Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
жүктеу/скачать 3,91 Mb. Pdf көрінісі
|
10 сынып әдебиет
- Бұл бет үшін навигация:
- Үйдеорында Қолданыпкөр АРМАН -ПВ баспасы
- «Қалыңелім,қазағым,қайранжұртым»өлеңі
| Кітап–асылқазына
1. Қо же кеев Т. Абай – са ти рик. Таң да ма лы шы ғар ма лар. 4том. – Ал ма ты: ҚазАқ па рат, 2007. – 35–29б. 2. Әуе зов М. Абай (Иб ра һим) Құ нан бай ұлы. (1945–1904). Мо ног ра фия. Шы ғар ма ла ры ның елу том дық то лық жи на ғы. – Ал ма ты: Дәу ір, Жі бек жо лы, 2014. – 133–384б. Үйдеорында Қолданыпкөр АРМАН -ПВ баспасы Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 26 «Қалыңелім,қазағым,қайранжұртым»өлеңі Осы мен өзім – қа зақ пын. Қа зақ ты жақ сы кө рем бе, жек кө рем бе? Егер жақ сы көр сем, қы лық та рын қос та сам ке рек еді. Абай Ақынқалыңелі– қазағынанеайтқысыкелгенекен? 1886 жы лы он бір бу ын ды қа ра өлең ұй қа сы мен жа зыл ған бұл өлең де ха лық тың мүд де сі, ақын ның өзі өмір сүр ген қо ғам ның та ри хи шын ды ғы бей- не ле не ді. Абай «Қа лың елім, қа за ғым, қай ран жұр тым» де ген бір сөй лем ге сон- ша ма үл кен ма ғы на ны сый ғыз ған. Мұн да ту ған хал қы на де ген шек сіз сүй іс пен- ші лік се зі мі жа тыр. Оны «Бет бер ген де шы рай ың сон дай жақ сы, Қай дан ға на бұ зыл ды сарт ша сыр тың» де ген өкі ніш ті сө зі нен де бай қау ға бо ла ды. М.Әуе зов те: «Жо ғын жоқ тап, мұ ңын мұң дап отыр ға ны – «қа лың елі, қа за ғы»... Оны «қай ран жұр тым» деп, бар жа ны мен ын ты ға сүйеді», – деп көрсетеді. Абай дер ті – ел ді гі нен ай ыры лып, бе ре ке сі қаш қан қа лың елі қа за ғы ның та ри хи тра ге дия сы. Ре сей им пе рия сы ның ота ры на ай на лып, «өз ма лын өзім- ді кі дей ал май» – етек бас ты күн кеш кен қа за ғы ның ау ыр ха лі жа ны на ба тып, қа нын қай нат ты. Ұлт тық мі нез пси хо ло гия сы на түс кен өз ге ріс ті Абай қо ғам қа сі ре ті мен бай ла ныс ты ра ды. Ға сыр лар бойы көш пе лі тұр мыс кеш кен, тір ші лі гі нің тие гі төрт тү лік мал бол ған ха лық ты күш теп оты рық шыл дық қа көн ді ру қа зақ же рі не үлкен қа сі рет әкел ді. Пат шалық Ресейдің қа зақ да ла сын би леу жө нін де үш дүр кін жа са ған ре фор ма сы ның (1822, 1824, 1868) әу елі ел дік ұйыт қы мыз ды жой ып, ұлт тық тұ тас тық тан, со дан кей ін әр ұлы сы мыз ды бөл шек теп, әр бө лек гу бер ния ға те- ліп, аумақтық тұ тас тық тан ай ыр ға нын кө ре міз. Әсі ре се Ре сей пат ша лы ғы ның 1867–1868 жыл дар да ғы ре фор ма сы на ғыз бю рок рат тық, әс ке ри-отар шыл дық сая са ты ның ең жо ғар ғы биігі бол ды. Мі не, қа зақ тың «екін ші ұр ты ның қан бо лып, ұс та ра сыз мұр ты ау зы на тү се тін» се бе бі сол. Өйт ке ні «бұ ра та на» ел ге қол дан ған бір не ше ға сыр ға со зыл ған отар шыл дық сая сат тың со ңы Абай за- ма нын да заң ды түр де ор нық ты, ен ді Ре сей пат ша лы ғы қол ас тын да ғы жұрт- ты ұр шық ша үйі ріп, айт қа ны на көн ді ре бас та ған. Абай дың «Жақ сы ме нен жа ман ды ай ыр май сың» де ге ні – бір ұр ты қан, бір ұр ты май: сол тұс та ғы әлеу мет тік құ ры лым- ға бай ла ныс ты ту ын да ған пі кір. Сон дық тан да ақын за ма на ту ғыз ған ке лең сіз құ бы лыс тар ды сы на май тұ ра ал май ды. Қа зір гі тіл мен айт қан да ел дің си қын бұ зып жүр ген дер – ман са бы жо ға ры ше неунік тер. Олар ды Абай «Бас-ба сы на би бол- ған өң кей қи қым ға» те ңей ді. Өйт ке ні бұ лар да өз бас та ры ның қа мы нан өз ге мақ сат жоқ, ұл ты ның қо лы нан шы ғып ба ра жат қан ырық ты ұс тап қа- лу дың жо лын ой лап, әу ре бол май ды әрі «өң кей қи қым нан» жи нал ған, яғ ни ша ла сау ат ты лар дан құ рал ған то быр дың тай тала су ға өре сі де таяз. Осын дай қа зақ тың өз іші нен шық қан «өң кей Абайдыңхаты жүктеу/скачать 3,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|