«Қазақ тілі мен әдебиеті» және «Ұлағат» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ай сайын шығатын Республикалық

41
1. Мағыналарының 
жақындығына қарай 
іргелес тұрып, дауыс 
ырғағы (интонация) 
арқылы байланысады.
2. Құрамындағы жай 
сөйлемдер жалғаулық 
шылаулар арқылы 
байланысады.
Бағыныңқысының 
баяндауышының 
негізгі жасалу жол-
дары:
Шартты рай: -са, 
-се; Көсемше : -а,-е, 
-й; -ып, іп, -п; ғалы, 
-гелі, -қалы, -келі;
Есімше: -ған, -ген, 
-қан, кен, +дықтан, 
-діктен, -мен, ша, 
-ше, -да, -де;
Болымсыз етістік: 
-ма, -ме, -па,-пе, 
-ба, -бе,+й; -йынша, 
-йінше, -стан, -стен.
Құрамындағы үш 
жай сөйлемнің 
біреуінің баян-
дауышы тиянақсыз, 
қалған екеуінің баян-
дауыштары тиянақты 
болып келеді.
Оқулықпен жұмыс.
1-топ.  130-жаттығу.  Жай  және  құрмалас  сөйлемдерді 
бөлек-бөлек көшіріп жазып, ерекшелігіне тоқталыңдар.
2-топ.    132-жаттығу.  Кестедегідей  бағытта  бірнеше 
мысалдар келтіріңдер.
3-топ. 134-жаттығу. Берілген жай сөйлемдерді пайдалана 
отырып,  салаласа  және  сабақтаса  байланысқан  құрмалас 
сөйлемдер жасаңдар.
 «Кім жылдам?» ойыны. Көркем шығармадан құрмалас 
сөйлемдерді тауып оқып, түрін ажырату.
1-топ:    Мұхтар  Әуезов.  «Абай  жолы»  эпопеясы.  2-топ:  
Мұхтар  Әуезов.  «Қилы  заман»  романы.  3-топ:  Оралхан 
Бөкей.  «Таңдамалы шығармалар».  2-том.
Ойтолғау  сатысы.  «Шығармашылық  –  білімді    адам 
жететін шың».
Әр  топқа  суреттер  таратылады,  осы  суретті  негізге  ала 
отырып, құрмалас сөйлем етіп шағын мәтіндер құрастыру.
«Сен қалай ойлайсың?». Салалас пен сабақтас, аралас  
сөйлемдерді ажырату, сөйлем мүшесіне талдау.
«Салалас» тобына: 1. Адам ымырт кезінде ұйықтамайды, 
себебі сол уақытта өлім мен өмір ауысады. 2. Мен үндемедім, 

42
бірақ  өз  пікірімде  қалдым.  3.  Осылар  арасынан  шыққан 
Базаралы  болса,  ол 
–  әрі  сымбатты,  әрі  шешен  жүйрік. 
4.  Молда  маған  орын  нұсқаған  соң,  Оразәлі  мен  оның 
қасындағы бала араларын аша берді.

жүктеу/скачать 0,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: