САНДЫҚ –БАЛАМА ЖӘНЕ БАЛАМА-

134 
Сонымен,    555  сандарындағы  сол  жақтағы  бестік  (2-ші  разряд), 
ортаңғы  бестікке  (1-ші  разряд)  қарағанда  10  есе  «салмақты»,  ал 
ортаңғы бестік, өз кезегінде,  оң жақтағы бестіктен (0-ші разряд) 10 
есе  «көп»  болып  табылады.  Бұл  сандарды  келесідей  түрде  жазуға 
болады: 
555|0 = 5- 
К)2 + 5-101 +5-10°. 
Қосарланған жүйеде разрядтардың есептелуі 2 рет ерекшеленеді: 
111  санында  (бір  –  бір  -  бір)  сол  жақтағы  бірлік  (2-ші  разряд) 
ортаңғысынан    (1-ші  разряд)  2  есе  «көп»,  ал  ортаңғы  бірлік  оң 
жақтағысынан  (0-ші  разряд)  2  есе  «көп».  Бұл  сандарды  келесідей 
түрде жазуға болады: 
1112= 1 -22 + 1-21 + 1- 2° 
Бұл  жазба  сандық  баламалау  түрлендіргішінің  жұмыс  істеу 
қағидатын  білдіреді:  қосынды  жүйедегі  кез-келген  санды  реттілік 
жүйедегі  сандар  жүйесінің  негізінде  (2)  осы  санның  шамадағы 
нөмірлік жағдайына (яғни, разряд нөміріне) тең (0 немесе 1) санның 
туындысы ретінде қарастыруға болады, мысалы: 
101101012= 1-27 + 0-
2б + 1-25 + 1-24 + 0-23 + 1-22 + 0-2' + 1-2° 
Басқалай  айтқанда,  кез-келген  қосындылы  санды  осы  санда  1 
болып  табылатын  барлық  разрядтардың    «қосындысы»  ретінде 
қарастыруға болады. 
ЦБТ  жүзеге  асырылуы  үшін  алынатын  шаманың  «қосынды 
бірлігін»  таңдау  қажет,  мысалы,  ең  аз  шамалы  разряд 
«қосындысына»    тең  болатын  кернеу  немесе  тоқ  күшінің  шамасын 
айтуға  болады.  Одан  кейін,  1  саны  кездесетін  санның  әрбір 
разрядында 
бұл 
«қосынды 
бірлігі» 
аталған 
разрядтың 
«қосындысына»  көбейтіледі,  одан  кейін  барлық  разрядтардың 
кернеулері  мен  тоқ  күштері  қосылады.  Мысалы,  бұған  дейін 
келтірілген  10110101  қосынды  саны  үшін  1  мА  тоқ  күшіндегі 
«қосынды  бірлігі»  ретінде  таңдалуы  барысында,  аталған  санға 
сәйкес келетін тоқтың соңғы күші келесідей анықталады: 
/,011оЮ1 = 1 • 24 1-25+ 1-24 + 1-22+ 1-2° = 
= 128 + 32 + 16 + 4+ 1 = 181 (мА). 
181 саны —10110101 қосынды санының «ондық эквиваленті» деп 
аталады,  сондықтан  оның  балама  шамаға  түрленуінің  қисынды 
нәтижесі болып 181 мА тоқ күші табылады. 
5.19 суретте 4-разрядты сандық баламалы түрлендіргіш сызбасы 
келтірілген,  онда    әрбір  разрядтың  «үлесі»  Епт  кернеуімен  тоқ 
көзінен  қуат  алатын  ft  тізбегінің  қарысылық  күшін  таңдаумен 
анықталады. Әрбір тізбектегі тоқ күшін басқару қосарланған 

135 
5.19-
сурет. Сандық баламалы түрлендіргіш [боялған кілттер жабылған) 
тіркегіш  көмегімен  жүзеге  асырылады.  Резисторлардың  қарсылық 
көрсетуді  таңдау  әрбір  үлкен  разрядтар  сайынғы  қосылуы  оның 
алдыңғысына қарағанда екі есеге жолғары болып келед  
Барлық тоқ күштері Увых түрлендіргішінің шығу шамасы болып 
табылатын  кернеудегі  тоқ  күшін  түрлендіруші  қызметін  атқаратын 
RH 
жүктемесінің қарсылығына қосындыланады. 
Бұл жағдайда ЦБТ қосылғышына қосындылы 0101 саны берілген. 
І0  және  4І0  тоқ  ағыны  өтетін  транзисторлапр  ашық.  Күш  түсу 
жағдайында олар қосындыланып және 5/0 (5 —0101 санының ондық 
эквиваленті) тоқ күшіне тең шығу кернеуін құрайды.  
Осы тектес сандық балама түрлендіргіші 12 разрядтық тіркегішке 
ие,  яғни    оның  түрлі  жағдайларының  саны  4096  тең.  Қайта 
қосылатын  тізбектердің  қуаттау  кернеулері  түрлендіргіштің  шығу 
сигналдық  белгісі  -5,12  тен  +5,12  В  дейін  болатындай  таңдалады; 
түрленду  қателігі  —  шамамен  1  %,  кернеудегі  қосындыланған 
түрлену уақыты  — бірден ондаған микросекундтарды құрайды. 

жүктеу/скачать 4,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: