Казақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі ғ. Ж. Медеуова экотоксикология

 
 
82  ЭКОТОКСИКОЛОГИЯ 
V. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ЛАСТАУШЫЛАРДЫҢ 
ТОПТАМАСЫ МЕН ТИПТЕРІ 
 
 1.  Ластану  ұғымына  түсінік.  Ластану  дегеніміз  –  қоршаған 
табиғи  ортаға  кез  келген  заттардың  сұйық  немесе  газ  түрінде 
қалыпты  жағдайдан  артық  қосылуы.  Сонымен  қатар,  ластану 
ұғымына  дыбыстың,  сәулелердің  шамадан  көп  мөлшерде 
қосылуы  да  жатады.  Мұның  бәрі  жалпы,  тірі  организмдердің 
қалыпты тіршілігі үшін жағамсыз әсер етеді. 
     Қоршаған  ортаның  ластануы  –  бұл  айналадағы  ортаға 
қолайсыз  әсер  ететін,  әдетте  оған  жат  физикалық,  химиялық, 
биологиялық  агенттердің  енуі  немесе  онда  жаңадан  түзілуі. 
Табиғатта  физикалық  (күн  радиациясы,  электрмагниттік  сәуле), 
химиялық (аэрозольдар, ауыр металдар), биологиялық (бактерио-
логиялық,  микробиологиялық)  ластану  түрлері  кездеседі. 
Олардың әрбір түрінің өзіне тән және айрықша ластану көздері – 
табиғи 
немесе 
шаруашылық 
нысандары 
бар. 
Бұларға 
антропогендік ластану көздері қосылады. 
     Ластанудың  табиғи  нысандарын  әсер  етуіне  сәйкес,  жер  үсті 
және  жер  асты  суының  ластануы,  атмосфералық    ауаның 
ластануы,  топырақтың  ластануы  және  т.б.  деп  жеке  топтарға 
бөледі. Соңғы жылдары экология ғылымында ғарыш кеңістігінің 
ластануы деген ұғым жиі айтылып жүр. 
     Ластануды  туындайтын  көздеріне  байланысты  табиғи  және 
антропогендік ластану деп 2 топқа бөледі. 
     1.  Табиғи  ластану  көздеріне  –  шаңды  борандар,  жанартау 
атқылауы, қар көшкіні, сел жүру және т.б. жатады. 
     2.  Антропогендік  ластану  –  кез  келген  тірі  организмдер 
топтарына    өте  зиянды  әсер  етіп,  олардың  тіршілігінің  қалыпты 
жүруіне қауіп төндіреді. 
     Антропогендік 
ластану  көздеріне  өнеркәсіп  орындары 
(химиялық, 
металлургиялық, 
қағаз 
өндіру, 
құрылыс 
материалдарын  шығару  және  т.б.),  жылу  электр  стансалары, 
көлік,  ауылшаруашылық  салалары  т.б.  технологиялық  өндіріс 
мекемелері  жатады.Антропогендік  ластануды  шығу  тегіне 

 
 
 
83
 
байланысты  химиялық,  физикалық  және  биологиялық  ластану 
деп бөледі 
 
                                               ауыр металдармен ластану 
 
        Химиялық пестицидтермен ластану 
 
                                                    жеке химиялық элементтер,     
 
                                      химиялық заттармен ластану 
 
                                     пластмассалармен ластану 
 
 
                                                     жылу арқылы ластану 
 
                                                  Физикалық шу арқылы ластану 
 
                                 радиоактивті сәулелермен 
                             ластану 
 
                                                      электромагниттік ластану 
 
 
                                                             биогендік ластану 
 
                                        
                                                   Биологиялық микробиологиялық  
                                                                ластану 
 
 
                                                       гендік инженериялық  ластану                        
 
 
 
 

жүктеу/скачать 11,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: