Ниязғалиева, Г. Г. Тҧрғаналиева

203 
 
«Сотүстік-шығыс  диалект  қазіргі  қазақ  ҽдеби  тілінің  негізі 
болды.  А.Құнанбаев,  Ы.Алтынсарин  жҽне  басқа  қазақ  ҽдеби 
тілінің  негізін  салушылар  осы  диалектіде  сҿйледі  жҽне  жазды. 
Сҿйтіп,  бұл  диалект  қазіргі  ҽдеби  тілге  ортақ  белгілерімен 
сипатталады» деген кімнің пікірі? 
 Н.А. Баскаков; 
 А.А. Шахматов; 
 А.А. Потебня 
 Э.Р. Тенешев; 
 
Сақа  (Кҿкш.Еңб.),  забел  (Орал.Чап.),  сҽндіре  (Орын.Ад.), 
қақыра  (Қ.орда.  Терең.),  үріптес  (Орын.  Ар.)  диалектілерінің 
ҽдеби тілдегі баламасын кҿрсетіңіз. 
 бағана, кірпіш, орындық, лапас, баспана, туыстас; 
 күріш, орындық, ағайындас, тума, шелек 
 шҽйнек, тума, баспана, құман, кесе; 
 ашық қора, қабырға, бағана, ағаш, дуал; 
 
Таға 
(Шымк.Сар.), 
жам 
(Орын.Ар.), 
қабыз 
(Атр., 
Маң.),қалдыбақыр  (Қарғ.,  Шет.),  шҽккі  (Орал,  Жҽнібек) 
диалектілерінің ҽдеби тілдегі баламасын кҿрсетіңіз. 
  нағашы, ру, ата, ұрпақ, шелек, таразы; 
 тҿбет ит, тұяқ, торай, аға, кҿрші; 
 тұяқ, шұлық, қарбыз, тиын, аяқ киім; 
 аяқ киім, шапан, абыз, кедей, шапқы 
 
Ноян  (Жетісу,  Шығыс  Қаз.),  сабу  (Моңғ.қаз.),  мияз 
(Орал.Сыр.), шынжау (Атыр.,Маңғ.) диалектілерінің ҽдеби тілдегі 
баламасын кҿрсетіңіз. 
 үлкен, баяу, кербез, нҽзік; 
 ержүрек, қою, жуас, ҽлсіз; 
 сенімді, ҽдемі, күшті, есерсоқ; 
 қуатты, даңғыл, жаңа, нҽзік 
 
Араб жҽне иран тілінен енген диалектілерді кҿрсетіңіз. 
 дҽліз, айуан, шиша; 
 орам, іңкҽл,ҿтпек 
 мейман, мұштау, пісте; 
 жүдҽ, ауқат, ҽсел; 

204 
 
Ҿзбек тілінен енген диалектілерді кҿрсетіңіз. 
 бҽдірең, таға, мейман; 
  аданас, сабан, сҽндіре; 
 жүдҽ, тегірмеш, орам 
  тандыр, дарбаза, тауша; 
 
Кҿмектес  септігінің  -пынан,  -бынан,  -мынан  диалектілік 
тұлғалары қай облысқа тҽн? 
 Жамбыл, Шымкент 
 Семей, Талдықорған 
 Қызылорда; 
 Батыс Қазақстан; 
 
Күмҽгі,  оқап,  құнт,  сҽтнек  диалектілер  қай  тілден  енген 
сҿздер? 
 орыс тілінен 
 иран тілінен; 
 түркі тілінен ; 
 араб тілінен; 
 
-ғалы,  -  гелі,  -қалы,  -  келі  (барғалы  отыр  -  барғайы  отыр) 
кҿсемшенің  орнына  -ғайы,  -  гейі,  қайы,  кейі  тұлғалары  қай 
облыста қолданылады? 
 Шығыс Қазақстан; 
  Солтүстік Қазақстан 
 Оңтүстік Қазақстан 
 Батыс Қазақстан 
 
Келер  шақта  айтылатын  жүретін  шығармын,  баратын 
шығармын  тұлғаларымен  қатар  жүрем  шығар,  барам  шығар 
тұлғалары қай облыстың тілдік ерекшеліктері? 
 Ақтҿбе; 
 Қызылорда; 
 Семей 
 Маңғыстау; 

жүктеу/скачать 1,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: