Национальной академии наук республики казахстан

ISSN 2224-5278                                                                                 Серия геологии  и технических наук. № 6. 2016 
 
 
115 
[5]  Nurpeisova M.B., Sarybaev O.A., Kurmanbaev O.S. Study of regularity of geomechanical processes developmentby the 
combined way of field operating // Scientific bulletin of Natiomal Mining University «Scientific and technical journal». – 2016. – 
N 4(154). – Р. 30-36. 
 
REFERENCES 
 
[1] Rockburst and seismicity in mines proceedings. Australia: Australion Centre for Geomechanics, 2005. 
[2] Owen M.L. Calibrating a semi-guantitative seismic risk model using rockburst case studies from underground metal-
lifrous mines // Controlling seismic risk. Australia: Australion Centre for Geomechanics, 2005. P. 191-204. 
[3] Nurpeisova M.B., Menajakov K.T., Kyrgizbaeva G.M. Ocenka geomehanicheskogosostojanija massiva gornyh porod pri 
otkryto-podzemnoj raz-rabotke mestorozhdenii // Trudy mezhdun. nauchno-prakt konf. «Nauka i obrazovanie – vedushhij faktor 
strategii «Kazahstan-2030». Karaganda, 2010. S. 90-94. 
[4] Kurmanbaev O.S., Nurpeisova M.B. Monitoring sostojanija pribortovyh massivov i inzhenernyh sooruzhenij // Mate-
rialy HHVI mezhdunarodnoj nauchnoj shkoly. Simferopol': Krymskij federal'nyj universitet, 2016. S. 51-55.  
[5] Nurpeisova M.B., Sarybaev O.A., Kurmanbaev O.S. Study of regularity of geomechanical processes developmentby the 
combined way of field operating // Scientific bulletin of Natiomal Mining University «Scientific and technical journal». 2016.                  
N 4(154). R. 30-36. 
 
 
М. Б. Нурпеисова, О. С. Курманбаев. 
 
Казахский национальный исследовательский технический университет им. К. И. Сатпаева,  
Алматы, Қазақстан 
 
ЗАКОНАМЕРНОСТИ РАЗВИТИЯ ГЕОМЕХАНИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ  
В МАССИВАХ ГОРНЫХ ПОРОД РУДНИКА МАЙКАЙН 
 
Аннотация.  Рассмотрены  вопросы  изучения  и  установления  закономерностей  развития  геомехани-
ческих процессов при комбинированном способе разработки месторождений. В отечественной и зарубежной 
практике разработки месторождений полезных ископаемых все большее применение находит комбинирован-
ная технология разработки. Одним из таких месторождений в Казахстана является золоторудное месторож-
дение  «Майкаин»,  которое  требует  индивидуальных  технических  решений  и  надежных  геомеханических 
обоснований доработки подкарьерных запасов с учетом охраны недр, окружающей среды и промышленной 
безопасности. 
Приведены  результаты  исследований,  полученных  авторами  в  процессе  выполнения  научно-исследо-
вательских работ в соответствии с Комплексной целевой программой «Геомеханичексое обоснование пара-
метров  отработки  подкарьерных  запасов  рудника  «Майкаин»  при  помощи  современных  маркшейдерско-
геодезических приборов, которые обеспечили высокую точность и производительность съемочных работ. 
Ключевые  слова:  геомеханические  процессы,  горные  породы,  мониторинг,  методы,  закономерности; 
современные приборы. 
 
 

Известия Национальной академии наук Республики Казахстан  
 
 
   
116  
N E W S 
OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN 
SERIES OF GEOLOGY AND TECHNICAL SCIENCES 
ISSN 2224-5278 
Volume 6, Number 420 (2016), 116 – 122
 
 
 
K. Kopzhassaruly 
 
Kazakh National Technical University after K. I. Satpaev, Almaty, Kazakhstan. 
E-mail: koskanat_kopzhassar@mail.ru 
 
LAWS OF DEVELOPMENT OF GEOMECHANICAL PROCESSES  
AT THE MINE AKBAKAI 
 
Abstract. One of the current problems in the conduct of mining activities, especially in arrays of rock is a man-
made seismicity, entailing not only disastrous techno-economic and environmental impacts of (man-made earth-
quakes, rock bursts, landslides, etc.). All this is a direct consequence of the change of the geodynamic regime of the 
geological environment under the influence of large-scale mining operations that clearly supported by the results of 
research on the example of Akbakai field and presents a great opportunity to study a wide range of geomechanical 
processes and reduce their risk. To ensure industrial and environmental safety development of mineral resources, the 
actual problem is obtaining reliable information about the state of the rock mass in the bowels. Without them it is 
impossible to identify the dominant factors which have a significant impact on geomechanical processes in the 
specific geological conditions.In this regard, the article presents the results of research on the study and management 
of geomechanical processes in aAkbakai mine using modern surveying instruments. 
Keywords: Location minerals, rocks, mining, geomechanical processes, patterns, monitoring, advanced equip-
ment, management. 
 
 
ƏОЖ 552.1(574) 
 
Қ. Көпжасарұлы 
 
Қ. И. Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Алматы, Қазақстан 
 
АҚБАҚАЙ КЕНІШІНДЕГІ ГЕОМЕХАНИКАЛЫҚ  
ПРОЦЕСТЕРДІҢ ДАМУ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ 
 
Аннотация. Тау-кен жұмысытарын, əсіресе жарықшақты таужыныстары массивіндегі техногендік сей-
смикалылық  жағдайда  жүргізу,  қауіпті(техногендік  жерсілкіністер,  тау-кен  соққылары,  жылжымалар  жəне 
т.б.)  техникалық-экономикалық  жəне  экологиялық  зардамтарға  əкеліп  соғады.  Мұның  барлығы  үлкен  мас-
штабта жүргізіліп жатқан тау-кен жұмыстарының əсерінен геологиялық ортаның геодинамикалық тəртібінің 
өгеруіне байланысты болып келеді жəне ол жер қойнауындағы геомеханикалық процестерді кеңінен зерттеу 
мен олардың тəуекелін төмендетуге мүмкіндік туғызады. Жер қойнауын игерудің өндірістік жəне экология-
лық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, ең маңызды мəселе – ол тау жыныстары массивінің жай-күйі туралы 
дұрыс  ақпараттар  алу  болып  табылады.  Оларсыз,  нақтылы  геологиялық  жағдайларда  геомеханикалық  про-
цестердің  туындауынам  айтарлықтай  əсер  ететін  басты  факторларды  анықтау  мүмкін  емес.  Осыған  байла-
нысты,  мақалада  заманауи  геодезиялық  аспаптарды  пайдаланып  Акбақай  кенішінде  геомеханикалық 
процестерді зерттеу жəне басқарудағы зерттеулердің нəтижелерін келтірілген. 
Түйін сөздер: кенорны, тау жыныстары, тау-кен жұмыстары,геомехеникалық процестер, заңдылықтар, 
мониторинг, заманауи аспаптар, басқару. 
 
Техногендік  жүйе  дегеніміз – өзара  қарым-қатынаста,  байланыста  болатын  жəне  белгілі  бір-
тұтастық,  бірлік  құрайтын  антропогендік  нысандардың  (карьер,  кеніш,  үйінділер,  құрылыстар, 
көлік  жүйелері  жəне  т.б.)  жиынтығы.  Өндірісі  дамыған  жəне  əрі  қарай  қарқынды  дами  беретін 

ISSN 2224-5278                                                                                 Серия геологии  и технических наук. № 6. 2016 
 
 
117 
Қазақстан  аумағында  мұндай  техногендік  жүйелер  жетіп  артылады,  осыған  байланысты  техно-
гендік апаттар мəселесі де бірдей көтеріледі. Оның дəлелі, тау-кен өндірісі дамыған елдердің бар-
лығында техногендік апаттардың тəуекелін басқаруға көп көңіл бөлінуінде [1, 2]. 
Қазақстан  Республикасының  президенті  Н.  А.  Назарбаевтің  «Қазақстан  жолы - 2050» атты 
халыққа  жолдауындағы  үдемелі  индустриялық-инновациялық  даму  бағдарламасы  кенорындарын 
тиімді игеруге баса көңіл аудароылған. Мұның өзі елбасымыздың көрегендігін, еліміздің болаша-
ғын дамытудағы тау-кен саласының алар орнын ерекше көрсетеді.  
Жаңа кенорындарын игеруде жəне ескі кеніштерді қайта құруда тау-кен өндірісінің табиғатқа 
тигізіп  жатқан  əсер  ықпалының  күннен-күнге  өсуі,  жер  қойнауында  əртүрлі  механикалық  өзгеріс 
күйлерінің  пайда  болуына  əкеліп  соғады.  Массивтегі  таужыныстарының,  одан  кейін  жер  бетінің 
жылжу заңдылықтарын анықтау, геомеханикалық үдерістердің кен қазбалары мен жер беті құры-
лыстарына, айналадағы ортаға тигізетін зиянды əсерлерін қадағалап, олардың алдын алу жолдарын 
іздестіріп,  тау-кен  жұмыстарын  жүргізудің  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету – тау-кен  ғылымы  мен 
өнеркəсібінің  негізгі  міндеттерінің  бірі.  Жылжу  үдерісін  жүйелі  түрде  зерттеу – қысқа  мерзімдік 
науқан  емес.  Ол  кеніштегі  тау-кен  жұмыстары  тоқталмайынша  күн  тəртібінен  түспейтін  тұрақты 
мəселе. 
Жоғарыдағы  қарастырылып  отырған  техногендік  жүйелердің  бірі,  осы  зерттеу  жұмыстарына 
арқау  болып  отырған  Ақбақай  техногендік  жүйесі.  Құрамында 2 карьер, 1 кеніш,  тау-тау  болып 
жатқан үйінділер, байыту фабрикасы жəне өзіндік инфроқұрылымы бар Ақбақай жүйесі қоршаған 
орта мен жер қойнауына күшті антропогендік əсерін тигізіп отыр жəне жан-жақты зерттеуді қажет 
ететін бірден бір аймаққа айналып отырғаны сөзсіз [3]. 
Алтынкенді  Ақбақай  кеніші  Қазақстан  Республикасының  Жамбыл  облысы,  Мойынқұм  ауда-
нында  орналасқан.  Кенорны  аудан  орталығы  Мойынқұмнан 90 шақырымсолтүстікке  қарай  жəне 
Тараздан 260 шақырым жерде солтүстік шығысқа қарай кететін жерде орналасқан. 
Рудалық  желілердің  ұзындығы 100–680 метр  аралығында.  Жартасты  таужыныстарынан 
түзілген кенорны бір-біріне жақын орналасқан 5 күртқұлама желілерден тұрады (кесте). 
 
Желілердің параметрлері 
 
Желілердің аттары  Құлама бұрыш  Орташа қалыңдығы, м 
Бойлық бойынша ұзындығы, м  Орналасу тереңдігі, м
Главная 70–85˚ 1,33 
680 
460 
Төкен 60–65˚ 1,61 
365 
340 
Октябрь 40–45˚ 1,51 
520 
580 
Фролов 70–85˚ 1,43 
275 
580 
Пологая 45–50˚ 1,92 
630 
460 
 
Кеноpнындағы  руда  квapцты, apcеннолитеpиммен, aлтынмен,  жapтылaй  метaлдан  құpaлғaн. 
Pудaдaғы  бaғaлы  метaлл  болып  еcептелетен  aлтын  жəне  күміc.  Қоршаған  таужыныстары:  грано-
диориттердің  Протодъяконов  шкаласы  бойынша  беріктік  коэффициенттері f=14-16, оның  ішінде: 
березиттер – (f=11-14), кварциттер – (f=16-18) тең.  
Алтын  желілердің  ұзындығы 250 метрден 600 метрге  дейін  қалыңдығы 1,5 сантиметрен              
2 метрге жетеді. Кенорны 380–450 метр тереңдікке дейін барланған. Кен түзілу үдерісі габбропор-
фирит  жəне  ашафит  жыныстарды  жарып  шыққаннан  кейін,  алтын  сүрмелі  минералданумен  аяқ-
талған. Ақбақай кенорнының геологиялық картасы 1-суретте көрсетілген. 
Кен  сілемінде  аралары  бір  метрге  дейінгі  жерлерде  орналасқан  көлденең  жарылысты  бұзы-
лымдар геологиялық картаның А-А қимасы бойынша көрсетілген (2-сурет).  
Жалпы кенорнындағы инженерлік-геологиялық ізденістер бұл – болашақ құрылыс салынатын 
ауданның табиғи  жəне экономикалық жағдайларын, құрылыс нысандарының оны қоршаған орта-
мен  өзіндік  байланысын,  оларды  қорғаудың  инженерлік  жолдары  жəне  адам  өміріне  қауіпсіз  бо-
луын қамтамасыз ететін далалық, зертханалық жəне камералдық жұмыстардан құралатын кешенді 
жұмыс. 

Известия Н
 
Ақба
шығып  ж
яғни құра
Тaңдa
кеннің жо
aшу  меpз
мacыз ету
Aшу 
жaғдaйы, 
тарының ж
тары тере
беріктігі б
Міне
кенорнын
бастау алғ
Кенор
отырып  к
зерттеулер
Национально
қай  кенорн
жатқандықта
ама əдіспен и
aп  aлынғaн
оғapғы тиімд
імін  қыcқap
уі шapт.  
тəcілін тaңд
техникaлық
жəне жер бе
еңдеген сайы
бұзылады да
кей  осында
нда  жылжу 
ған.  
рындарынд
кешенді  (же
р жүргізілуі
ой академии н
 
1-сур
2-сурет – Г
нын  игеруді
ан,  оны 60–8
игерілуде. 
  aшу  тəcілі
ділігін, жұм
pтып,  тaзaлa
дaуғa негізін
қ дaму деңг
етінің жылж
ын, таужыны
а, опырылып
ай,  құрама  ə
үдерісін  зе
а таужыныс
ергілікті  же
і қажет, яғни
наук Республи
рет – Ақбақай к
Геологиялық к
ің  бір  ерекш
80  м  тереңд
інің  тиімді 
мcaлaтын күp
aу  жұмыcы
нен ықпaл е
гейі жəне эк
жуы, яғни ге
ыстары бүкі
п бос қуыст
əдіспен  (алғ
ерттеу,  яғни
старының ж
ерде  табиғи
и геомехани
ики Казахста
   
118  
 
кенорнының ге
 
 
картаның А-А с
 
шелігі  жоға
дікке  дейін 
түpі  қaуіпc
pделі қapжы
н  тездетіп  ж
ететін фaкто
кономикaлы
еомеханикал
іл созылымы
тарға қарай қ
ғаш  ашық, 
и  геомехан
жылжуын зе
и  бақылау, 
икалық мони
ан  
еологиялық ка
сызығы бойын
арыда  қарас
ашық  əдісп
cіздікпен  қa
ы мен экcплу
жоcпapлы  к
оpлap: кеніш
ық көpcеткіш
лық үдеріст
ы жəне тере
құлай баста
кейін  жерас
никалық  мон
рттеу үшін 
лаборатори
иторинг жүр
артасы 
нша қимасы 
стырылған, 
пен,  ал  қазір
aзбaлapды  ж
уaтaциялық
кеніш  қуaты
штің жapaлы
штеp. Мұнда
тердің дамуы
еңдігі бойын
уы тікелей ə
сты)  кен  иг
ниторинг  ж
əртүрлі əді
иялық  жəне
ргізуге баса
яғни  кен  ж
р  жерасты  к
желдетуді,  ө
қ шығынды ү
ын  оpындaу
ымы, кен-гео
ай жағдай т
ына – тау-ке
нша тірегін 
əсер етеді [4
геріп  жатқан
жүргізу 199
стемелерді 
е  теориялы
а көңіл аудар
 
 
жер  бетіне 
кенішімен, 
өндіpілетін 
үнемдеуді, 
уды  қaмтa-
ологиялық 
таужыныс-
ен жұмыс-
жоғалтып, 
4]. 
н  Ақбақай 
95  жылдан 
пайдалана 
ық  əдістер) 
рылады. 

ISSN 2224-5278                                                                                 Серия геологии  и технических наук. № 6. 2016 
 
 
119 
Бүгінгі таңда геодезиялық, геологиялық, маркшейдерлік, тау-кен, метро құрлысы, жерге орна-
ластыру сияқты жұмыстар оптикалық-механикалық, электрондық аспаптарынсыз өз шешімін таба 
алмайды.  Геомеханикалық  мониторинг  жүргізу-қазіргі  заманғы  геодезиялық  аспаптар  саласында 
жоғары деңгейдегі біліктілік пен білімділікті қажет етеді. 
Геодезия ғылымы мен техниканың соңғы он жыл ішінде қарқынды дамуы, көптеген электрон-
ды  аспаптарды  əкелумен  сипатталады.  Қазір  геодезиялық  бақылауларда  жəне  камералдық  өңдеу 
жұмыстарында  атқаратын  міндеттері  мен  құрамына  қарай  əр  түрлі  аспаптар  қолданылады.  Олар-
дың көпшілігі өлшеу мен есептеудің күрделі үдерістерін автоматтандыратын есептеу механизмдері 
электрондық, радио-техникалық құрылғылары бар дəл жəне дəлдігі жоғары оптикалық аспаптар [5]. 
Қазіргі  геодезиялық-маркшейдерлік  жұмыстарда  бірнеше  инновациялық  бағыттар  бар,  яғни 
электронды жəне лазерлік аспаптарды кеңінен өндіріске енгізу түсіру жұмыстарының өнімділігін 
жəне  сапасын,  оперативтілігін  арттыру,  мəліметтерді  өңдеу  үдерістерін  автоматтандыру,  нəтиже-
лерді сандық түрде алу жəне т.б.  
Дəстүрлі қолданылып жүрген аспаптық бақылаулардың біршама кемшіліктері бар. Біріншіден, 
олар таужыныстары массивінде жүріп жатқан нақтылы геомеханикалық үдерістерді дəл бейнелеп 
көрсете алмайды, сондықтан да дəстүрлі аспаптық бақылауларға негізделген болжаулық бағаларды 
сенімді деу жеткіліксіз. Екіншіден, оларды жүргізу өте көп еңбек сіңіруді қажет ететіндіктен, жер 
бетінің  деформациялануы  туралы  деректерді  қажетті  мезгілде  алуға  мүмкіндік  болмайды.  Осы 
айтылған кемшіліктерді заманауи аспаптарды қолдану арқылы жоюға болады. 
Геомеханикалық мониторингтауда қолданылатын бұрынғы дəстүрлі жəне осы күнгі геодезия-
лық аспаптар туралы мəлімет 3-суретте келтірілген. 
Геодезиялық  аспаптық  бақылаулар  карьер  кемерлерінің  деформациялары  туралы  деректер 
алудың негізі жəне олардың орнықтылығын болжаудың ең сенімді əдісі болып саналады. Ақбақай 
кенорнында, 1992–2015 жылдар аралығында жүргізілген геомеханикалық мониторинг нəтижесінде, 
 
 
 
3-сурет – Геомониторингтеудың заманауи геодезиялық əдістері 
 

Известия Национальной академии наук Республики Казахстан  
 
 
   
120  
 
4-сурет – Ақбақай кен орнындағы жылжу зоналарының схемасы. 
Зоналар: 1 – опырыла құлау; 2 – бір қалыпты иілу; 3 – шекті кернеулі күй;  
4, 5, 6 – карьер астындағы қабатың созылу жəне сығылу деформациялары; 7 – сырғу призмасы;  
8 – беткей жағдауы массивы; 7 жəне 8 сырғу беттер зоналарын бөліп тұратын А-Б сызықтары 
 
деформацияланған  тау  жыныстары  массивінде  екі  аймақ  жəне  бір-бірінен  өзіндік  айырмашылық-
тары бар 8 зона пайда болатындығы анықталды (4-сурет).  
Бұл  схемада:  жүгі  түсірілген  жəне  жоғары  тау-кен  қысымы  депаталатын  екі  аймақ  ерекше-
ленеді. Жүгі түсірілген аймақтың өзі екі зонаға бөлінген, олар: опырыла құлау жəне тік тесіп өткен 
жарықшақтар зоналары. 
Жүргізілген GPS-анықтауларының  нəтижесінде  кəсіпорындардың  «Маркшейдерлік  қызметі» 
координаталары  жоғары  дəлдікпен  анықталған  тірек  пункттерімен  (бұрынғылары  жəне  жаңадан 
салынғандары) қамтамасыз етілді. ҚазҰТЗУ-дың «Маркшейдерлік іс жəне геодезия» кафедрасын-
дағы Leica Geosistems фирмасының  лазерлік  сканері  арқылы  карьер  қиябеттерінің  құрылымдық 
ерекшеліктерін  зерделеуде  жəне  үшөлшемдік  модельдер  құрастыруда  бірқатар  нəтижелерге  қол 
жеткізді (5-сурет).  
 
а                                                                                                   ə 
           
 
 
5-сурет – а – Ақбақай зонасына кіретін «Карьерное» кенорнының жалпы көрінісі;  
ə – электронды тахеометрмен карьер қиябеттерін түсіру 

ISSN 2224-5278                                                                                 Серия геологии  и технических наук. № 6. 2016 
 
 
121 
Жербетілік HDS3000 лазерлік сканері арқылыАқбақай рудалық зонасына кіретін «Карьерное» 
ашық кеніші түсіріліп, оның 3D моделі жасалынды (6-сурет).  
 
 
 
6-сурет – «Карьерное» ашық кенішінің үш өлшемдік моделі 
 
Сөйтіп,  карьер  қиябеттерін  лазерлік  сканерлеуден  алынған  электрондық  деректердің  көлемі 
камералдық  жағдайдағы  барлық  құрылымдық  элементтерді:  жарықшақтарды,  бұзылыстарды, 
литологиялық айырымдардың шекараларын, деформацияларды жəне т.б. алуға, сандық түрде мас-
сивтің моделін құруға жəне оны геомеханикалық есептерге енгізуге мүмкіндік туғызады [6].  
 
ƏДЕБИЕТ 
 
[1]  Нурпеисова  М.Б.  Геомеханика  рудных  месторождений  Казахстана  (монография). – Алматы:  КазНТУ, 2012. – 
324 с. 
[2]  Нурпеисова М.Б. Геомеханическое обеспечение промышленной безопасности горных предприятий // Материалы 
ХХV междун. научной школы им. академика С. А. Христиановича. – Крым: Алушта, 2015. – С. 133-138. 
[3]  Нұрпейісова  М.Б.,  Копжасарулы  К.  Қазақстанның  алтыны – ел  игілігі  Труды  Междун.  форума  маркшейдеров 
«Инновационные технологии в маркшейдерии и геодезии». – Алматы: КазНТУ, 2015. – С. 91-94. 
[4]  Внедрение  современных  приборов  в  производство  Акбакайской  ГОК:  Отчет  НИР.  №735. – Алматы:  КазНТУ, 
2014. – 85 с. 
[5]  Нурпеисова М.Б. Копжасарулы К. Прогноз и управление рисками геомеханических явлений // Горный журнал 
Казахстана. – Алматы, 2015. – № 12. – С. 24-28. 
[6]  Указания по охране зданий и окружающей среды от вредного влияния горных разработок месторождения Акба-
кай». – Алматы: КазНТУ, 1994. – 35 с. 
 
REFERENCES 
 
[1] Nurpeisova M.B. Geomehanika rudnyh mestorozhdenij Kazahstana (monografija). Almaty: KazNTU, 2012. 324 p. 
[2] Nurpeisova M.B. Geomehanicheskoe obespechenie promyshlennoj bezopasnosti gornyh predprijatij // Materialy HHV 
mezhdun. nauchnoj shkoly im. akademika S. A. Hristianovicha. Krym: Alushta, 2015. P. 133-138. 
[3] Nұrpejіsova M.B., Kopzhasaruly K. Қazaқstannyң  altyny  –  el  igіlіgі Trudy Mezhdun. foruma markshejderov «Inno-
vacionnye tehnologii v markshejderii i geodezii». Almaty: KazNTU, 2015. P. 91-94. 
[4] Vnedrenie sovremennyh priborov v proizvodstvo Akbakajskoj GOK: Otchet NIR. №735. Almaty: KazNTU, 2014. 85 p. 
[5] Nurpeisova M.B. Kopzhasaruly K.Prognoz i upravlenie riskami geomehanicheskih javlenij // Gornyj zhurnal Kazah-
stana. Almaty, 2015. N 12. P. 24-28. 
[6] Ukazanija po ohrane zdanij i okruzhajushhej sredy ot vrednogo vlijanija gornyh razrabotok mestorozhdenija Akbakaj». 
Almaty: KazNTU, 1994. 35 p. 
 
 
 
 
 
 
 
 

Известия Национальной академии наук Республики Казахстан  
 
 
   
122  
 
К. Копжасарулы 
 
Казахский национальный исследовательский технический университет им. К. И. Сатпаева,  
Алматы, Казахстан 
 
ЗАКОНОМЕРНОСТИ РАЗВИТИЯ ГЕОМЕХАНИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ  
НА РУДНИКАЕ АКБАКАЙ 
 
Аннотация. Одной из актуальных проблем при ведении горных работ, особенно, в массивах скальных 
пород является техногенная сейсмичность, влекущая за собой не только катастрофические технико-экономи-
ческие  и  экологические  последствия  (техногенные  землетрясения,  горные  удары,  оползни  и  др.).  Все  это 
является прямым следствием изменения геодинамического режима геологической среды под влиянием круп-
номасштабных горных работ, что убедительно подтверждается результатами научных исследований на при-
мере месторождения Акбакай и представляющих большие возможности для исследования широкого спектра 
геомеханических процессов и снижения их риска. Для обеспечения промышленной и экологической безопас-
ности освоения недр, основной проблемой является получение достоверной информации о состоянии масси-
ва горных пород в недрах. Без них невозможно выделить доминирующие факторы, оказывающие существен-
ное  влияние  на  геомеханические  процессы  в  конкретных  горно-геологических  условиях.  В  связи  с  этим  в 
статье приведены результаты исследований по изучению и управлению геомеханических процессов в усло-
виях рудника Акбакай с использованием современных маркшейдерских приборов. 

жүктеу/скачать 14,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: