И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Pdf көрінісі

бет	72/149
Дата	01.04.2022
өлшемі	10,59 Mb.
	#29557

1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 ... 149

Байланысты:
isaev s kazirgi kazak tilindegi negizgi grammatikalyk ugymda

Құдайларыңды ұмытқан екенсіңдер. Есік алдында Әбдірахмандар әлі тұр екен тәрізді сөйлемдерде құдайлар, Әбдірахмандар сөздеріндеғі 76

су,  жел,  ұн,  боран,
қар
сияқты  атаулары,
жақсылық,  жолдастық,  білім,  ақыл,
ой
тәрізді дерексіз зат атаулары,
қазақ, орыс, қырғыз,  керей,
найман
тәрізді халық, ел, ру аттары, т. б. толып жатқан әр алу-
ан  әлеуметтік үғымдардың,  қоғамдық қүбылыстардың аттары
сыртқы  түлғасы,  грамматикалық  формасы  жағынан  жекелік
(дара лық) үғымның көрсеткіші деп таны лғанмен, мән-мағынасы
жағынан  олардың  әрқайсысы  сол  бір ғана заттың  атауы деуге
болмайды. Ал осы сөздерге көптік жалғау ын жалғасақ ол жалғау
неғізінен  сол  үғымдағы  заттардың  көптігін  емес,  олардың
әр  түрлілігін  білдіреді  немесе  басқа  стильдік  мән  үстейтінін
байқаймыз. Керісінше кейде даралық мөндегі, жалқы атауға да
көптік  жалғауы  жалғануы  мүмкін.  Мысалы,
Құдайларыңды
ұмытқан  екенсіңдер.  Есік  алдында
Әбдірахмандар
әлі  тұр
екен тәрізді сөйлемдерде құдайлар, Әбдірахмандар сөздеріндеғі
76

көптік  жалғау  сол  заттардың  (қүдай,  Әбдірахман)  көптігін
білдіріп  түрған  жоқ,  бірінші  сөйлемде  қаратылып  айтылған
адамдардың  көп  (біреу  ғана  емес)  екендігін,  екінші  сөйлемде
Әбдірахман  жалғыз  емес,  қасында  тағы  басқа  адамдар  бар
екендігін  білдіреді.  Сондықтан  да  сан-мөлшер  категориясына
байланысты жекелік және көптік мән туралы, әсіресе олардың
грамматикалық  сипаты  туралы  мәселе  болғанда  мағыналық
жағынан осындай шарттылықтарды ескермей болмайды.

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 ... 149