Коммуникация

Қурметті ханымдар мен мырзалар!
Сіздерді серуенге шақырамыз!
(Барбихтағы санаторий,  Подмосковье).
Қурметті жолаушылар!
Жургізушіні алаңдатпаңыздар!
(Автобус,  Ярославль).
ММУ  кітапханасында  «Кірме»  сөзінің  орнын  «Шақыртусыз  кір- 
меуіңізді сұраймыз!» деген жаңа  нұсқа  алмастырды.
Адамға  коммерциялык, қамқорлық көрсету, яғни  клиент тартуға 
деген  талпыныс,  келушіні  ренжітпеу,  оған  жағымды  эсер  қалдыру, 
сол арқылы бәсекелестің алдында жеңімпаз атануға ұмтылу -  бұған 
дейін  қолданылып  келген  үйреншікті  императивтерді  (темекі тарт- 
па, ластама) жоғарыда  көрсетілген  ағылшын тілінде ұсынылған  ма- 
териалдардағыдай  әртүрлілікті  паш  ететін,  тілдің  жаңа,  сыпайы 
тәсілдері ауыстырды.
Сонымен,  үйреншікті  темекі  тартпа  тіркесі  көп  жерлерде  жаңа, 
«саяси  тұрғыдан  әдепті»: Темекі  тартпағаныңыз  үшін  рақмет,  бізде 
темекі тартпайды  секілді түрлерімен  алмастырылды.
Бірінші  жағдайда  бұл  әшейін  сыпайылықпен  сатып  алу:  темекі 
тартпа  деген  буйрық жоқ,  керісінше,  темекі  тартпағаны  үшін  алғыс 
айту.  Екінші  жағдайда,  біріншісінен  гөрі  жұмсақтау:  бұйрык, та  бер- 
мейді, алғыс та  айтпайды, ешқандай  моральдык, қысымы  жоқ ақпа- 
рат  қана:  бізде  темекі  тартпайды,  темекі  тарту-тартпауды  ар-ұя- 
тыңыз білсін. Сондай-ак, бізде есімдігі өзге  нұсқаларда  кездеспейтін 
жеке (адамды  іштей тартатын) сипатқа  ие.
Коммерциялық дүкенде:
Есікті жауып жүруіңізді өтінеміз!
Рақмет.  (Таруса  Калуга облысы).
Дүкендердің  есігіндегі  әдеттегі  «Жұмыс  кестесі»  жекеменшік 
кішкентай дүкенде төмендегідей жазылып тұрды:
Біз сізді жексенбіден басқа күндері сағат 9-дан 6-ға дейін кутеміз.
(Горица  Вологода  облысы).
Бұл  ретте  Санкт-Петербургтегі  «Русь»  қонақүйінің  қонақтары 
қызық құжаттың куәсі  болады.  «Қонак, үйде туру мен өрт қауіпсізді- 
гін  сақтау  ережелерінде»  «темекі  тартпа!»  бұйрық  райдағы  инфи- 
нитивтерді  кездестірмейсіз, ештеңеге тыйым салынбайды,  ештеңе- 
ге  рұқсат етілмейді.
Саяси  әдептілік  пен  сезімталдығы  жоғары  адам табиғатына  де­
ген  шынайы  ықыластың ғажап түрі.  Міне,  Ережелер:
Тунге қарай тыныштық сақтау мақсатында сіздерге келетін 
қонақтардың уақытын 23.00-ге дейін шектесек дейміз.
Бөлмеде  электр  қуралдарын  (нофе  қайнатқыш,  үтік,  т.б.) 
пайдаланбауларыңызды өтінеміз.
313

Бөлмеден  шығарда,  электр  қуралдарын  өшіруді  (телевизор, 
жарықты) умытпаңыз.
Қаперіңізде  болсын,  қосулы  турған  үстел  шамдары мен тор- 
шерлерді тез тутанғыш материалдармен жабу аса қауіпті.
Сіз төсекте темекі тартпайды және толық өшірілмеген си- 
гаретті (папиросты) тастамайды деген сенімдеміз.  Бул қауіпті.
Бізде лифтіде темекі тарту жөнсіз деп саналады
Толық өшірілмеген темекіні (папиросты) қағазға арналған се- 
бетке тастамауыңызды өтінеміз.
Бөлмеге тез тутанғыш заттарды әкелмеуге эрі сақтамауға 
кеңес береміз.
Қонақүй  жумысының  қызметін  жақсарту жөніндегі  усыныс- 
тарыңызды әкімшілікке мәлімдеулеріңізді сұраймыз.
Әкімшілік.
Үлкен әмбебап дүкеннің алдына бесінші қабатында орналасқан 
жиьаз бөлімі жайлы екі хабарландыру ілініпті.  Ол жазуларға  қарап, 
өткенді  көзге елестету қиын  екен:
Бізге дейін жете алмағаныңыз өкінішті!
Бізге кіргеніңіз үиіін рақмет!
Мәскеу базарында ластама  сөзінің орнына:
Сыпыра бергенше, ластама,  -  деп  жазылған.
ММУ-де  үйреншікті  Кәсіподақ төрағасының  қабылдау уақыты- 
ның орнына:
«Құрметті әріптестер!
Кәсіподақ  төрасасы  Сіздерді  муң-мұқтаждарыңызбен,  қуа- 
ныштарыңызбен,  идеяларыңызбен  жэне  усыныстарыңызбен  әр 
дүйсенбіде  факультет  кәсіподағының  ғимаратында  17.00-18.00 
аралығында кутетін болады.
(I МУМ к.  867).
Келіңіздер!» деп  жазылыпты.
Нижний  Новгородтағы Лингвистикалықуниверситетінің кіребе- 
рісінде  «Есікті  қатты  серіппеңіз»  сөзінің орнына жекелеген  адамға 
(сен делінген)  қаратылған  қошеметті  көресіз:
Жақсы адам!
Есікті қатты серіппегенің  үшін рақмет!
Гүл  сататын дүкендегі декоративті  кактуста талай  жылдар  бойы 
«Қол тигізбеңіз» деген жазу түрды. Жақында тұрғындар сол  кактус- 
тағы жаңа  жазуды  оқып  қайран  қалды:
«Мен  тірі  организммін!  Мені  мазаламаңыздаршы,  өті- 
немін!».
Мәскеу  әмбебап  дүкеніндегі  бұрыннан  көзге  жылы  «тиіспе!» 
сөзін  «Мәдениетті адам қолын тигізбейді» деген сөзбен  алмастыр- 
ған.  Осы  бір  қызғылықты  ацпаратты  оқи  отырып,  «бәлкім  бұрынғы

нусқаулар да тым жаман болмаған  еді ғой,  қысқа  әрі айқын» деген 
ойға  қалдым.
Ярослав  тас  жолында  жүргізушілерді  жол  қаупсіздігі  ережесін 
бұзбауға  шақыратын  ерекше үндеу де  пайда  болыпты:
«Сен өзгелердің өмірі үшін жауап  бересің;
Сені үйде күтеміз;
Жүргізуіиілердің де отбасы бар».
Бул хабарландырудың ерекшелігі  баспасөз өкілдерінің өзін таң- 
ғалдырғаны  сондай,  олар  баспасөзде  төмендегідей  комментарий 
жазыпты:
«Бұл  тас  жол  Совет  кезеңінен  «Заветы  Ильича»  («Ильичтің өси- 
еті»)  секілді  атын  сақтауымен,  сондай-ақ  көрер  көзге  оғаш  «Жүр- 
гізушілердің де отбасы бар»  немесе  «Сен  өзгелердің өмірі үшін  жа­
уап  бересің»  секілді  плакаттарымен  ерекшеленеді.  Ешқандай  күре 
жолда біз мундайды  көрген  жоқпыз»3. 
3 Ваш досуг, іөээ, №
Біздің  елімізде  тыйымдар  мен  үндеулердің  жаңа  формасын  із-  32,83 6. 
деу ерекше маңызға  ие.  Шын  мәнісінде, дәстурлі нұсқаулардың қа- 
лыптасқанынан  ба,  жоқ  әлде  ұлттық  мінез-құлыңқа  тән  ерекшелік 
пе  -   басшылыққа  сенбеу  әрі  қоғамдық  тәртіпке,  тыйымдар  мен 
үндеулерге  бағыну  Ресейде  өте  нашар  орындалады.  Бұл  жайында 
А.В.Павловская:
«Ресейде  әртүрлі  заңдарға,  ережелер  мен  қағидаларға  деген 
қарым-ңатынас өте  күрделі.  Жақында  Мәскеудің адам  көп тұратын 
ауданы  саябақтарының бірінде  серуендей  жүріп,  мен  жазулардың 
сондай  көптігіне  назар  аудардым:  «Саябақта  итпен  серуендеуге 
тыйым  салынады.  Айыппұл...».  Дәл  осы  жарқыраған  тақтайша- 
лардың  жанында  жүздеген  иттің  жүргенін  көзіміз  шалды.  Әрине, 
олардың  серуендейтін  жері  болуы  керек  қой,  ал  бұл  осы  маңай- 
дағы  бірден-бір  жасыл  алаңқай  болатын.  Мұндай  жағдайда  бул 
плакаттардың  мұнда  ілінуінен  не  пайда  әрі  бұл  талаптар  қасақана 
орындалмайды.  Айналада  серуендеп  жүрген  балалар  да  аз  емес 
еді.  Оларға  қарап,  бұл  балаларға  берілген  rules  and  regulations 
(ережелер  мен  тәртіпке)  қарым-қатынастың  алғашқы  сабағы  ғой 
деп  ойладым:  жазылған  қағиданың  бәрі  орындала  бермейді.
Орыстардың  заңға  деген  қатынасының  тым  немқұрайлы  екенін 
білгендіктен,  «Темекі  тартпа!»  деген  бадырайған  жазулардың 
астында  темекі  тартып  отырған  немесе  «Алкогольді  ішімдіктер 
сатылмайды»  деген  жазуға  қарамастан,  арақтың  бағасын  сұрап 
тұрған  студенттерді  көріп,  ешкім  таң  қалмайды.  Мәскеуде  болған 
кезіңізде орыстардың ережелерге деген  немқұрайлы  қарым-қаты- 
насын естен шығармаған маңызды.  Мәселен, Ресейде жаяу жүргін- 
шілерге арналған  жолақта  ешкім  жаяуларға  жол  бермейді.  Өте сақ 
болыңыздар!»
315

4

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: