-сурет. Окклюзия  547

547

жеткізеді де, онда қалайда қозу толқыны-

ның туындауын қам 

тамасыз етеді. Демек, 

орталыққа жеткен импульстерге жауап 

қалайда қайтарылады.

Қозу ырғағы мен күшін түрлендіру 

(транс формациялау).  Жүй ке  орталықтары 

өздеріне келген афференттік импульс-

тер ырғағын өзгертіп, өзіндік, “орталыққа 

тəн ырғақ“ тудырады. Оның себебі көп 

жағдайда сезімтал жүйкелер арқылы жүйке 

орталықтарына бағытталған импульс 

тер 

ырғағы лабильді 

лігі төмен жүйке орта-

лықтарының қозу импульстерін тудыру 

мүм кіндігінен басымырақ келеді. Осымен 

байланысты жүй 

ке орталықтарында қозу 

толқынының ырғағы өзгертіліп, сире тіледі. 

Жүйке орталықтарында шеттен келген им-

пульстер ыр 

ғағы жиілеуі де мүмкін, тіпті, 

жеке тітіркендірулерге жүйке орталықтары 

бірнеше импульстермен жауап қайтара ала-

ды. Мысалы, орталыққа тепкіш жүйкені бір 

ғана рет тітіркендіргеннің өзінде, жүйке орталықтарынан бұлшық 

етке бірнеше импульстер бағытталады да, ет қарыса жиырыла-

ды. Жүйке орталықтарында импульстер күші де өзгеруі мүмкін. 

Əлсіз импульстер күшейіп, күшті импульстер əлсірейді. Мұндай 

қасиеттің негізінде орталық жүйке жүйесінің ырғақты игеру 

мүмкіндігінің жоғарылылығы жатады. Демек, қызмет үстінде 

жүйке орталықтарының лабильділігі төмендеп, не жоғарылап 

отырады.

Əрекет ізі. Жүйке орталығы тітіргендіргіш əсері тоқтағаннан 

кейін де біраз уақыт өз реакциясын жалғастыра береді (193-сурет). 

Бұл құбылыс жүйке орталығының лабильділігінің төмендігімен 

байланысты.

Егер бұлшық ет қозғалтқыш жүйкені тікелей тітіркендіру 

нəтижесінде қозса, онда тітіркендіру тоқтасымен еттің əрекеті 

тиылады. Ал бұлшық ет сезімтал жүйкені тітіркендіру салдары-

нан рефлекстік жолмен қозса, онда тітіркендіруді тоқтатқаннан 

кейін де біраз уақыт ет жиырылу жағдайында қалады. Демек, 

оған жүйке орталығынан импульстер келіп жатады.

Тізбекті жəне ауқымды жинақтау. Жүйке орталықтарының 

бұл қасиетін орыс ғалымы И. М. Сеченов ашқан. Ол жеке қол-

жүктеу/скачать 5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: