ПОӘК 042-18. 39 06/01-2013 10. 09. 2013 ж. №1 басылым

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 81 

 

 

81 

1

 

Буль алгебрасының негізін қалаушы кім? 

2

 

Қандайй еңбектері жарық көрген? 

3

 

Бульдік айнымалы деген не? 

4

 

Бульдік функцияның қандай түрлері бар? 

5

 

Пікір дегеніміз не? Мысал келтіріңіз 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 82 

 

 

82 

Зертханалық жұмыс №8 

 

Тақырыбы: Алгоритм түрлері. Алгоритмді сипаттау әдістері.  

 

Мақсаты: Алгоритм ұғымымен танысу. Алгоритм құруды үйрену 

 

Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: 

 

Теориялық түсініктеме: 

ЭЕМ  машиналық  команда  түрінде  жазылған  тек  бір  қарапайым 

арифметикалық не бір логикалық амалды ғана орындай алатын етіп құрылған. 

ЭЕМ  арқылы  ақпаратты  өңдеу  нәтижесін  табу  үшін  біртіндеп  орындалатын 

амалдар,  нұсқаулар  тізбегін  алдын  ала  дайындап  алу  керек.  Нәтиже  алу  үшін 

арнайы  ереже  бойынша  жинақты  түрде  дайындалған  нұсқаулар  тізбегі– 

алгоритм    деп  аталады.  Яғни,  алгоритм  –  белгілі  бір  нәтижеге  жету  үшін 

ретпен орындалатын әрекеттер жиынтығы.  

Алгоритм қасиеттері: 

1.

 

Жалпылылық  -  әрбір  алгоритмнің  барлық  деректер  иыны  үшін 

анықталуы керек.  

2.

 

Анықтылық  –  алгоритмнің  әрбір  қадамы  нақты  бір  амалды 

анықтауы немесе орындауы керек. 

3.

 

Нәтижелілік – алгоритмнің ь орындалуы, нақты нәтиже беруі. 

 

Алгоритмді әр түрлі тәсілдерді пайдаланып дайындау мүмкін.  

Берілгендер  –  информатикадағы  негізгі  ұғымдардың  бірі  ЭЕМ-ге 

ендірілетін, шығарылатын және  ішкі кодталған түрде өңделетін информация - 

берілгендер деп аталады.  

Алгоритмнің қарапайым  операцияны  орындауы  үшін  машинаға  берілген 

әр  нұсқауы  машиналық  команда  деп,  ал  командада  көрсетілген  сан  және 

символ -аргумент деп аталады. 

Машинаға  түсінікті  командалар  тізбегі  арқылы  жазылған  есептің 

алгоритмі  осы  есептің  программасы  деп,  программа  құру  процесі  – 

программалау деп аталады. 

ақпаратты өңдеудің алгоритмін 3 түрлі жолмен құруға болады. 

Алгоритмнің берілу формалары: 

1) ауызша алгоритм 

2) блок-схема түрінде 

3) алгоритмдік тілде 

Ауызша  алгоритм  –  күнделікті  пайдаланылатын  сөздер  мен 

математикалық  символдарды  қолданып  жазылған  жеке-жеке  нұсаулар 

жиынтығынан тұрады. 

Блок-схема  –  түрлі  арнайы  фигуралар,  нұсқаулар  арқылы  программада 

орындалатын  әрекеттер  мен  олардың  орындалу  ретін  көрсететін  графиктік 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 83 

 

 

83 

схема.  Мұнда  алгоритмде  орындалатын  әрекеттер  геометриялық  фигуралар 

арқылы сызылып, олардың байланыс жолдары нұсқама арқылы көрсетіледі.   

а) 

 

алгоритмнің басы мен соңы 

 

      

 

 

б) 

 - берілгендерді ендіру және нәтижені шығару 

 

в)  

 

- шартты тексеру 

 

 

г) 

 

- информацияны өңдеу 

 

д)  

- байланыс бағыттары 

 

 

Алгоритмдік  тіл  –  құрылымы  нақтыланған  бірыңғай  және  дәл 

жазылатын 

арнайы 

символдар 

мен 

ережелер 

жүйесінен 

тұрады. 

Пайдаланылатын  символдар  –  тілдің  алфавитін,  ережелер  жүйесі-оның 

синтаксисін құрайды. 

Алгоритмнің құрылымдық жағынан бөлінуі: 

1.

 

Сызықтық  -  әрекеттер  ретімен  бірінен  кейін  бірі    тізбектеліп 

орындалады. 

2.

 

Тармақталған – алгоритм қандай да бір шартқа байланысты тармақталып 

кетеді.  

3.

 

Циклдік – белгілі бір қадамдар қайталана беретін алгоритм.  

4.

 

Көмекші алгоритм – программа ішіне алдын –ала дайындалған алгоритм. 

 

 

Тапсырма:  

1

 

Екі жай бөлшек берілген. Олардың бөліндісін есептейтің алгоритмін және 

блок- схемасын құрыңыз 

2

 

а,b,c 3 нақты сан берілген. Ең үлкенің табатын есептің алгоритмін және 

блок- схемасын құрыңыз. 

 

Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар: 

1-тапсырма: 

басы 

соңы 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 84 

 

 

84 

Екі жай бөлшекті бөлу амалы келесі түрде орындалады. 

n

m

c

b

d

a

c

d

b

a

d

c

b

a









*

*

*

 

Сондықтан бізге n,m сандарын табу керек.  

Есептің алгоритмі келесі түрде болады: 

 

алг    

Бөлшектерді бөлу(нақ a, b, c, d, m, n) {Қолданушы енгізетін  

және алгоритм есептеп 

шығаратын айнымалылар 

типі көрсетіледі} 

арг   

a, b, c, d {Қолданушы енгізетін айнымалылар } 

нәт   

m, n {Шығатын  айнымалылар } 

басы  

 

 

 

енгізу   a, b, c, d 

 

 

 

m=a*d 

 

 

 

n=b*c  

 

 

шығару 

алымы=m 

 

 

шығару 

бөлімі=n 

cоңы 

 

Есептің блок- схемасы: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-тапсырма: 

Есептің алгоритмі келесі түрде болады: 

 

алг   Үш санның үлкенің табу (нақ a, b, c, mах) {Қолданушы енгізетін  

және алгоритм есептеп 

шығаратын айнымалылар 

типі көрсетіледі} 

Басы 

a, b, c, d 

m=a*d 

n=b*c 

 

m,n 

соңы 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 85 

 

 

85 

арг   

a, b, c {Қолданушы енгізетін айнымалылар } 

нәт   

mах {Шығатын  айнымалылар } 

басы  

 

 

 

енгізу   a, b, c 

 

 

 

егер    a>b 

онда   max:=a 

әйтпесе     max:=b 

 

 

 

тармақ соңы 

 

егер   с>max 

онда   max:=c 

 

 

 

тармақ соңы 

 

 

 

шығару 

Ең үлкені=mах 

cоңы 

 

Есептің блок- схемасы: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұсынылатын әдебиеттер:  

1

 

Информатика: Базовый курс Учебник/ под ред. Н.В. Макаровой. – СПб, 

Питер, 2001 г. 

2

 

Информатика:  Практикум  по  технологии  работы  на  компьютере.  3-е 

изд./ под ред.  Н.В. Макаровой. – М.: Финансы и статистика, 2002 

Басы 

a, b, c 

max 

соңы 

a>b 

max:=a 

max:=b 

с>max 

max:=c 

Иә 

жоқ 

Иә 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 86 

 

 

86 

3

 

Балапанов Е.К., Бөрібаев Б.Б., Дәулеткулов А. 30 сабақ информатикадан. 

Алматы: Жағамбек, 1999  

4

 

Информатика. для вузов. Под ред. Симоновича С.В. СПб, Питер, 2000 г. 

5

 

Информатика:Учеб. Пособие для стед. Пед. Вузов/ А.В.Могилев, Н.И. 

Пак, Е.К. Хеннер; - М.: Изд.центр «Академия»,2000г. 

6

 

Шафрин  Ю.А.  Современные  информационные  технологии.  Москва, 

«АСТ», 1998 г. 

7

 

Острейковский В.А. Информатика. Учебное пособие М, Высшая школа, 

1999 г. 

8

 

Ляхович В. Ф. Основы информатики. Изд. Феникс, Ростов-на-Дону, 1996 

г. 

 

Бекіту сұрақтары: 

 

1

 

Алгоритм териніне анықтама беріңіз 

2

 

Алгоритмнің қандай түрлерін білесіз? 

3

 

Алгоритмнің қасиеттерін атаңыз 

4

 

«Алгоритм» терминінің шығу тарихын айтыңыз 

5

 

Алгоритм қандай элементтерден тұрады? 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 87 

 

 

87 

Зертханалық жұмыс№9 

 

Тақырыбы: Программалық жабдық топтамасы 

 

Мақсаты:  Компьютердің программалық жабдықтарымен танысу 

 

Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: 

Информатикадан оқулық 

 

Теориялық түсініктеме: 

Программа  -  магниттік  тасымалдаушыда  (дискіде)  файл  түрінде 

сақталып,  әрбір  адамның  командасы  бойынша  компьютер  жадына  жүктеліп, 

орындауға  арналған  машина  тіліндегі  нұсқаулар  жиыны.  Көптеген  мәселелер 

өзара  байланыстағы  бір-бірімен  бірігіп  отырып  жүмыс  істейтін  программалар 

кешендерінің көмегімен шешіледі. 

Алдын  ала  келісім  (соглашение)  нақты  программа  арқылы 

орындалатын  әрекеттер  (функциялар)  жиынының  және  әр  функцияның 

орындалу вариантын анықтайды. 

Үнсіз  келісім  (по  умолчанию)  егер  жүмыс  істеп  отырған  адам  айқын 

түрде нұсқамаса,  көрсетілген немесе  басқа  әрекеттің, яғни функцияның нақты 

атқарылу  параметрлерін  (басқа  да  варианттары  болғанда)  алдын  ала 

тағайындайды.  

Интерфейс - программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы 

сүқбат жүргізу шарттары мен келісімдер жиыны. 

Программалық  жабдықтама  –  информациялық  технологиялардың 

елеулі бір бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны 

болады да, ол ешнәрсе істей алмайды. 

ЭЕМ программалары екі топқа бөлінеді, олар: 

1)

 

жүйелі программалық жабдықтама; 

2)

 

колданбалы (кәделі) программалық жабдықтама. 

Жүйелі программалар ЭЕМ-нің аппараттық жабдықтар жұмысын басқарып, 

жұмыс істеп отырған адамды қолданбалы программалармен байланыстырады.  

Жүйелі программалық жасақтаманы бірнеше топқа жіктеуге болады: 

1 операциялық жүйелер; 

2 утилиттер; 

3 сервистік программалар. 

Операциялың  жүйелер  -  компьютерді  басқаруға  арналған  және 

қолданбалы  программалармен  байланысы  бар  нақты  программа.  Дербес 

компьютерлер  үшін  кең  тараған  операциялык  жүйелерге  MS  (PC)  - 

DOS,WINDOWS  98  (WINDOWS  2000),  WINDOWS  NT,  OS/2,  UNIX,  MacOS 

жатады 

 

Тапсырма:  

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 88 

 

 

88 

Төмендегі тақырыптар бойынша семинарлық сұрақтарға жауап жазыңыз: 

1

 

Программалық жабдықтама 

2

 

Операциялық жүйелер 

3

 

Сервистік программалар 

4

 

Ойын программалары 

 

Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар: 

Семинар 

сұрақтарына 

жауаптарды 

ұсынылатын 

әдібиеттерді 

бпайдаланып жазыңыз 

 

Ұсынылатын әдебиеттер: 

 

1

 

Информатика: Базовый курс Учебник/ под ред. Н.В. Макаровой. – СПб, 

Питер, 2001 г. 

2

 

Информатика: Практикум по технологии работы на компьютере. 3-е изд./ 

под ред.  Н.В. Макаровой. – М.: Финансы и статистика, 2002 

3

 

Балапанов Е.К., Бөрібаев Б.Б., Дәулеткулов А. 30 сабақ информатикадан. 

Алматы: Жағамбек, 1999  

4

 

Информатика. для вузов. Под ред. Симоновича С.В. СПб, Питер, 2000 г. 

5

 

Информатика:Учеб. Пособие для стед. Пед. Вузов/ А.В.Могилев, Н.И. 

Пак, Е.К. Хеннер; - М.: Изд.центр «Академия»,2000г. 

6

 

Шафрин  Ю.А.  Современные  информационные  технологии.  Москва, 

«АСТ», 1998 г. 

7

 

Острейковский  В.А.  Информатика.  Учебное  пособие  М,  Высшая  школа, 

1999 г. 

8

 

Ляхович В. Ф. Основы информатики. Изд. Феникс, Ростов-на-Дону, 1996 

г. 

 

 

Сұрақтар:  

1

 

Қандай ойын программаларын білесіздер? 

2

 

Оқу орындарыңызда қандай операциялық жүйелерді пайдаланылады?  

3

 

Мәтін редакторлары мен графикалық редакторлар не үшін қажет? 

4

 

Электрондық кестелер қандай қызмет атқарады? 

5

 

Жаңа ақпараттық технологиялар ұғымын қалай түсінесіз? 

 

 

 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 89 

 

 

89 

Зертханалық жұмыс №10 

 

Тақырыбы: Windows ОЖ.  

 

Мақсаты:  Файлдармен,  каталогтармен,  дискілермен  жұмыс.  Мәліметтермен 

алмасуды  ұйымдастыру.  Проводник  программасы.  Қолданбалы 

және  қызметтік  бағыттағы  стандартты  қосымшалармен  жұмыс 

жасау 

 

Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: 

Компьютер, Windows операциялық жүйесі, Проводник программасы, 

стандартты қосымшалары 

 

Теориялық түсініктеме: 

Операциялың  жүйелер  -  компьютерді  басқаруға  арналған  және 

қолданбалы  программалармен  байланысы  бар  нақты  программа.  Дербес 

компьютерлер  үшін  кең  гараған  операциялык  жүйелерге  MS  (PC)  - 

DOS,WINDOWS  98  (WINDOWS  2000),  WINDOWS  NT,  OS/2,  UNIX,  MacOS 

жатады. Дербес компьютерлерлерге арналған операциялык жүйежрдің барлығы 

да тек бір адамдық болып табылады. Расында да екі адамның бір мезетте бір 

компьютерде жүмыс істеуін елестету қиын ғой. 

Microsoft  фирмасы  IBM  тәрізді  компьютерлерге  арналған  көп  мақсатты 

операциялық жүйелер даярлау жүмысын қолға алды, солардың бірі WINDOWS 

жүйесіболатын.  Алайда,  осы  уақытқа  дейін  олардың  онша  көп  таралмауын 

дербес  компьютерлердің  есептеу  мүмкіндіктерінің  төменділігімен  түсіндіруге 

болады. 

WINDOWS жүйесінің негізгі функциялары 

Кез келген операциялық жүйе сияқты WINDOWS мынадай мәселелердің 

орындалуын қамтамасыз етуі тиіс: 

- компьютердің барлық аппараттық құрал-жабдықтарын басқару; 

- файлдық жүйемея жұмыс істеуді қамтамасыз ету; 

- колданбалы программаларды іске қосу. Бұған қоса WIN 

DOWS жүйесі: 

- бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін; 

- әртүрлі программалар арасында мәліметтермен алмасуды; 

- масштабталатын қаріптерді қолдауды; 

- мультимедиа мүмкіндіктерін пайдалануды;  

- бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қолдануды қамтамасыз ете алады. 

WINDOWS жүйесінің негізгі ұғымдары 

Терезе  -  WINDOWS  жүйесіндегі  ең  негізгі  ұғым  болып  саналады, 

WINDOWS сөзінің нақты аудармасы "терезелер" екені осыны білдіреді. 

Терезе  -  экранның  төртбұрышты  қоршаулы  аумағы,  онда  әртүрлі 

программалар  орындалады,  кез  келген  мәліметтер  өңделіп  түзетіледі  және 

 

ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

410 беттің 90 

 

 

90 

басқару  әрекеттері  жүргізіледі.  WINDOWS  терезесінің  экранды  толығымен, 

жартылай  немесе  белгілі  бір  бөлігін  ғана  қамтуы  мүмкін.  Экран  бетінде  бір 

мезетте бірнеше терезе орналаса береді. 

Терезе шекаралары - бұл терезенің периметрі бойынша өтетін тік және 

көлденен  сызықтар.  Терезенің  жоғарғы  жағында  тақырып  жолы  орналасқан. 

Тақырып жолының сол жағында жүйелік меню батырмасы орналасқан, ал оң 

жағында  терезенің  аймағын  өзгертуге  арналған  батырмалар  бар.  Тақырып 

жолынан төменірек меню жолы бар. Ал меню жолынан төменгі төртбүрышты 

аудан - терезенің жұмыс аумағы деп аталады. Осы жұмыс аумағында әр түрлі 

информация  болады:  орындалатын  программа,  өңделуге  арналған  мәліметгер, 

басқа кішігірім терезелер және т. б. 

Жұмыс столы - екінші негізгі үғым. 

Жұмыс  столы  ұғымы  қазіргі  барлық  операциялық  жүйелер  (WINDOWS, 

OS/2,  Macintosh  компьютерлеріндегі  OS,  SUN  компьютерлеріндегі  OS,  т.  б.) 

интерфейсінің элементі болып саналады. Әдеттегі өзіміздің жұмыс столымызды 

алайық.  Жұмыс  столында  кітаптар,  мәліметтер  салынған  бумалар,  құрал-

жабдықтар  (қалам,  қарындаш,  өшіргіш,  т.б.)  орналасуы  мүмкін.  Олар,  сіздің 

қалауыңызша,  столда  әр  Түрлі  күйде  орналаса  алады.  Стол  беті  әдемі 

дастарқанмен жабылуы мүмкін немесе ештеңе төселмей таза болуы да ықтимал. 

Сіздің  стол  бетіндегі  заттарды  алма-кезек  қолдануға  және  олардың  орнын 

ауыстыруыңызға  болады.  Дәл  осы  стол  бейнесі  экранда  да  жүзеге  асырылып 

отыр. 

Белгіше/(Ісоп)  -  бұл  экран  бетіндегі  қысқаша  жазуы  бар  кішірейтілген 

графикалық  бейне.  Ол  дисплей  экранындағы  программаны,  терезені, 

функцияны,  файлды,  т.б.  бейнелеп  тұруы  мүмкін.  Әр  белгіше  белгілі  бір 

терезеге  сәйкес  келеді  және  ол  қажет  болғанда  үлкейту  батырмасы  арқылы 

терезеге айналады. Экранда мынадай белгішелер кездеседі: 

- қосымша (қолданбалы) программалар белгішесі; 

- белгілі бір топтар белгішесі; 

- функциялар белгішесі. 

Жарлық (shortcut) - бұл белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды 

іске  асыратын  командалык  файл.  Мысалы,  жарлық  арқылы  каталогтың, 

желідегі  дискінің  ішіндегісін  көрсетуге  болады,  тез  арада  басқа  каталогта 

орналасқан программаларды іске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады. 

Бума  (folder)  экранда  каталогтарды  (Windows  98)  және  программалық 

топтарды (Windows 3.1) белгілеу үшін қолданылады. Мұның мағынасы мынада: 

каталог  пен  программалар  тобы  белгілі  бір  объектілерді  орналастыруда 

қолданылатын  контейнер  болып  табылады.  Бума  -  каталог,  директорий 

ұғымының  баламасы  болып  табылады.  Каталог  -  файлдарға  арналған 

контейнер, программалық топ – жеке программаларға арналған контейнер, т.с.с. 

Әрине,  мүндай  контейнерлер  әр  объект  үшін  әр  түрлі  болуы  мүмкін.  Бірақ 

олармен  атқарылатын  амалдар  біртектес  бола  береді  (мысалға,  жою,  кошіру 

және т. б.). 

 

жүктеу/скачать 5,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: