Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы



Pdf көрінісі
бет43/237
Дата31.12.2021
өлшемі5,78 Mb.
#21265
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   237
Байланысты:
akhanov k grammatika teoriiasynyn negizderi

Жаңгырьщ II.  Тау жаңғырып,  эн цосып  Үрген ит пен айтаща, 
Келмеп пе едің жол  тосып Жолыгуга аулаққа (Абай).
Мысалға  келтірілген  омонимдердің  (қызыц 
1  -   ңызық  II, 
жаңгыръщ  I  -   ж аңгырыц  II)  алдыңғы  сыңарлары  -   есім  сөздер 
де,  соңғы  сыңарлары  -   етістік  сөздер.  Бұл  омонимдер  қыз  жэне 
жаңгыр  деген  етістіктерге  есім  сөз  бен  етістік  сөз  тудыратын 
омонимдес  аффикстер  (-ық  I  -   есім  жүрнағы,  -ық  II  -   етістік 
жұрнағы) жалғану арқылы жасалган.
Қазақ тілінде жэне басқа түркі тілдерінде осындай омонимдес 
аффикстердің  қатарына  зат  есімнің  -с  (-ыс,  -іс)  жұрнағы  мен 
етістіктің  ортак  етіс  түрінің  -с  (-ыс,  -іс)  ж.ұрнағы  жатады.  Бұлар 
да  жалғанған  сөзінен  омонимдес  сөздер  тудырады.  Омонимдес 
жүрнактардың жалғануы арқылы  жасалған туынды омонимдердің 
түбірі  көбінесе етістіктер болып келеді.  Мысалы:
А й т ы с   I  (зат  есім).  «Садақ  пен  баланыц  айтысыл>  деіітін 
Арцага  мәлім  айтыс.  Сондагы  бала  осы  Қадырбай  болатынын 
Абай жацсы  білуші еді (М.  Әуезов).
А ііт ы с II (етістік). Біздің Садекецмен айтысар шамамыз цане? 
Эншейін  бір  жалгыз  ауыз  сөздің  түсында  болымсыз  тосқауыл 
айтцаным гой.  «Айтысты, женді» дейтін  сөз емес  (М.  Әуезов).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   237




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет