ДӘрістер кешені дәріс №1. Тақырыбы: модель. Модель тҥрлері жэне модель жасау кезеңдері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1-шi сурет. Мiнез-құлықтың түрi бойынша жүйелердiң классификациясы 

           

Сәйкес  бұл  ӛткелдердiң  дискреттi  уақыты  бар  жүйесi  және  ӛткелдердiң  үздiксiз 

уақыты  бар  жүйелерi  болып  табылады.  Бiр  күйден  басқасына  ӛткелдiң  шарттары 

бойынша  жүйенiң  детерменттілігін  және  стохастикалығын    танып  бiледi.  Тек  қана 

уақыт  және  жүйенiң  ағымдағы  күйiнен  жаңа    жүйелер  детерменеленеді.  Егер  жаңа 

күйдегi  жүйенi    анықтайтын  шарттар  болса,  басқаша  айтқанда,  онда  детерминделген 

жүйе үшiн ол күйдiң ӛзiне бiрмәндi кӛрсетуге болады. Стохастикалық жүйе үшiн тек 

қана  болуы  мүмкiн  ӛткелдiң  күйлерiн  жиынмен  кӛрсетуге  болады  және,  басқа 

мағынада, бұл күйлердiң әрқайсыларындағы ӛткелдiң ықтимал мiнездемелерi болады. 

Жүйелердiң классификациясының қарастырылған схемасы маңызды емес. Бiрiншiден, 

ол концептуалды үлгiнiң ӛңдеулерi кезеңде мақсаттар және пiшiндеудi есептi анықтап 

алуға  мүмкiндiк  бередi  және,  екiншiден  үлгiнiң  формализациясының  кезеңiне  ӛткел 

жеңiлдетедi.  Бұдан  басқа,  классификациялық  белгiлердiң  игерiлген  үлгiсiнiң 

сапасының  бағасы,  бiлiмi  едәуiр  кеш,  кезеңде  ӛңдеушiнiң  бастапқы  ниетiне  оның 

сәйкестiгiнiң  дәрежесiн  бағалауға  мүмкiншiлiк  бередi.  Және  жасалатын  үлгi  түрiнiң 

анықтауы  үшiн  қолданылатын    және  қарастырылған  классификациялық  белгiлерін 

атап  ӛту  керек.  Әртүрлi  сыныптарға  да,  бiрге  де  зерттелетiн  жүйе  және  оның  үлгiсi 

сонымен бiрге болады. Мысалы, нақты жүйе кездейсоқ факторлардың әсерiне ұшырай 

алады  және,  сәйкесiнше  стохастикалық  жүйелердiң  сыныбына  жатады.  Егер  үлгi 

жасаушы  бұл  факторлардың  ықпалымен  болса,онда  құрылған  үлгi  жүйенi 

детермендеуге  болады.Ұқсас  түрмен  дискреттi  ӛткелдерi  бар  үлгiге  күйлердi 

ауысымның  үздiксiз  уақыты  бар  жүйесiнiң  бейнесi  болуы  мүмкiн  және.әлбетте,  бiр 

сыныпқа  сайман  нақты  жүйе  және  оның  үлгiсi  тағы  басқалар  үлгi  туралы  айту, 

дегенмен  зерттеудiң  мүдделерi  нүктесiмен  әрдайым  мұндай  пайдалы  емес  болып 

табылады  .  Сұрақ    толығырақ  жүйенiң  декомпозиция  кезеңiнiң  талқылауында  қарап 

шығады. 

Дәріс №6 тақырыбы: Жұмыс жҥктемесінің сипаттамалары 

 

Маңызды  рӛлде  қолданылатын  үлгiнiң  тиiмдiлiктерiн  зерттеуде    оның  функция 

шарттарының    сипаттамасы    маңызды  рӛл  атқарады.  Әдеттегiдей,  ол  тiзiм  болып 

табылады  және жүйе мен модельдеуе әсер ететiн сыртқы факторлардың әсерінен болады. 

Шарттар терминінің орынына бұдан былай  үлгiде  жасалатын жүйенiң жұмыс жүктемесi 

терминін пайдаланамыз. 

Жұмыс  жүктемесi  -  бұл  жиынтық  пiшiндеудiң  шеңберiнде  қойылған  мақсаттарды  

қолданудың тиiмдiлігіне сыртқы әсер етіп ,ықпал кӛрсетуін айтамыз. 

Жұмыс  жүктемесiнiң  сипаттамасы  тек  қана    маңызды  болып  табылып  қана 

қоймайды, керiсiнше күрделi мәселемен жағдайларға әсiресе сол кездейсоқ факторлардың 

ықпалы,  немесе  есепке  алуға  дәл  келетiн,  жобаланатын  принциптi  жаңа  жүйенiң  жұмыс 

жүктемесi    болады.  Осыған  байланысты  кӛп  авторлар  "Жұмыс  жүктемесiнiң  үлгiсi" 

ұғымдарды  жүйе  және  оның  жұмыс  жүктемесi    сипаттамасының  күрделiлiгiнiң  деңгейiн 

ғана ендiредi. 

Жұмыс жүктемесiнiң үлгiсi келесi қасиеттермен  анықталады: 

 

жүйелер үлгiсi бар үйлесiмдiкпен; 

детермерленген 

Стохастық 

 

ӛкiлдiкпен; 

 

басқарылумен; 

 

жүйелiк тәуелсiздiкпен. 

Үйлесiмдiктiң  қасиетi  жүйенiң  бір  біріне  сәйкес  келуін  қарастырады;  мысалы,  егер 

жүйенiң  үлгiсiнде  қорлар  туралы  зерттелсе,  екiншiден,  үлгi  жүйенiң  үлгiсi  пәндiк  облыс 

сол  дәрежелерделерi    не  болуы  керек  туралы  қарастырылу    керек.Басқаша  айтқанда,үлгi 

жүйеде зерттеудiң кӛздеген мақсатына сай келуi керек.  

Басқарылумен  анықталатын  кейбiр  диапазондағы  үлгiнiң    мүмкiндiгi  мен  ӛзгерiстi 

зерттеудi қарастырады. 

Жүйелiк  тәуелсiздiк  -  бұл    тасымалдауға    мүмкiндiк  беретін  жүйеден  басқасына  ӛте 

маңызды  әр  түрлi  жүйелер  немесе  бiр  жүйенiң  әр  түрлi  түрлендiрулерiн  салыстыру  мен  

есептеулерінің  шешiмi  бола  алады.Егер  үлгi  зерттелетiн  жүйенiң  кескiнi  немесе  басқа 

параметрлерiнен тәуелдi болса, онда мұндай қолданулар таңдаудың есебiнiң шешiмi үшiн 

мүмкiн емес жағдай болып есептеледі.  

Жүйенiң  декомпозициясы  қай  үлгiнiң    таңдаулы  деңгейінен  ӛз  кезегiнде  үш 

факторлармен  анықтай  алады: 

• 

пiшiндеулер мақсатымен; 

• 

жүйе туралы тәжiрибеден бұрын мәлiметтiң кӛлемiмен; 

• 

нәтижелердiң ақиқаттығының талаптарымен. 

Жүйенiң  тиiмдiлiктерінің  маңызды    нүктесiмен  таңдаулы    әрбiр  элемент  үшiн 

белгiлi  болу  немесе      мiнездемелерiнiң  тәуелдiлiгiн  алу  үшiн    мұндай  жүйенiң 

сипаттамасын анықтап алуы керек. 

Жүйенiң сипаттама  деңгейінің жоғарылауы дәлiрек оның үлгiсiн алуға мүмкiндiк 

бередi, бiрақ үлгiнiң процессiн күрделендiредi  және оның ӛткiзу  уақыты  мен шығынның 

ӛсуі  байқалады.  Егер  дискреттi  жүйенi  пiшiндесе  онда  оның  сипаттамасының 

толықтығының үлкеюi,үлгi есептелетiн жүйелердiң әр түрлi күйлерiнің санының үлкеюiн 

бiлдiредi.Бiрақ  жүйенiң  сипаттамалары  деңгейдiң  таңдауында  келесi  ережемен  негiзге 

алынады:  үлгiге  оның  жұмыс  жасауын  қалған  айырбас  интервал  жүйесiнiң 

мiнездемелерiнiң  зерттеулері  мен анықтауларын  қамтамасыз ететiн барлық  параметрлер 

кiруi  керек;    параметрлерді  үлгіден  шығару  керек.Таңдаулы  деңгейдiң  бағасы  үшiн 

пiшiндеудiң  жанында арнайы белгiлер қолдануға болады. 

 

Бiрiншi  олардың  iшiнен  пiшiндеудегі    уақыт  жүйесiнiң    нақты  ережелері  мен 

уақыттың  қатынасы  қарастырылады.  Мысалы,  егер  жүйенiң  жұмыс  мерзiмiнiң 

программалық  iске  асыруы  үнемі  бір  үлгiдегі  уақыт  болса,  ал  басқасында  сипаттаманың 

дәрежесi кӛрсетілсе екiншi жағдайда   

 3 минуттың бiр жағдайын талап етеді. 

Екiншi белгi - үлгiнiң шешу қабiлеттiлiгiне мыналар жатады: 

 

шешу  қабiлеттiлiгi  әр  уақытта  -  кӛршi  оқиғалардың  арасындағы  пiшiндеу  ең  қысқа 

интервал сияқты анықтала алады; 

 

мәлiмет бойынша шешу қабiлеттiлiгi - үлгiдегi белгiленетiн ақпарат үлесi. 

Үшiншi белгi - саны (немесе оқиғалардың түрлерi) жүйенiң жағдайына байланысты 

үлгi жасалатын әр түрлi белгілер болып табылады. Белгiлi немесе анықтылықтың дәрежесi  

биiк  бола  алады  олар  нәтижелердiң  дәлдiктерiне  үлкен  дәрежеде  ықпал 

ететiнiн,есептейтiн  компоненттер  сол  үшiн  арналған.  Анықтылықтың  үлкеюiмен  үлгiнiң 

ӛсуі керек, бiрақ пiшiндi тәжiрибенiң ӛткiзуiне машина уақытының шығыны да ӛседi. 

 

Дәріс №7 тақырыбы:  Статистикалық эксперимент тҥсініктері 

Имитациялық модельдеудің мақсаты болып, анализ нәтижелерінің және зерттеліп отырған 

жүйенің  қимылын  оның  элементтері  және  басқа  сӛзбен  айтқанда-симуляторды  құру 

(ағылшын  тілінен. simulation  modeling)  сонымен  қатар  әртүрлі  тәжірбиенің  жүргізілуі 

үшін  пәндік  облыстың  бір-бірімен  байланысы  болып  табылады  .      Имитациялық 

модельдеу жүйенің қимылын уақыт бойынша имитациялауға мүмкіндік береді. Ондағы ең 

жақсы  жағы  болып,  модельдегі  уақытпен  басқаруға  болады,  яғни  жүйелерді  модельдеу 

үшін  тез  жылжып  ӛтуші  процестердің  жұмысын  тоқтатуға  болады  немесе  жүйелерді 

модельдеу  үшін  жай  жұмыс  істеуші  жүйелердің  жылдамдығын  тездетуге  болады.  Нақты 

тәжірбие  жүргізу  үшін  қымбат,  мүмкін  емес  немесе  қауіпті  объектілердің  қимылын 

имитациялауға болады. Персональді компьютерлер заманы келген сәттен бастап, күрделі 

және уникальді жүйелердің ӛндірісі компьютерлі үшӛлшемді имитациялық модельдермен 

жүргізіледі.  Бұл  нақты  және  айтарлықтай  жылдам  технология  барлық  керек  білімді 

жинақтауға,  ӛндіріске  дейінгі  жабдықтар  мен  жартылай  фабрикаттардың  жиынтығы.  3D 

компьютерлік модельдеу үлкен емес компаниялар үшін де таңқаларлықтай жағдай емес.     

Имитациялау,  күрделенген  жүйелерді  шешу  тәсілі  ретінде,  ЭЕМ  –  нің  құрылуына 

байланысты 1950-1960 жылдары бастапқы дамушы ретінде таныла бастады. 

Имитацияның екі түрлі әдісін кӛрсетуге болады:  

   * Монте-Карло тәсілі (метод статистических испытаний); 

   * Имитациялық модельдеу тәсілі (статистикалық модельдеу). 

Модельдеудің негізінде ұқсастық теориясы жатыр, яғни олар абсолютті ұқсастық тек  бір 

объектінің  тап  тура  солай  екінші  объектімен  ауысуымен  орын  алатындығын  кӛрсетеді. 

Модельдеу  кезінде  абсолютті  ұқсастыққа  жету  мүмкін  емес,  тек  зерттеліп  отырған 

объектінің  функцияландыру  кезіндегі  күйін  модель  сол  күйді  түсінікті  түрде  жеткізуге 

мүмкіндік бар. Сондықтан да модельдеу түрлерінің классификациясының бірінші әсерлері 

ретінде модельдің толықтылық деңгейі: 

Толық  түрде  модельдеудің  негізінде  толық  түрдегі  ұқсастықтар  жатады,  олар  уақыт 

бойынша    немесе  басқа  әлемде  кӛрсетіліп  тұрады.  Ал  толық  емес  модельдеуге 

қарастырылып  отырған  объектіге  толық  емес  түрдегі  ұқсастықтар  жатады.  Ал  келесі 

жақындалған модельге келер болсақ оған жақындалған түрдегі ұқсастықтар жатады, оның 

нақты бір объектілерінің функцияландыру  жақтары ешқашанда модельденбейді.   

Жүйеде  қарастырылып  отырған  барлық  процесстердің  тәуелділігіне  қарай  барлық 

модельдеулердің    түрлері  мынадай  болып  бӛліне  алады:  детерменирленген  және 

стохастикалық,  статистикалық  және  динамикалық,  дискретті,  үздіксіз  және  дискретті 

үздіксіз.  Детерминирленген  модельдер  детермеленген  процесстерді  бейнелейді,  оларда 

кез-келген  кездейсоқ  қимылдардың  қатысы  жоқтығын  кӛрсетеді.  Мұндай  жағдайда 

кездейсоқ  процесстердің  шығу  қатарлары  анализделінеді  және  орташа  сипатталулар 

бағаланады және бірегей шығарылулардың жинағы кӛрсетіледі. Статистикалық модельдеу 

белгілі  бір  уақыт  аралығындағы  объектінің  қимылдарын  сипаттау  үшін  қызмет  етеді. 

Динамикалық  модельдеу  дәл  сол  уақыта  болып  жатқан  объектінің  қимылын  кӛрсетеді. 

Дискретті  модельдеу  дискретті  шамада  болатын  процесстерді  сипаттауға  үшін  қызмет 

етеді (табиғатта ол тіптен жоқ). Үздіксіз модельдеу жүйедегі үздіксіз процесстерді жоюға 

мүмкіндік  береді,  ал  дискретті-үздіксіз  шамалар  объектіден  үздіксіз  де  сонымен  қоса 

дискретті шамалардың үлесін бӛліп алуға келетін жағдайларда қызмет етеді.  

Объектнінің  бейнеленуі  формаға  тәуелділігімен  қоса  мынадай  екі  түрге    ойша  немесе 

нағыз модельдеу деп бӛле аламыз.  

Ойша модельдеу кӛп жағдайда объектілерді модельдеудің жалғыз ғана тәсілі болып қала 

береді, ӛйткені олар берілген уақыт интервалында мүлдем шығарылмайтын, немесе оның 

физикалық құрылуына мүмкіндік беретін жағдайлардың жасалынбауынан. Мысалы, ойша 

модельдеудің  базасында  микроғаламның  кӛптеген  жағдайлары  анализделінілуі  мүмкін, 

яғни олар физикалық тәжірбиелерге оңай жасалына салмайды.  Ойша модельдеу мынадай 

түрлерде  шығарылуы  мүмкін:  кӛрсеткіштік,  символдық  және  математикалық 

модельдеулерде. 

Кӛрсеткіштік  модельдеулерде  адамның  нақты  объектілерді  елестету  базасында  әртүрлі 

кӛрсеткіштік модельдер құрыла бастайды, олар процесстер және елестердің бейнеленуін, 

объектіде  ӛндіріліп  жатады.  Гипотетикалық  модельдеу  негізінде  зерттеушілерге  нақты 

объектідегі  процесстердің  жүргізілуі  және  де  сол  жайындағы  заңдық  түсініктер  пайда 

болады, яғни олар объекті жайындағы зерттеушілердің біліктілік деңгейін сипаттап және 

зерттеліп отырған объектінің кіріс және шығыс аралығындағы байланысты нақты кӛрсете 

отырып  анықтайды.  Гипотетикалық  модельдеу  формальді  модельдерді  тұрғызу  үшін  ол 

объекті жайындағы ақпататтың аз болған кезінде қолданылады.  

Ал  аналогтық  модельдеу  әртүрлі  деңгейлердегі  аналогияның  қолданылуына  негізделеді. 

Ең  жоғарғы  деңгей  болып  кӛптеген  қарапайым  объектілерді  орналастыруға  орынның 

жеткіліктілігіне сейкес болатын толық аналогия болып табылады.  

 

Дәріс №8 тақырыбы:   Имитациялық ҥлгiлердiң қолдану облысы және 

классификациясы 

 

Пiшiндеу дер кезiнде  қисынды шешiмдердiң қабылдануын қамтамасыз ететiн және 

осыған дейін  негiзгi аспаппен санауға болатыны туралы  сӛз болады. Әйтсе де, бiз үшiн 

негiзгiсi  тақырып  адамгершiлiк  қызметтiң  әр  түрлi  облыстарындағы  имитациялық 

пiшiндеудi  қолдануын  технология  шешiм  қабылдауды  ӛзiмнiң  процессi  ғана  емес  болып 

табылады  Ол  неткен  жағдайлар  шындығында  пайдасын    кӛрсете  алатынын  уақыт 

сондықтан  бiрнеше  талқыланатын  сұрақтардың  шеңберiн  кеңейтiп  және  бағалы 

имитациялық үлгi болатыны  туралы сӛйлесiп алуға келдi. 

Бiздiң  үлгi  ерекше  белгiсiн  сипаттауға  талаптанғанын    бастаймыз.  Имитациялық 

үлгi  -  бұл  зерттелетiн  жүйенiң  жұмыс  жасауындағы  логиканың  (iстелiнген  кейбiр  үстiрт 

тiлде)  үстiрт  сипаттамасы  және  жеке  оның  элементтерiнiң  жүйеге  тән  ӛте  маңызды 

себептi-тергеулi  байланысты  есепке  алатын  ӛзара  әрекеттесулерi  уақытында,  және 

статистикалық тәжiрибелердiң жұмысында болып табылады. 

Оларға  ӛңдеудiң  жанында  пiшiндеудi  теорияның  негiзгi  ұғымдары  бӛлiм  болып 

қалады негізгі пiшiндеулер әдiл қағидалармен қарастырылады. 

Бұл бекiтуден салдар ретiнде екi  маңызды жағдайларды  атап ӛту керек:  Мысалы, 

жүйе  үлгi  суреттеп  айтылған  жеке  элементтердiң  арасындағы  ӛзара  байланыс,  сонымен 

бiрге  (параметрлермен  )  командалар  аналитикалық  тәуелдiлiктер  жан-жақты  зерттеп 

басқарылатын  зымыранды  ұшуды  пiшiндеуде  түсетiн  бортында  логикалық    деңгейде 

сипаттау,  пайда  болатын  қайта  тиеулер  кейбір  аналитикалық  есеп  айырысатын 

шамалардың арасында  кӛрсете алады; 

Егер  онда  тек  қана  сол  таңдаулы  тиiмдiлiк  кӛрсеткiшiнiң  мәндерiне  ықпал  ететiн 

нақты жүйенiң қасиеттерi қайтарса үлгi тек қана сол жағдайдағы жүзеге асыруға  болатын 

жаттығу құндылығын санауға болады. 

Жоғарыда атап ӛтiлгендей , олар үшiн iс жүзiндегісi облыс оларды (үлгi жасалатын 

жүйенiң түрi бойынша) қолдануда шектеу, және сӛздердi болмайды оның ӛңдеуiне кӛлем 

туралы  да  еңбек  шығынының  осы  пәндiк  облысындағы  олары  қолданудың  орындылығы 

туралы тек қана бара алады. Имитациялық  пiшiндеу негiз статикалық сынау  әдiс болып 

табылып,  қолдану  эффекті  ең  үлкен    маңызды    жұмыс  жасауына  кездейсоқ  факторларда 

ықпалы    болатын  күрделi  жүйелердiң  зерттеуiне  жететiндi.  Сонымен  бірге  келесi 

жағдайларда  имитациялық пiшiндеудi қолдану орынды: 

 

Егер  пiшiндеудiң  болмысын  объекттiң  таныстыруын    зерттейтін  пройес  бiткен 

есептiң қойылуымен бірге жүредi; 

 

Егер  ағатын  процесстердiң  жүйелерiндегi  сипаты  бұл  аналитикалық  формадағы  

процесстерiн сипаттауға мүмкiндiк бермейдi; 

 

Егер  ағымында  нақтылы  мерзiмнiң  (немесе  жеке  оның  компоненттерi)  жүйесiнiң 

мiнез-құлығымен  бақылау  керек  болса,  соның  iшiнде  процесстердiң  ағу 

жылдамдығының ӛзгерiсiмен байланысты. 

Жүйеде  жаңа  ахуалдардың  зерттеуiнде  немесе  оның  жаңа  шарттарындағы  жұмыс 

жасаулары  бағаның жанында; 

Имитациялық  пiшiндеудiң  мүмкiндiктерi  айтарлықтай  кеңiрек.  Кезең  және  ӛткiзiлетiн 

зерттеулердiң тағайындауларына байланысты  имитациялық тәжiрибелердiң түрлерiнiң үш 

кең таралған түрінің бiрі қолданылады: 

 

Жүйенiң  демалыс  мiнездемелерiнiң  мәнiндегi  әр  түрлi  факторлардың 

салыстырмалы ықпалының зерттеуi; 

 

Демалыс  мiнездемелерi  және  факторлармен  құнтты  зерттеушiлердiң  арасындағы 

аналитикалық тәуелдiлiгiнiң табылуы; 

Эксперименталдi  тәжірибе  деп  аталатын    жүйенiң  параметрлерiнiң  ұтымды  мәндерiн  

iздеп табуы.  

 

Тәжiрибенiң  түрi  оның  формализациясының  схемасының  таңдауынағана  емес, 

сонымен  бірге  тәжiрибенiң  салынған  жоспарлары  және  оның  нәтижелерiнiң 

ӛңдеудi  әдiсiнiң  таңдауына    ықпал  етедi.  Зерттеушi  мен  үлгiнiң  әсерлесуiнiң 

ұйымдары  кӛздiң  нүктесiмен,  оларға  тәжiрибе  барысында  автоматты  және 

диалогтiге жiктеледi. 

 

Оларға  автоматты  қолданушысының  ӛзара  әрекеттесуi  баспен  және  үлгiлердiң 

жұмысының  аяқтауы  бастапқы  мәлiметтiң  тек  қана  енгiзуiне  және  басқаруға 

апарған болып табылады. 

 

Зерттеушiге  пiшiндеудi  жүрiспен  белсене  басқаруға  мүмкiндiк  беретiн: 

пiшiндеудi  сеансты  бӛгесiн,  үлгiнiң  заттарының  мәнiн  ӛзгертсiн,  тiркелетiн 

мәлiметтер және тағы басқалар тiзiмін түзету диалог деп аталады. 

 

Дәріс №9 тақырыбы: Модель құру кезінде уақыт кӛрсетілімінің тҥрлері 

Жүйелiк уақыт  бойынша уақыттың интервалдық ӛзгерiсi. 

Жүйелiк  уақыт  ерекше  жағдайлар  бойынша  кезектi  оқиғаның  моментiне  дейiн 

шаманы, тиiстi уақытты интервалына  ӛзгертіп отырады. Оқиғалар осы жағдайда оларды  

реттеп  ӛтiп  тек  қана  бiр  уақытта    есептеуге  мүмкіндік  береді.  Ерекше    жағдайлар  

бойынша  пiшiндеудi  iске  асыру  үшiн    ӛңдеу  қажет.  Ол  үшін  оқиғаларды  жоспарлап 

процедураны дайындаймыз. 

Егер оқиғалардың арасындағы заңдар белгiлi болса, онда  мұнда интервал арқылы 

алған  шамаға  дейiнгі  уақыттың    мәнiне  тең  болады.  Егер  оқиғаның  моментiмен  кейбiр  

жағдайлар  анықталса  логикалық  шарттарды  сипаттап  және  пiшiндеудi  тексеру  керек. 

Тәжiрибе  ерекше  жағдайлар  бойынша  уақыттың  ӛзгерiс  тетiгiнiң  қайта  түзу  сипатымен 

байланысты    болады.  Егер  ӛзара  байланысты  оқиғалардың  бiрнеше  түрлерiнiң  жоғарғы 

үлгiлері болса қиындықтар пайда болады.  

Мұндай жағдай мәлiметтерді енгiзудi процесс үшiн орындалуы жай ғана жеткiлiктi: 

оқиға - бұл кезектi қарым-қатынасты енгiзу; басқаша айтқанда, тиiстi интервалға пiшiндi 

уақыт  қатынасты  енгiзу.  Егер  қатынастардың  арасындағы  интервалдар    нормалы   

параметрлi болса, онда (i)  пiшiндi уақыттың мәнi мына формуламен анықталады: 

t

m

( i )  =  t m ( i  -  1 )  +  n o r m ( m ,  s )  

Қосынды  ӛрнек  бұл  нормалы  заң  бойынша  таралған  кездейсоқ  сандардың  генераторға 

қарап ӛзгеруін бiлдiредi.Үлгi жұмысының алгоритмы (N - енгiзiлген қатынастардың саны) 

1.9-шы сурет кӛрсетiлген. 

Айтылған бӛлiмнің  қорытындысын шығарамыз: 

    -Имитациялық үлгiнiң iске асырылу технологиясын  анықтап,пiшiндi  уақыттың ӛзгерiс 

тетiгiн таңдауы. 

   -Моделдеу  әдiсiн  таңдауда  бiр  қатар  жағдайлар  ықпал  етедi,  дегенмен  үлгi  жасалатын 

және анықтайтын  оқиғаларды бiр қалыпты уақытында бӛлiнген дискреттi жүйелер үшiн 

ӛте ыңғайлы ерекше күйлер бойынша пiшiндi уақыттың ӛзгерiсi болып табылады. 

   -Егер үлгiлерде жұмыс және  уақыт  ӛлшенетiн жүйенiң  компоненттерін қайта елестетуi 

керек болса, онда  олар бiртұтас масштабқа алдын ала бағытталатын болуы керек. 

 

Дәріс №10 тақырыбы: Параллель  процестерiнiң пiшiндеуi 

       Iс  жүзiнде  кез-келген  аз-кем  күрделi  жүйе  бiр  уақытта  жұмыс  iстейтiн компоненттер 

ӛз  құрамында  алады,  немесе  техникалық  ғылымдарда  айтылуға  қабылдалған  параллель. 

Ӛздерiң  шүбәсiз  жұмыс  облысының  жақын  сiзiнен  мұндай  жүйелердiң  мысалдардың 

массасын келтiре аласыз. 

       Егер  жүйелер  құрамда  (iшкi  жүйе)  компоненттер,  орындайтын  ӛз  функциялары  бiр 

уақытта  болса,  онда  мұндай  жүйеде  параллель  процесстерi  бар  болатынын  бекiтуге 

болады.  Параллель  жұмыс  iстейтiн  iшкi  жүйелер  тiптен  әр  түрлi  түрмен  әрекеттесуге, 

немесе тәуелсiз бiр-бiрiмен тiптi жұмыс iстей алады. Iшкi жүйелердiң ӛзара әрекеттесуiн 

әдiс жүйе ағатын параллель процесстерiнiң түрiн анықтайды. Ӛз кезегiнде, үлгi жасалатын 

процесстердiң түрi олардың имитациясының әдiсiнiң таңдауына ықпал етедi. 

1.4.1  Параллель  процесстерiнiң  түрлерi. 

      Асинхрондық  параллель  процессi  -  бұл  күйi  (iшкi  бап)  басқа  параллель  процессiнiң 

күйiнен тәуелдi болмайтын  процессi. 

     Фирманы жарнамалау науқанының әзiрлеу және ӛткiзуi және құрастырушы конвеердiң 

жұмысы  -  Шеңберiнде  бiр  жүйе  ағатын  асинхрондық  iшкi  баптарды  мысал,  немесе 

есептеушi  техниканың  облысынан  мысалы  -  процессордың  есептеулерiн  орындау  және 

мӛрге мәлiметтiң шығуы. 

     Iлеспе  iшкi  бап  -  бұл  күйi  iшкi  бап  олардан  ӛзара  жұмыс  iсте  күйлерiнен  тәуелдi 

болатын процессi. 

    Қоймадан  саудалық  ұйымның  iлеспе  iшкi  бабын  мысал  және  тауардың  жеткiзуi  (тауар 

жоқ - сауда жоқ ). 

     Ылғи  бiр  процесс  белсендi  iшкi  баптарды  бiр  қарағанда  бола  алады  және  қарағанда 

асинхрондық  басқа.  Осылай,  желiнiң  түйiндердiң  әрқайсылары  "клиент  -  сервер" 

технологиялар  бойынша  жұмыс  iстегенде  есептеуiш  желi  сервердiң  жұмысы  бар  ӛз 

жұмысын синхронизацияланады, бiрақ басқа түйiндердiң жұмысынан тәуелдi болмайды. 

Қол  астындағы  ішкі  бап  (жоғары  деңгейлi)  басқа  процесспен  жасалып  жүргiзiледi. 

Мұндай процесстердiң тiптi тән мысалы тiптi қол астындағы бӛлiмшелердiң жауынгерлiк 

әсерлерiнiң  жүргiзуi болып табылады. 

      Тәуелсiз  iшкi  бап  -  процесстердiң  бiрлерi  үшiн  еш  қол  астындағы  болып  табылмаған 

процесс. 

     Айтамыз,  ұшақпен  бiр  уақытта  жауынгерлiк  әсерлер  басқа  құралдармен  апаратын 

тәуелсiз  процесс  оның  ұшуын  басқарылмайтын  «Зенит»  зымыранының  iске  қосуынан 

кейiн сияқты қарауға болады. 

     Жүйедегi  параллель  процесстерiнiң  ұйымының  әдiсi  бұл  жүйенiң  физикалық  мәнiнен 

тәуелдi болады. 

    (ВС)  есептеуiш  жүйелердегi  параллель  процесстерiнiң    ерекшелiктерiнде  бiрнеше 

толығырақ  тоқтаймыз.  Бұл  келесi  себеппен  шартталған.  Кез-келген  оларға  ӛңдеу  және 

қолдану  ВС  оның  программалық  iске  асыруы  және  қолдануы  бар  зерттеуді  ойлайды.  

Параллель  есептеулерiн  тетiктер,  тән  орындау  басқа  мағынада  қолданылатын  параллель 

процесс елiктейтiн  үлгiлердiң  iске  асырулары үшiн сондықтан. 

     Сонымен бiрге, ВСға параллель процесстерiнiң iске асыруы ӛз ерекшелiгi болады: 

    - есептердiң есептеуiш процесстерi деңгейде шын параллель тек қана кӛп процессорлық  

ВСлар  немесе  есептеуiш желiлерiнде бола алады; 

    -  кӛп  iшкi  баптар  ылғи  бiр  қорларды  қолданады,  сондықтан  бiр  ВС  шектерiндегi 

асинхрондық iшкi бап тiптi ортақ қорларға ӛз әсерлерi үндеуде мақұлдата алды; 

   -  ВСқа  iшкi  бапты  әлi  екi  түрдi  қосымша  қолданылады:  аналық  және  iшкi  iшкi  бап; 

болғанша,  ерекшелiк  оларды  процесс  -  болған  ата-ана  тұрмыс-салтты  алмайды  бiтiрген 

барлық оның iшкi процесстерiн бiтпеген тұрады. 

ВСқа  параллель  процесстерiнiң  ӛзара  әрекеттесуiнiң  ұйымдары  үшiн  арқасында  аталған 

ерекшелiктер үш негiзгi жолдарды қолданылады: 

      - "Ӛзара  ерекшелiк" негiзде; 

      - Сигналдар  арқылы  синхронизацияларды негiзде; 

      - (Қатынастармен ) ақпар алмасуды негiзде. 

       "Ӛзара  ерекшелiк"  барлық  iшкi  бап  үшiн  (жалпы  мәлiметпен)  ортақ  қорларға 

рұқсаттың  тыйымы  басқа  бiр,  оның  жұмысы  уақытша  (мәлiметтермен)  осы  қорлардан 

ойлайды.  Синхронизация  аралық  сигналдармен  айырбас  екi  түсiнедi  немесе  қойылған 

хаттама  бойынша  процесстермен  кӛп.  "Сигнал"  мұндай  алған  оның  процессiнде  тиiстi 

әсер шамданған кейбiр оқиғаны сияқты қаралады. 

      Қажеттiлiк  бiр  iшкi  баптан  "Сигнал  -  оқиға"  жай  ғанаға  қарағанда  басқа  толық 

мәлiметтен  астам  алып  беруге  жиi  пайда  болады.  Процесстер  осы  жағдайда  хабар 

алмасуыны негiзде ӛз жұмыстарын келiседi. 

     Аталған  тетiктер  екi  деңгейлерде  ВСтерге  жүзеге  асырылады  -  жүйелiк  және 

қолданбалы. 

    Жүйелiк  деңгейдегi  iшкi  баптың  аралығында  ӛзара  әрекеттесудi  тетiк  ВСтың  ӛңдеуi 

кезеңде әлi анықталады және (жартылай - аппаратты құралдардың қолдануымен) басқару 

жүйесiнiң құралдарына жүзеге асырылады. 

    Iшкi  баптың  аралығында  ӛзара  әрекеттесу  қолданбалы  деңгейде  программалық 

қамтамасыз ету ӛндейтiн тiлдiң құралдарымен бағдарламашымен жүзеге асырылады. 

    Ең  үлкен  мүмкiндiктермен  нақты  уақыттың  тiлдерi  және  пiшiндеудiң  тiлдерiне  бұл 

тұрғыда деп аталатын ие болады. 

     Мысалы, (ЯРВ) нақты уақыттың тiлдерi - бұл (кәсiпорынмен, әуе қозғалысы және тағы 

басқалар)  басқарудың  әр  түрлi  автоматтандырылған  жүйелерiн  ӛңдеу  үшiн  нақты 

масштабта  уақыт  жұмыс  iстейтiн  программалық  қамтамасыз  етудi  жасау  үшiн  қолайлы 

тiлдер.  Оған,  жеке  алғанда  жатады:  модулдың  да,  тiлi  және  нақты  уақыттың  iс  жүзiнде 

жалғыз  отандық  тiлi  тiл  -  ("Эльбрус"  қолданған  үй-iшiнiң  кӛп  процессорлық  есептеуiш 

кешендерiнде)  

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пiшiндi уақыттың алға басуы 

 

 

                                                                                  Жоқ                                                                                  

 

 

                                              Ия  

 

                                                                              

 

 

 

 

 

Жұмыстың басы 

Қою 

=0  N=0 

Интервал шамасының 

генерациясы 

 

N –нің артуы 

Енгiзiлген қатынастардың санының 

тiркеуi 

жүктеу/скачать 0,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: