Атты І халықаралық конференция ЕҢбектері
жүктеу/скачать 8,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Болатбек М. (1)
| көпмағыналы бейнелеу тәсілдерін қолданғанын қарастыра алмадық.
Көпмағыналық бейнелеу кестелер машиналық аударма процесін жүйректендіруге және жүйелендіруге ықпал тигізеді. Машиналақ аударманы жасау барысында деректер қорына көпмағыналық бейнелеу кесте құру тәсілімен тілдер сөздігі мен қосалқы элементтер (жұрнақ, жалғау) кестелері құрылады. Қолайлық үшін орыс-қазақ электрондық сөздігін сөз табтарының түрлеріне сай кестелерге бөлуді ұйғардық. Электрондық сөйлем сөздігі тек қана сөйлем негізінен (түірінен) құралады. Және кестелерге әр сөз табына сәйкес қасиеттерді қосалқы атрибуттар ретінде еңгіземіз. Кестелердегі атрибуттар қарапа йым сандар ретінде белгіленеді. Мысалы: орыс тілдегі зат есімге "род", "число", "склонение"; қазақ тілінің етістіктеріне уақыт шағы, жақ және т.с.с. Сөздер өзара байланыспай, бір-бірімен тіркеспей тұрғанда ойды және нақты мағынаны білдіре алмайды. Сөздердің бір-бірімен байланысуы, тіркесуі аффикстердің жалғауы арқылы іске асады. Грамматикада сөздер байланысы негізгі бес түрге (қиысу, меңгеру, матасу, қабысу, жанасу)бөлінеді , соның үшеуі (қиысу, меңгеру, матасу) жалғаулар негізінде құрастырылған. Соған қарағанда сөйлемдегі сөздердің мағыналық байланысы аффикстерге тәуелді. Қазақ тіліне де, орыс тіліне де жалғанатын жұрнақтар мен жалғаулардың өзіндік жалғану реті мен жүйесі бар. Бұл тілдің ішкі заңдылығына бағынатын күрделі тарихи процесс. Түбір мен қосымшалардың мағыналарының берілуінің де өзіндік тәртібі болады. 189 Қазақ тіліндегі жалғаулар (аффикстер) 4 топқа бөлінетін болса: көптік, септік, жіктік, тәуелдік. Орыс тіліндегі жалғаулар «род, число, падеж (септік)» сияқты грамматикалық мағынада бөліне алады. Жалғаулардың сөз құрамына және құрылуына әсер ететіні мәлім. Орыс тілінен қазақ тіліне машиналық аударманы жасау барысында морфологиялық талдауда және синтезде көптеген мәселелерге және қиыншылықтарға тап болдық. Машиналық аударамаға морфологиялық талдауы мен синтезі үшін аффикстер көпмағыналық бейнелеу кестелер тәсілімен құрылады. Оларға да сәйкесінше қасиеттік атрибуттар еңгізіледі. Мысалы, орыс тілі етістік сөздердің жалғаулар кестесінің құрылуын келесі суреттен көруге болады. 1 сурет. Орыс тілі етістіктердің аффикстер кесетесі. Жоғары суреттегі етістік аффикстеріне төрт атрибут (число, время, лицо, часть речи) жалғанған, осы атрубуттарға сәйкес машиналық аударманың екінші (аудару ) тілінің аффиксі ізделінеді. 1 суретте көрсетілгендей талдау және іздеу кезінде қызылмен ерекшеленген көпмағыналық бейнелеулерге тап боламыз. Ал аударма процесінде көпмағыналы жағдайда біз бірмағыналы шешімді табуымыз қажет. Сол себептен әр көпмағыналы жағдайға әдейі арналған бірмағыналы шешімдер шығаратын ережелер құрамыз. жүктеу/скачать 8,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|