М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы
Кейбіреулері аңырайып турып қапды. Қалел де бұгып шыга жөнелді-
жүктеу/скачать 4,96 Mb. Pdf көрінісі
|
Ахметова М.К
| Кейбіреулері аңырайып турып қапды. Қалел де бұгып шыга жөнелді-
Қаратілеуұлы пешке сүйеніп турган бойымен аңырайып цалшиып қарап тұрып ңалды. Кенжеүлы отырган бойымен қиеайып, бақырайып цатып цалды (С.Сейфуллин). Берілген мысалда бірьщгай жедел өткен шақтүлғалы етістіктердін қолданысы арқылы мэтін байласымы жүзеге асырылған. Бір мезгілде қалыптасып отырған жағдай жедел өткен шақтың —ды, -ді тұлғасы арқылы сипатгалып отьф. ^ ‘лд ' к б ф л ік тер д ің қ ай талан у ы арқылы д а мәтіндердін айласымы жүзеге асырылады. Дыбыстардың, қосымшалардый, 66 сөздердің, сөйлемдердің қайталануы мәтін қүрылымындағы ерекше қолданыстар ретінде қарастырылады. Мэтіннің белгілі бір бөлігінде не болмаса тұтас мәтін кұрылымында қайталаньт келетін элементтер мәтін бөліктерін байланыстыруда үлкен қызмет атқарады. Қайталамалардың прагматикалық қызметі де зор. Бір дыбыс не бір сөз қайталанган сайын оқшауланып, дараланып, оқырманның назары соған ауады да, сол тілдік бірліктер арқылы беріліп отырған мағынаға ерекше мән бере бастайды. Сөйтіп, қайталанған элементтің қатысымдық, эсер ету қызметтері аргатүседі. Р.Әмір, Ж.Әмірова«Жай сөйлем синтаксисі» атгы еңбегінде дара сөйлем келемінде бір сөйлем мүшесінің қайталануын синтаксистік амал ретінде қарастырьш, бір мүшені қайталап атау арқылы синтаксистік бірнеше коммуникативтік мақсапы іске асыратынын айтады. Ал тұгас мэтіндегі тіддік бірлікгердің қайталанып қолданылуын, олардың түрлерін, қызметін, сипатын О.Бүркіт «Қайталамалардың лингвостилистикалық жүйесі» агты монографиясында жан-жакты карастырды 13/. Бұл еңбекте мэтін байласымын жүзеге асырудағы қайталамалардың тілдің барлық деңгейіндегі (фонетикалық, лексикалы қ, морфологиялық, синтаксистік) қызметі аныкталды. Сонымен қайталамалар - мэтін байласымын арттыруға қатысатын тілдік амал-тәсілдер. Мысалы: жүктеу/скачать 4,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|