Ќазаќстан Республикасы білім жєне ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 1,65 Mb. Pdf көрінісі
|
Д. А. Джумабеков т. . к., ауымдастырыл ан профессор
| Негізгі әдебиет: [1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 11, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20,
31] Қосымша әдебиет: [35, 38, 39, 45, 46, 47, 48 Интернет материалдары 49, 53, 54, 55, 58] 13- ші тақырып. Қазақстан – замануи әлем мойындаған ел Қазақстан – замануи әлем мойындаған ел Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін тану - халықаралық қатынастарды орнатудағы алғашқы қадам болды. 1991 жылдың 16 желтоқсанында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заңға қол қойғаннан кейін дереу Қазақстан Республикасының егемендігін мойындады. Содан кейін Қазақстан, Ресей, Иран, Швейцария, АҚШ, Бразилия, Венгрия, Австралия, Жапония және басқалар Қазақстанды тәуелсіз ел ретінде мойындады. Бүгінде дүние жүзінің барлық дерлік елдері Қазақстанмен дипломатиялық байланыс орнатқан. 1992 жылғы 2 наурызда Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 46-ші сессиясында 46/224 қарарымен тарихи мәнге ие болған Қазақстан Республикасы БҰҰ-на мүшелікке бірауыздан қабылданды. Қазақстан БҰҰ-ның 168-ші мүшесі болды. БҰҰ-да Қазақстан Республикасының тұрақты миссиясы ашылды. 1992 жылғы 5 желтоқсан - республиканың сыртқы саясатындағы тарихи күн. Бұл күні тұңғыш рет тәуелсіз Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев Біріккен Ұлттар Ұйымының резиденциясынан бірқатар маңызды мәселелерді сөз етті. БҰҰ мүшелері Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңесті (АӨСШК) шақыру туралы Назарбаевтың ұсынысына айрықша назар аударды. Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге үлкен үлес қосты. Ядролық қарудан бас тарту, Азиядағы сенім шараларын құру, еуразиялық кеңістіктегі интеграциялық үдерістерді нығайту, өркениеттер мен діндер диалогын ілгерілету - бұл БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен қағидаттарына сәйкес Қазақстан қабылдаған қадамдар болып 87 табылады. Республика БҰҰ-да әлемдік проблемаларды шешуге теңдестірілген және сындарлы көзқарасы бар мемлекет ретінде кеңінен танылды. 2017-2018 жж біздің еліміз БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі болды. Қазақстан БҰҰ-мен біріге отырып Арал теңізінің құрғауы, Семей полигонының радиоактивті ластануы, ауыз су көздерінің ластануы және олардың жалпы төмендеуі сияқты техногендік және экологиялық апаттардың жағымсыз экономикалық және гуманитарлық зардаптарын жұмсартуға бағытталған нақты шараларды қабылдауға ниетті. 2016 жылы 31 наурыздаТұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев Ядролық қауіпсіздік бойынша IV саммитке қатысып, Қазақстан Республикасының «Бейбітшілік» ұлттық есебін ұсынды. XXI ғасыр Н.Ә. Назарбаевтың Манифесті Біріккен Ұлттар Ұйымына жіберілді және оның екі негізгі органының - Бас Ассамблеяның және Қауіпсіздік Кеңесінің ресми құжатының мәртебесіне ие болды және ұйымның алты ресми тілінде таратылды. Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан әлемдік қоғамдастықта өз орнын анықтау және тәуелсіз саясат жүргізу міндетін алды. Қазақстанның сыртқы саясатының тұжырымдамасын Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Назарбаев 1992 жылы «Қазақстанды егемен мемлекет ретінде қалыптастыру және оны дамыту стратегиясы» атты жұмысын анықтады. «Сыртқы саясаттың басты мақсаты - саяси және экономикалық реформалар негізінде қолайлы сыртқы ортаны құру және елдің тұрақты дамуын қолдау». Бұл маңызды жұмыс сыртқы істер агенттігінің трансформациясынан басталды. Қазақстан батыс пен шығыс қиылысатын көліктік және коммуникациялық желілер Еуропа мен Азия қиылысында орналасқан. Өзінің ұстанымын ескере отырып, Қазақстан халықаралық аренада көп векторлық саясат жүргізеді. Оның мәні жақын және алыс шетелдердің барлық елдерімен өзара тиімді ынтымақтастықты қалыптастыру мен дамытуда жатыр. Бұл бағытта стратегиялық міндет - бұл тәуелсіздік, аумақтық тұтастық және елдің шекараларының қол сұғылмаушылық принциптері. Елдің дамуының қазіргі кезеңінде Қазақстандық басшылық олардың саяси салмағы, ықпалы мен экономикалық қуатына 88 қарамастан, барлық мемлекеттермен және халықаралық институттармен теңдей ынтымақтастық орнату саясатын таңдады. Қазақстан Республикасының 2014-2020 жылдарға арналған сыртқы саясатының тұжырымдамасы. Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің 2014 жылғы 21 қаңтардағы № 741 Жарлығымен бекітілген. Тәуелсіздіктің үшінші онкүндігінде Қазақстан қарқынды дамып келе жатқан және сыртқы саяси басымдықтарды анық белгілейтін тұрақты мемлекет ретінде кірді. Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты теңгерім мен прагматизм қағидаттарында ұлттық мүдделерді насихаттауға бағытталған. Тұжырымдама Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының басым бағыттарын анықтайды: - Ресей мен Қытаймен стратегиялық ынтымақтастық; - Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстанмен достық қарым-қатынас; - Құрама Штаттармен, Еуропалық Одақ елдерімен, сондай-ақ ЕҚЫҰ және Солтүстік Атлантикалық Альянс (НАТО) сияқты ұйымдармен сындарлы өзара іс-қимыл; - Азия-Тынық мұхиты өңірі елдерімен серіктестік қатынастар және т.б. 1992 жылы Қазақстан Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйымға (ЕҚЫҰ) кірді. Ол Солтүстік Америкада, Еуропа мен Орталық Азияда орналасқан 57 елді біріктіреді, қауіпсіздік пен қақтығыстарды болдырмау мәселелерімен айналысады. 1995 жылы Орталық Азиядағы ЕҚЫҰ аймақтық бюросы Ташкенттегі офисімен ашылды. 1999 жылы Алматыда ЕҚЫҰ Орталығы ашылды, ол 2007 жылы Астанаға көшірілді. 2010 ж. - ЕҚЫҰ-ның Қазақстан Республикасындағы төрағалығы. 2010 жылғы 1-2 желтоқсанда Қазақстан Республикасының астанасында (Стамбулдан кейін) өткен ЕҚЫҰ Саммиті (ЕҚЫҰ) әлемдік маңызы бар оқиға болды. Саммиттің ұраны - «Сенім», «Дәстүр», «Ашықтық», «Толеранттылық» («Сенім», «Дәстүрлер», «Ашықтық, ақпарат мөлдірлігі», «Толеранттылық»). Саммит қорытындысы бойынша «Қауіпсіздік қоғамдастығына» арналған Астана декларациясы қабылданды. Қазақстан Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съездерін 89 бастады. Олардың басты міндеті әлемдегі дінаралық шиеленісті төмендету, руханиятты, бейбітшілік пен төзімділікті насихаттау болып табылады. Олар үш жылда бір рет өткізіледі. Біріншісі 2003 жылы өтті. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 12 желтоқсандағы Ислам Конференциясы Ұйымына (ИЫҰ) толық мүшесі ретінде қосылуы еліміздің сыртқы саяси өміріндегі маңызды оқиға болды. 57 мұсылман мемлекеттерін біріктіретін осы халықаралық ұйымға Қазақстан Республикасының мүшелігін тіркеу Қазақстанды мұсылман қоғамдастығына интеграциялауға бағытталған. Сонымен бірге, ИЫҰ-ның саяси, экономикалық және қаржылық және инвестициялық әлеуеті ескерілді. 2011 жылы Қазақстан ЕҚЫҰ-дан кейін Ислам Конференциясы Ұйымына төрағалық етті. Қазақстанның Ислам даму банкімен (ИДБ) ынтымақтастығы айтарлықтай артықшылықтарға ие. Қазақстанның сыртқы саясатының маңызды бағыты 1992 жылғы қарашада республикаға қосылатын Экономикалық ынтымақтастық ұйымына (ЭЫҰ) мүше болып табылады. Қазіргі уақытта Ұйым Әзірбайжан, Ауғанстан, Иран, Қазақстан, Қырғызстан, Пәкістан, Тәжікстан, Түркия, Түркия және Өзбекстан мемлекеттері мүше. Қазақстан Республикасы көптеген интеграциялық үдерістердің бастамашысы және белсенді қатысушысы болып табылады. Алғаш рет Еуразиялық ықпалдастық идеясын 1994 жылы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев жариялады. Нәтижесінде Кедендік одақ бірінші кезеңде, одан кейін Біртұтас экономикалық кеңістікте құрылды және 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап Еуразиялық экономикалық одақ құрылды, оның құрылтайшылары Беларусь, Қазақстан және Ресей. Сол жылы Армения Республикасы мен Қырғыз Республикасы ЕАЭО-ның толыққанды мүшесі болды. Негізгі әдебиет: [1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 11, 13, 14, 17, 18, 19, 20, 31] Қосымша әдебиет: [35, 38, 39, 45, 46, 47, 48 Интернет материалдары 49, 53, 54, 55, 58] |