Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі «Ұлттық ақпараттандыру орталығы» АҚ
жүктеу/скачать 9,7 Mb. Pdf көрінісі
|
4. Берілген теңдеу бойынша қозғалысты сипаттайтын шамаларды кестеге жазу. Қозғалыс теңдеуі Қозғалыстың түрі Бастапқы жылдамдығы м\с Үдеуі м\с 2 t=10 с-тан кейінгі жүрген жолы м S=3t+4t 2 теңүдемелі 3 8 430 S=2t - t 2 кемімелі 2 -2 80 S=2t 2 теңүдемелі 0 4 200 VI. Оқушылардың білімін жан-жақты меңгерудегі қабілетін, түсінігін қалыптастыру шараларын талдау № 2262 ЦБР–дың тест тапсырмаларың орындау. VII. Сабақты қорытындылау (бағалау) Сонымен өткенді қайталау, жаңа сабақты игеру және өткенді пысықтау барысындағы оқушылардың жауабына қарай оқушыларды бағалаймыз. Оқушыларды бағалау. Өткенді пысықтау Жаңа сабақты игеру Қорытынды баға Теория Есеп Дайындық сұрақтары Өзін-өзі тексеру сұрақтары Есеп Тест VIII. Үй тапсырмасын беру - Физика – 9, §5. Дайындық сұрақтарына жауап беру. - 4- жаттығу. 1-8 есептер. - №2262 ЦБР-лардың тапсырмалары. Үйге берілген тапсырманы талдау. 8- ші есептің графигін ауызша оқу. 43 Қозғалыс реті υ 0 (м/с) а(м/с 2 ) t (c) υ (м/с) 1 2 3 0 3 9 1 1 1,8 6 6 4 6 9 2 « ДЕНЕЛЕРДІҢ ЕРКІН ТҮСУІ. ЕРКІН ТҮСУ ҮДЕУІ» ТАҚЫРЫБЫНЫҢ № 2263 ЦБР-ДЫ ПАЙДАЛАНЫП ӨТУ ЖОСПАРЫ Сабақтың басты мақсаты: Білімділік: - кинематика заңдылықтарын игеруде оқушылардың білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау және бағалау; - оқушылардың денелердің еркін түсуі –теңайнымалы қозғалыстың дербес түрі екеніне назарын аударуы; - оқушы өз ойын, түсінігін баяндаудағы сауаттылығы мен жинақылығына мән беру; - табиғаттағы және вакуумдағы денелердің еркін түсуін № 2263- ЦБР-дың 1-ші және 2-ші анимациялары арқылы бақылап, баяндау. Дамытушылық: - оқушылырдың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау; - еркін түсу үдеуі туралы негізгі ұғымдармен таныстырып, олар жайлы мағлұматтарды қалыптастыру, еркін түсу үдеуінің сандық мәні Жер шарының әртүрлі нүктесінде аздап өзгеше болатынына назар аудару; - еркін түсу кезіндегі дененің көтерілу биіктігін, көтерілу уақытын анықтайтын формулаларды қорту және еске сақтау шараларын ұйымдастыту; - дененің вертикаль жоғары және вертикаль төмен қозғалысын қарастыру; - оқушылардың жаңа сабақты игеру сапасын № 2263 ЦБР –дың тест тапсырмалары арқылы тексеру. Тәрбиелік: - механиканың негізгі есебін шешуде, формула жазуда, оны қортуда, есептеуде, сауаттылыққа және жауапкершілікке мән беру, оқушылардан талап ету; - жаңа сабақты меңгеруде оқушылардың белсенділігін арттыру. Сабақтың түрі: өткен сабақты қортындылау және жаңа сабақтың материалдарын игеру. Сабақты өткізуде қолданылатын әдіс-тәсілдер: пікірлесу, жалпылай сұрау, топпен жұмыс, физикалық диктант, 2263 ЦБР-дың өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру және тест тапсырмаларын орындау, есеп шығару. Сабақтың көрнектілігі: Электрондық оқытудың ақпараттық жүйесінің Е-Кітапханасы, № 2263 ЦБР «Денелердің еркін түсуі. Еркін түсу үдеуі», интерактивті тақта, проектор. Сабақтың құрылымы: І. Ұйымдастыру кезеңі. 1 мин. ІІ. Сабақтың мақсатын ашу. 2 мин. ІІІ. Өткен сабақты пысықтау барысында оқушылардың білімін, ой-өрісін, түсінігін топшалау. 7 мин. 44 IV. Жаңа сабақтың материалдарын игеру. 10 мин. V. Қарастырылып отырған оқу материалын бекіту және дағдыландыру жұмыстары. 9мин. VI. Оқушылардың деншілігінің білімін жан-жақты меңгерудегі қабілетін, түсінігін қалыптастыру шаралары. 11 мин. VII. Сабақты қорытындылау (бағалау). 2 мин. VIII. Үй тапсырмасын беру. 3 мин. Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі 1. Оқушы мен мұғалімнің сәлемдесуі. 2. Оқушылардың сабаққа қатысуын қадағалау. 3. Сынып бөлмесінің, оқушылардың сабақ өтуге дайындылығын бақылау (жұмыс орны, сабақ өтуге қажетті құрал-жабдықтары, т.б.). 4. Оқушы назарын сабаққа аудару. ІІ. Сабақтың мақсатын ашу Галилей 1583 жылы Пиза қаласындағы биік көлбеу мұнара үстінен диаметрлері бірдей, ауыр және жеңіл шарларды бір мезгілде тастап, олардың мұнара табанына шамамен бір уақытта келіп түсетініне көз жеткізеді. Ортаның кедергісі болмаған кездегі денелердің түсуі - еркін түсу деп аталады. Түзу сызықты қозғалыстың түрлерін қайталап, теңайнымалы қозғалыстың дербес түрі - денелердің еркін түсуі табиғатта жиі кездесетін қозғалыс екенін атап өту. Бүгінгі сабақтың мақсаты − денелердің еркін түсуін бақылау, олардың түсу жылдамдықтарының өзгеруіне мән беру,табиғаттағы және вакуумдегі қозғалыстардың ерекше-ліктерін бақылау. ІІІ. Өткен сабақты пысықтау барысында оқушылардың білімін, ой-өрісін, түсінігін топшалау 1. Кинематиканың негізгі теңдеуін пысықтауда формулалар сайысын өткізу. Оқушыларды екі топқа бөліп, топ жетекшілерін белгілейді, әр топ қарсы топқа кинематиканың негізгі формулаларынан сұрақ береді, қарсы топ жауап берсе, олар 1- топқа сұрақ береді, егер жауап бере алмаған жағдайда 1- топ қайтадан 2-топқа сұрақ береді, 5 сұраққа дұрыс жауап берген топ жеңіске ие болады. Топ жетекшілері дұрыс жауабына қарай топ мүшелерін бағалайды. 1-топ бірқалыпты қозғалысты сипаттайтын формулаларынан, 2-топ үдемелі қозғалысты сипаттайтын формулалардан сұрақтар қояды. 1- топ Бірқалыпты қозғалыс 2 - топ Теңайнымалы қозғалыс 1.Бірқалыпты қозғалыстың жылдамдығының формуласы. ( 1.Түзу сызықты үдемелі қозғалыстың жылдамдығының теңдеуі. ( t a + = 0 υ υ ) 2. Бірқалыпты қозғалыстың жылдамдығының өлшем бірлігі. ( м/с) 2.Үдеудің формуласы. ( t υ υ a 0 − = ) 3.Бірқалыпты қозғалыстың орынауыстыруының формуласы. ( 3.Бастапқы жылдамдығы нөлге тең болғандағы үдемелі қозғалыстың жылдамдығының формуласы. 45 ( ) t a = υ 4.Бірқалыпты қозғалыстың координатасының теңдеуі. ( 4.Үдемелі қозғалыстың орынауыс- тыруының формуласы. ( 2 2 at t 0 υ S + = ) 5.Бірқалыпты қозғалыстың жылдамдығының формуласы, координата өзгерісі арқылы. ( 5.Түзу сызықты баяу қозғалыстың координатасының теңдеуі. ( 2 2 0 0 t a t x x x x + + = υ ) 2. Оқушылардың өткен сабақты игеру сапасын теориялық тұрғыда тексеруді сұрақ - жауап әдісімен жүзеге асыру: 1) Теңүдемелі қозғалыстың жылдамдығының графигінің бірқалыпты қозғалыс графигінен айырмашылығы неде? Жауабы: Бірқалыпты қозғалыстың жылдамдығының графигі уақыт осіне параллель, ал теңүдемелі қозғалыстың жылдамдығының графигі түзусызықты. 2) Теңүдемелі қозғалыстағы дененің кезкелген уақыт мезетіндегі жүрген жолын есептеп табу үшін керекті шамалар ? Жауабы: Теңүдемелі қозғалыстағы дененің кезкелген уақыт мезетіндегі жүрген жолын есептеп табу үшін бастапқы жылдамдық, үдеу, уақыт керек немесе бастапқы және соңғы жылдамдықтар, үдеу керек. 3) Теңүдемелі қозғалыстың жолының формуласын қортып шығару. Жауабы: 2 2 2 2 0 0 0 0 0 at t t at S at t S + = + + = ⇒ + = + = υ υ υ υ υ υ υ 4) Теңүдемелі қозғалыстың бастапқы жылдамдығы нөлге тең болғандағы координатаны графигі. Жауабы: Координаталар басынан басталады. 5) Теңүдемелі қозғалыстың үдеуінің уақытқа тәуелділік графигі. Жауабы: Теңүдемелі қозғалыстың үдеуінің уақытқа тәуелділік графигі уақыт осіне параллель. 3. Үй тапсырмасын тексеру. Оқушылардың деншілігі үй тапсырмасын орындаудағы қателіктері мен жетістіктерін өзбетінше меңгере отырып, білім сапасын көтеруге бағыт беру. 4- жаттығу есептерінің шығару жолдары. 1. Берілгені: υ 0 = 0 а = 1 м\с 2 t 1 = 5 с t 2 = 10 с S 1 = ? S 2 = ? Шешуі: Бірқалыпты үдемелі қозғалыстың жолы: υ 0 = 0 болғандықтан . S 1 = = 12,5 м, S 2 = = 50 м. 46 2. Берілгені: υ 0 = 20 м\с S 0 = 25 м t= 2,4,5 с а = -10 м\с 2 S= ? Шешуі: Бірқалыпты кемімелі қозғалыстың орын ауыстыруы S 1 =20м\с · 2с + = 20 м S 2 =20м\с · 4с + = 0 S 3 =2 0м\с · 5с + = 25 м 3. Берілгені: а = 0,1 м\с 2 υ 0 = 54 км\сағ=15м\с -0 S= ? t= ? Шешуі: 1) Поезд тоқтайтын болғандықтан υ = 0, онда υ 0 =at = = 15 0 с. 2) Поездың тоқтағанға дейінгі орын ауыстыруы =15м\с·150с – =1125 м. 4. Берілгені: t = 5 мин = 300 с υ = 8 км\с = 8000 м\с а = ? Шешуі: Ракетаның бастапқы жылдамдығы υ 0 = 0 болғандықтан υ = at, осыдан а =- = м\с 2 Ракетаның үдеуі жоғары бағытталған. 5. Берілгені: υ 6 = 2 м\с υ 0 = 0 υ n = ? Шешуі: 1) Бірқалыпты қозғалған баланың орын ауыстыруы: S = υ 6 t; 2) Бастапқы жылдамдықсыз поездың осы уақыт ішіндегі орын ауыстыруы: ; 3) Бастапқы жылдамдықсыз поездың осы уақыт ішіндегі жылдамдығы υ n = аt, осыдан , мұны поездың орын ауыстыруындағы үдеуінің орнына қойсақ: ; 4) Бала мен поездың орын ауыстырулары тең болғандықтан, υ 6 t, осыдан υ n = 2 υ 6 ; Жауабы: 4м\с. 6. Берілгені: 16 а) суреттегі график Шешуі: 1- ші дене 2 м\с жылдамдықпен бірқалыпты қозғалады, 2,3- ші денелер бастапқы жылдамдықсыз бірқалыпты үдемелі қозғалады, 1- ші дененің үдеуі 0,5 м\с 2 , 2- ші дененің үдеуі 2 м\с 2 , 47 А және В нүктелеріндегі денелердің жылдамдықтары бірдей, 2 м\с. 7. Берілгені: 16 ә) суреттегі график Шешуі: а) а 1 =1м\с 2 ; а 2 =0,5м\с 2 ; а 3 =- 0,5м\с 2 , денелердің үдеулері; ә) υ 1 =1+t; υ 2 =4+0,5t; υ 3 =4- 0,5t, денелерлің жылдамдықтары; б) 2 және 3 денелер қозғалысының ұқсастықтары: екеуі де бірдей бастапқы жылдамдықпен, бірдей үдеумен қозғалады, ал айырмашылықтары 2- дене үдемелі, 3- дене кемімелі қозалғады. 4. № 2262 ЦБР-дың тапсырмаларының орындалу қортындысын тексеру. IV. Жаңа сабақтың материалдарын игеру 1. Теңайнымалы қозғалыстың дербес түрлерін қарастыру. Жердің денені өзіне тарту салдарынан туындайтын үдеу - еркін түсу үдеуі деп аталады, оның сан мәні - g=9,8 м/с 2 . Дененің еркін түсуі ТК - сін оқу, бірнеше оқушы қайталап, оны дәптерге жазу. ТК 5.1. Дененің тік төмен және тік жоғары қозғалысы 1) Денелердің еркін түсуі Бастапқы жылдамдықсыз ортаның кедергісі болмағанда дененің Жерге тартылу салдарынан құлауы еркін түсу деп аталады. Жер бетінің маңында тек ауырлық күші ғана әсер етсе барлық дене тік төмен бағытталған бірдей үдеумен қозғалады, бұл еркін түсу үдеуі деп аталады және g=9,8 м/с 2 . − = 2 2 gt h дененің құлау биіктігі g h t 2 = ⇒ - дененің түсу уақыты g h 2 2 υ = - дененің құлау биіктігі, ) ( 2 2 1 2 − − = n n t t g h - дененің n-ші секундтағы құлау биіктігі gt = υ немесе gh 2 = υ - еркін түскен дененің жылдамдығы. 2) Тік жоғары лақтырылған дененің қозғалысы − − − = 2 2 0 0 gt t h h υ дененің көтерілу биіктігі, мұндағы һ 0 – бастапқы биіктік, υ 0 – бастапқы жылдамдық, g h 2 2 0 υ = - дененің көтерілу биіктігі gt − = 0 υ υ - дененің жылдамдығы. Көтерілудің соңында 0 0 = − gt υ − = g t k 0 υ дененің көтерілу уақыты − = k t t 2 дененің қозғалыс уақыты 3) Тік төмен лақтырылған дененің қозғалысы 48 2 2 0 0 gt t h + = υ дененің түсу биіктігі, мұндағы һ 0 – бастапқы биіктік, υ 0 – бастапқы жылдамдық; gt + = 0 υ υ - дененің жылдамдығы g h t 2 = ⇒ дененің түсу уақыты (υ 0 =0 болғанда). 1. Дененің көтерілу уақыты сол биіктіктен дененің түсу уақытына тең: t k =t T . 2. Дене қандай жылдамдықпен лақтырылса, жер бетіне сол жылдамдықпен құлайды. 3 . Максимал биіктікте дененің лездік жылдамдығы 0-ге тең, яғни 0 0 = − gt υ . 2. № 2263 ЦОР-дың теориясымен танысу. 3. № 2263 ЦБР-дың 1-ші және 2-ші анимацияларын бақылау, тақырыптың мазмұнын түсіну. 49 Анимация тәжіриберлерінің қортындысы ауасыз кеңістікте барлық денелер бірдей уақытта түседі деген Галилей тұжырымдамасына көз жеткізеді. VI. Оқушылардың білімін жан-жақты меңгерудегі қабілетін, түсінігін қалыптастыру шаралары 1. № 2263 ЦБР-дың өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру. 2. Оқушылардың деншілігінің жаңа сабақты меңгеруде кинематика теңдеулерін пайдаланып, есеп шығаруда білім сапасының, дағдысының қалыптасуына бағыт беру – 2 вариантық физикалық диктант өткізу. 50 Тақырыбы: Түзусызықты қозғалыс. 1 нұсқа 1. Кез келген уақыт аралығында дененің жылдамдығы бірдей шамаға өзгеретін қозғалыс. Бірқалыпты айнымалы. 2. Дененің бастапқы нүктесі мен соңғы нүктесін қосатын бағытталған түзу. Орынауыстыру. 3. Дене бойымен қозғалатын сызық. Қозғалыс траекториясы. 4. Дененің жылдамдығының өзгеру шапшаңдығын сипаттайтын физикалық шама. Үдеу. 5. Белгілі бір биіктіктен, вертикаль төмен, 5 м/с жылдамдықпен, бір дене лақтырылды. Дененің жылдамдығының уақытқа байланысты теңдеуін құр (g=10 м/с 2 ). υ=5+10t. 6. Троллейбус орнынан тұрақты 1,5 м/с 2 үдеумен қозғала бастайды.Оның 10 с-тан кейінгі жылдамдығын тап. 15 м/с 2 . 7. Дене белгілі бір биіктіктен құлайды. Жерге құлау кезіндегі оның жылдамдығы 30 м/с. Дене қандай биіктіктен құлады (g=10 м/с 2 )? 45 м. 8. Доп 20 м/с жылдамдықпен жоғары қарай лақтырылды. 2 с уақытта оның Жерден қашықтығы қандай болады (g=10 м/с 2 )? 20 м. 9. Велосипедшінің қозғалысы x=150- 10t+2t 2 теңдеуімен өзгеруде. Дененің бастапқы координатасын, бастапқы жылдамдығын және үдеуін тап. 150 м; -10 м/с; 4 м/с 2 . 2 нұсқа 1. Дененің орнының басқа денелерге қатысты өзгеруі. Механикалық қозғалыс. 2. Дене қозғалып бара жатқан траекторияның ұзындығы. Жүрілген жол. 3. Ортаның кедергісі болмаған кездегі дененің құлауы. Еркін түсу 4. Дененің координатасының өзгеру шапшаңдығын сипаттайтын физикалық шама. Жылдамдық. 5. Егер дененің қозғалыс теңдеуі x=5t+20 болса, нүкте қалай қозғалады? Түзусызықты бірқалыпты. 6. Дененің қозғалысын тежеуінің бастауынан 5 с-тан кейін қанша жол жүріледі? Бастапқы жалдамдық 10 м/с. 25 м. 7. Дене тыныштық күйден 0,6 м/с 2 үдеумен 30 м жолды қанша уақытта жүреді? 10 с. 8. Автокөлік тыныштық күйден 36 м/с жылдамдыққа 6 с-та ие болады. Автокөліктің үдеуін тап. 6 м/с 2 . 9. Дененің кез келген уақыт аралығындағы қозғалыс жылдамдығының теңдеуі v=5+2t. Дененің бастапқы жылдамдығы мен үдеуін тап. 5 м/с; 2 м/с 2 . жүктеу/скачать 9,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|