кекшірей формаларын қоссақ, эрбір жұрнақтын өз формасы, өз
мағынасы, өз қызметі барлығына жэне олар ешқашан да өзара
тепе-тең болмайтындығына күмәнсіз сенуге болады. Сол сияқты
аңиіи мен
сщси, кекиіи мен
кеки, түкси мен
түкши тэрізді форма-
лар да осы пікірді қуаттайды»'.
Зат есімнің
-кер (-гер), -кііи жұрнактары оның
-ш ы (-ші),
жұрнагымен синонимдес бола алады. Мысалы,
ж үммскер мен
ж үмысшы, ңызметкер мен
қызліетш і,
суреткер мен
сурепгші,
себепкер мен
себепші, арбакеш пен
арбашы, т үйекеш (Мысалы:
Түйекеш т ер т опт аны п, щ ілдыц кіріп колхозга І.Ж ансүгіров)
пен
т үйеіиі, кірекеш пен
кіреиіі дегендерді салысгырыңыздар.
§ 33. Антонимдес аффикстер. М ағыналары бір-біріне қара-
ма-карсы аффикстер (жүрнақтар) антонимдес аффикстер деп ата-
лады. Антонимдес аффикстердің қатарына сын есімнің
-лы (-лі,
-ды, ді, -ты, -ті) жүрнағы мен
-сыз (-сіз) жүрнағын жаткызуға
болады. Бұл жұрнақтардың алдыңғысы
(-лы, -лі, -ды, -ді, -
ты, -ті) белгілі бір заттың немесе қүбылыстың бар екендігін я
молдығын білдірсе, соңғысы
(-сыз, -сіз) оған керісінше, белгілі
бір заттың немесе күбылыстың жоқтығын білдіріп, бір-біріне
мүлдем қарама-қайшы мағынада жүмсалады. Мысалы:
таулы -
таусыз, сулы - сусыз, қарлы - қарсыз, эд е п т і-эд е п с із, инабатты
-инабат сы з, көрікт і-көріксіз, тұзды — түзсыз, көңілді-көңілсіз,
ацылды — ацылсыз, уцыпты — үцыпсыз жэне т.б.
Антонимдес
-лы (-лі, -ды, -ді, -ты, -ті) жүрнагы мен
-сыз (-сіз)
жұрнағын қарама-қарсы мағыналарды білдіруі жағынан
бар, жоц
сөздерімен бір қатарға қойып қарауга болады. Мысалы:
түзды
(түзы бар) -
түзсыз (тұзы жоқ),
ацылды (ақылы бар) -
ацылсыз
(ақылы жоқ).
Достарыңызбен бөлісу: