278
3. Күн ұясына батқан кезде, ауыл маңына он шақты салт атты келіп жетті.
Оқу жылы аяқталар кезде, мектептің бұрынғы түлектері бізбен кездесу
өткізді.
4. Сен үйіңе бар
ғанға дейін
, мен төте жолмен бірінші жетіп қоямын.
5. Жаңбыр жауып өт
кеннен кейін
, жер түлеп сала берді.
Ел
ұйқыға жат
ардан бұрын
, бала жыршының жырларын тыңдаушы еді.
- қан / - кен
- ған/ - ген
- ар/ - ер / - р
кезде, күнде
шақта, мезгілде
уақытта, сәтте
- қан / - кен
- ған/ - ген
дейін
шейін
-ға / - ге
- қан / - кен
- ған/ - ген
- ар/ - ер / - р
кейін
соң
бері
бұрын
-нан / - нен
- дан / - ден
279
6. Мен қарап тұр
сам
, әкем кіріп келе жатыр екен.
7. Ағасы әскерден кел
гелі
, Марат ағасы әкеліп берген бас киімді басынан
тастаған емес.
8.
Қоңырау соғыла сал
ысымен
, балалар далаға жүгіріп шықты.
- са / - се
тәуелдік
жалғау
- қалы / - келі; - ғалы / - гелі
- ып / - іп / - п
- ысы
- ісі
мен
280
Айқындауышты сөйлемдер
Айқындауыш – қазіргі қазақтың әдеби тілінде жиі қолданылатын,
анықтауыштың ерекше бір түрі.
Айқындауыштардың құрылысына қарай түрлері
Қосалқы
айқындауыштар
Қосарлы
айқындауыштар
Оңашаланған
айқындауыштар
Майқы би, Арыстан
бап,
Шопан ата, Оспан
қу, Сәлім жетпегір т.б.
Батыр-ұшқыш,
батыр-ана т.б.
Өзім ұшырған қыраныма,
Нұрланыма,
жұрт жапқан
жалаға мен де сеніп жүр деп
қалып па едің?
-САБАҚ
1
БӨЛІМ
III
ТАРИХ
Тарих толқынында
МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ҚОҒАМ
-САБАҚ
1
БӨЛІМ
IV
Мемлекет
Қыстырма сөйлемдер
Қыстырма құрылымдар сөйлемде берілген ойға сөйлеушінің қатынасын
үстейді.
1) Кісінің көңіл-күйін, сезімін білдіру: бақытымызға қарай, біздің
бағымызға, өкінішке қарай,
обалы не керек, бір ғажабы т.б.
Бақытымызға қарай, дені сау, толыққанды бақуатты отбасы – қоғамымыз
бен мемлекетіміздің берік тірегі.
2) Айтылған ойға сенуді, жорамалдауды білдіру: әрине, шынында, шынын
айту керек, рас, сөз жоқ, сірә, мүмкін, кім біледі т.б.
Әрине, отбасында адамдардың өмірге көзқарастары қалыптасады.
3) Ойдың айтылу амалын, тәсілін білдіру: қысқасы, демек, дегенмен,
айтпақшы, қорыта келгенде т.б.
Қысқасы, «Отбасы – шағын мемлекет» деген сөз бекер айтылмаған.
4) Айтылған ойға басқаның не айтушының пікірі тұрғысынан қарауды
білдіру: сіздіңше, біздіңше, (біреудің) сөзіне / пікіріне қарағанда т.б.
Достарыңызбен бөлісу: 
