келешек, Тонатқанда ұрпақтардың үлесін

Ж.Д.Рапишева, Ж.А.Тұрлыбекова 

22 

Вестник Карагандинского университета 

Сондай-ақ  хабарлы  жəне  бұйрықты  сөйлемдер  арасында  да  əрі  хабарлау,  əрі  бұйрықты  мəнді 

сөйлемдер ұшырасады: Терезені жапсаңшы. 

Хабарлы,  бұйрықты,  сұраулы  сөйлемдер  транспозиция  құбылысының  əсерімен  бірін-бірі 

алмастырып, лепті сөйлемге айналып, түрлі модальділікті тудыра алатыны байқалады. 

Сөйлемдердің  түрлі  коммуникативтік-прагматикалық  типтерін  бір-бірінің  орнына  алмастырып 

қолдану,  əрине,  шексіз  емес.  Соған  байланысты  нақты  қарым-қатынас  жағдайында  оларды  қолдану 

əлеуметтік  негізде  жүзеге  асады  деуге  болады,  яғни  бір  типтегі  сөйлемді  екінші  типтегі  сөйлеммен 

алмастыру  олардың  иллокутивті  күшіне  байланысты,  демек,  негізгі  мəнге  қосалқы  мəн  үстеу  оның 

түпкі нəтижесіне əсер етеді деген сөз. 

 

 

Əдебиеттер тізімі 

1  Аханов К. Тіл білімінің негіздері. — Алматы: Ана тілі, 2002. — 531,532-б. 

2  Елеуова  А.  Қазақ  тіліндегі  актуалсыздану  құбылысы  жəне  оның  сөйлем  құрылымында  алатын  орны:  Филол.  ғыл. 

канд. ... автореф. — Алматы, 2007. — 3,4-б. 

3  Ерназарова З. Сөйлеу тілінің прагмалингвистикалық аспектісі. — Алматы, 2001. — 98-б. 

4  Құрманова Н., Тұрлыбекова Ж. Ахмет Байтұрсынұлының сөйлемді коммуникативтілік тұрғысынан жіктеуі // Ахмет 

Байтұрсынұлы: қайраткер аманаты жəне ұлт мұраты: Респ. ғыл.-теор. конф. материалдары. — Алматы, 2012. — 88-б. 

5  Tіл білімі сөздігі. — Алматы, 1998. — 71-б. 

6  Жақыпов  Ж.А.  Қазақ  тілінің  функционалдық  синтаксисі  (контекст  проблемасы):  Филол.  ғыл.  д-ры ... автореф. — 

Алматы, 1999. — 3-б. 

7  Новое в зарубежной лингвистике. — М., 1986. — 424 с. 

 

 

 

 

Ж.Д.Рапишева, Ж.А.Турлыбекова 

жүктеу/скачать 0,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: