Қазақстан республикасы денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі
жүктеу/скачать 3,75 Mb. Pdf көрінісі
|
Темиргалиев Философия каз
| Болмыс – объективтi (материалды әлеуметтік-табиғи дүние) және
субъективтi (адамның психикалық күйлерi, оның санасы, оның рухани дүниесi) нақтылықтың бiртұтастығы. Болмыс – бар болатынның, өмiр сүретiнiң бәрi- бәрi. Басқаша айтқанда болмыс- еш себебi жоқ таза тiршiлiк. Болмыс – өзi-өзiнiң себебi. Болмыс – нақтылық. Болмыс ұғымы арқылы дүниенiң бар екенiне иланып, оны құрайтын құбылыстардың бәрiне тән, бәрiн бiрiктiретiн неғұрлым ортақ, жалпы әлемдiк байланысты табамыз. Осы тұрғыдан алғанда болмыстың бір-бірінен айырмашылығы бар, бірақ өзара қабысқан, тығыз байланыста тұрған мынадай негізгі түрлерін ажыратуға болады: 1) заттар (денелер) және процестер болмысы, ол өз кезегінде табиғи заттар мен процестер және адамдар жасаған заттар мен процестер болмысына бөлінеді, өзімен-өзі объективті өмір сүреді; 2) адам болмысы – табиғат және әлеуметтiк жан ретiнде адам болмысы адамның заттар әлемiнде өмiр сүруiн бiлдiредi; 3) рухани (идеялық) болмыс – адам жан дүниесі мен санасы, психикасы, жүрiс-тұрысы, өмiр денгейi, мамандық әрекеттерi, бiлiм денгейi; 4) әлеуметтік болмыс – адамдардың бiрлескен болмысы, бiркелкi, дамып отыратын жүйелердi құратын олардың арасындағы алуан түрлi қатынастар, ең маңыздысы экономикалық. Жалпы айтқанда болмыстың түрлерi материалды да, рухани да бола алады. Материя – кеңiстiк пен уақытта өмiр сүрiп, қозғалыста болатын, сарқылмас көп қасиеттерi бар алуан түрлi объектiлер мен жүйелердің сансыз көп жиынтығы. 174 В.И.Ленин метерияның диалектикалық-материалистiк анықтамасың бердi: «Материя дегенiмiз - адамға оның түйсiктерi арқылы мәлiм болатын, бiздiң түйсiктерiмiзге тәуелсiз түрде бар бола отырып, сол түйсiктерiмiз арқылы көшiрмесi алыналатын, суретi түсiрiлетiн, бейнесi жасалатын, объективтiк реалдықты белгiлеу үшiн қолданылатын философиялық категория» («Материализм және эмпириокритицизм», ш.т.ж.18т.138б.). Материя – дүниенi адамның санасынан тыс, әрi тәуелсiз объективтi шындық деп қарайтын дүниетанымның түп қазығы, мән мағынасы болып табылатын, және сана арқылы бейнеленетiн әмбебап категория. Бұл анықтамада материяның негiзгi белгiлерi айқын көрсетiледi: 1) материя адам санасына тәуелсiз өмiр сүредi; 2) ол адам санасында бейнеленедi; 3) материя санаға қарағанда бiрiншi, бастапқы екендiгiн бiлдiредi; 4) материалдық дүниенi танып бiлуге болатындығын көрсетедi. Материя мәнгi, шексiз, жасанды емес, кеңiстiк пен уақытта үнемi қозғалыста болады. (Спиноза – материя өзi өзiнiң себебi). Бұл қасиеттерiнiң бәрi материядаң ажырамас бiрлiкте – атрибуттар. Олардаң басқа тағы, модустар бар – материяның жеке түрлерiнiң әр түрлiкүйлерi мен құрылымдық даму деңгейлерi (жылу өтiмдiлiгi, тектiлiк т.б.). 14 - сызбанұсқа. Онтология. Материя атрибуттары жүктеу/скачать 3,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|