Тіл сапасына қосымша 5 балл беріледі

 
28 
ҚОРЫТЫНДЫ АТТЕСТАТТАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
 
ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ 
(қазақ тілінде оқытылмайтын гуманитарлық бағыттағы сыныптарға) 
Нұсқа №1 
 
Төменде берілген мәтінді оқыңыз.  
Жетісу жайлы аңыз 
 
Ертеде, жердің жарты бөлігі сулы-нулы, бір бөлігі құмдауыт заманда бір хан 
өмір сүріпті, оның Іле деген қызы болыпты. Ханшайымның ай десе аузы, күн десе 
көзі  бар  екен,  жетіге  өрілген  ғажап  бұрымы,  аузынан  төгілген  маржан  сөзі  бар 
екен. Қыз өте ақылды, паң болыпты. «Ақылы асқан адамға ғана жар боламын»,  – 
деп  жаһанға  жар  салады.  Қыздың  сұлулығы  мен  парасаты  аңыз  болып  тарап, 
талай сері тамсанады. Ең әуелі гаурлар елінен айттырып Артур патша келеді. 
– Дүниеде не тәтті? – дейді қыз жымия қарап. Оның сұлулығына арбалған Артур 
патша ойланбастан:  
– Ұйқы! – дейді.  
– Жоқ, патша жаңылдың, дүниедегі ең тәтті – тіл, – дейді Іле. Артур патша еңсесі 
түсіп  ол  кетеді,  осы  кезде  қақпа  шалқасынан  ашылып,  піл  мінген  зәңгі  әміршісі 
жетеді. Іле оның қарамайға аунағандай жылтыр түрінен қарап, сықылықтап күліп 
алады. 
–  Күлме,  –  дейді  зәңгі  күркіреп.  –  Сені  мен  аламын,  қандай  сұрақ  қойсаң да  
жауабын табамын. 
– Мақұл, – дейді Іле. – Тәңірінің жазғаны сол болса, көнермін. 
– Онда сұрағымды тыңда:  дүниеде не қатты? 
– Тас қатты, – дейді зәңгі қарқылдап күліп. – Сұрағының түрін!  
– Ақымақсың, патша! Дүниедегі ең қатты – тіл. Ол тас жарады, тас жармаса, бас 
жарады. 
Жыл  өтті.  Қыз  сұрағына  жауап  беруден  дәмелі  патшалардың  аяғы  сиреді. 
Мен деген талай би-сұлтандар да қара жерге қарап, масқара болып қайтып жатты. 
Ешбірі  жұмбақ  жауабын  таба  алмады,  Ілені  жар  етіп  ала  алмады.  Осы  өлкеде 
Матай  деген  шебер  жігіт  бар  еді,  тәуекел  етіп  хан  қызы  алдына  ол  да  келеді. 
Қайсар жігіт Іле сұлуға ұнады. Мұндай болды ең әуелгі сұрағы: 
– Дүниеде не жүйрік?  
– Білесіз бе, ару қыз, ұйқысыз ұзақ түндерде, елден алыс жүргенде от боп жанып 
құшағым,  сізді  ойша  құшамын.  Содан  барып  «Ең  жүйрік  қиял  ма?»  –  деп 
ойладым. 
– Дұрыс,  –  деді  Іле  сұлу  қуанып.  –  Қиял  жүйрік,  ол  –  анық.  Енді  мына  сұрақты 
тыңда: топшысы мықты қанатты айтшы? 
–  Сұрағыңның  жеңілдетіп  алмадың  ба,  салмағын?  Затың  әйел,  содан  осал 
талғамың.  Ең  мықты  қанат  –  менің  асқақ  арманым!  Оған  әсте  тең  келері 
болмайды, арман-қанат ешқашанда талмайды.  
Осыны айтып Матай қызға тура қарады. Қандай ғажап нұр төгілген жанары, сұлу 
қыздың жаны елжіреп, тәні балқып барады. 
– Дұрыс, – деді Іле сұлу шаттанып. – Хан-патшалар мақтаған, би-сұлтандар жұрт 
ардақтаған  осы  сұрақтардың  бірінен  өте  алмап  еді,  сен  екеуден  сүрінбедің, 

 
29 

жүктеу/скачать 2,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: