Бағалау
Жинақтау
Талдау
Қолдану
Түсіну
Білу
13-сурет. Блум таксономиясы
Танымдық саладағы дағдылар белгілі бір тақырыпты білу, түсіну пен сыни ойлау
тұрғысынан қаралады. Дәстүрлі білім беру негізінен осы дағдыларды, яғни төмен тәртіптегі
мақсатты алға тартуға ұмтылады. Блум таксономиясы, жоғарыдағы суретте көрсетілгендей,
ең төменгі үдерістерден жоғарыға қарай кезең-кезеңмен қозғалуды көздейтін алты кезеңді
қамтиды.
Білу
Фактілерді, жағдайларды, негізгі тұжырымдамалар мен жауаптарды көрсету арқылы өткен
материалдардың есте сақталғанын растау:
• Арнайы сипаттамаларды білу (терминология, нақты фактілер мен т.б.).
• Жалпылайтын сипаттамаларды білу: конвенциялар, үрдістер мен сабақтастық,
жіктелімдер мен санаттар, критерийлер, әдістемелер және т.б.
43
• Тиісті саладағы әмбебап нәрселер және абстрактілерді білу – қағидаттар мен жалпыла-
улар, теориялар мен құрылымдар және т.б.
Сұрақ қою үлгісі: Алманы пайдаланудың денсаулық үшін қандай пайдасы бар?
Түсіну
Негізгі идеяларды ұйымдастыру, салыстыру, түсіндіру, сипаттау және бекіту жолымен
фактілер мен идеяларды түсінетіндігін көрсету:
• Аударма жасау;
• Интерпретация;
• Экстраполяция.
Сұрақ қою үлгісі: Алма мен апельсинді пайдаланудың денсаулыққа пайдасын салыстырыңыз.
Қолдану
Жаңа білімдерді, әдістерді және ережелерді түрлі нұсқада пайдалану.
Сұрақ қою үлгісі: Бәліш пісіру үшін алманың қандай түрі жарамды, неліктен?
Талдау
Дәйектер мен себептерге сәйкес ақпаратты тексеру және жіктеу. Қорытынды жасау және
жалпылаудың болғанын растайтын дәлелдерді анықтау:
• Элементтерді талдау;
• Қарым-қатынасты талдау;
• Ұйымдастыру қағидаттарын талдау.
Сұрақ қою үлгісі: Алманы қосып тамақ дайындаудың төрт тәсілін сипаттаңыз және
олардың қайсысы денсаулыққа анағұрлым пайдалы екенін түсіндіріңіз. Сіздің сөздеріңізді
айғақтауға арналған сілтемелер беріңіз.
Жинақтау
Жаңа үлгіде әртүрлі тәсілдермен элементтерді қиыстыру арқылы ақпаратты жүйелеу не-
месе балама шешім ұсыну:
• Ерекше байланыс орнату;
• Жоспар әзірлеу немесе ұсынылатын операциялар жиынтығы;
• Абстарктілі қатынастардың жиынтығы негізіндегі қорытындылар.
Сұрақ қойылу үлгісі: Алма бәлішінің «пайдасыз» рецептісіне өзіңіздің қалауыңызша
басқа заттарды қосып, бір «пайдалы» рецепт дайындаңыз. Өзіңіз таңдап алған заттардың
алғашқысынан пайдалырақ екенін дәлелдеңіз.
Бағалау
Пікірмен таныстыру және оны дәлелдеу, ақпарат бойынша қорытынды жасау, бірқатар
критерийлердің негізінде идеяларды негіздеу және жұмыс сапасын бағалау:
• Ішкі дәлелдемелер тұрғысынан жасалған қорытынды;
• Сыртқы критерийлер тұрғысынан жасалған қорытынды.
Сұрақ қойылу үлгісі: Мектептен кейін балаларға алма бәлішін берген пайдалы деп санай-
сыз ба? Неге – ия немесе неге – жоқ?
Сын тұрғысынан ойлау ең соңғы сатысында ойлау үдерісінің анағұрлым жоғары деңгейімен
байланыстырылатынына қарамастан, Блум таксономиясына сәйкес, аталған деңгейлердің
барлығы сын тұрғысынан ойлау үшін қажет деп қарастырылады. Білімді сын тұрғысынан
қолдану, талдау, жинақтау және/ немесе бағалау алдында оны жинап, ұғынып алу керек.
|