Государственного педагогического

 
135 
 
На основании результатов трех параллельных определений концентрации витамина С в 
соке вычислили среднее значение:    
 
С
вит Сср
 = (С
вит С1
+ С
вит С2 
+ С
вит С3
)/3 , 
 
где    С
вит.С1
,  С
вит.С2
,  С
вит.С3
-  данные  1-го,  2-го  и  3-го  параллельных  анализов 
соответственно, С
вит Сср
- среднее значение. Результаты анализа приведены в таблице №1. 
 
Таблица №1. Результаты титрования аскорбиновой кислоты в соке яблок 
 
№ пробы 
V
сок, 
мл 
V
J2, 
мл 
С
вит. С, 
моль/л 
С
вит.Сср., 
моль/л 
Антоновка 
№1 
№2 
№3 
 
10,0 
10,0 
10,0 
 
17,0 
17,5 
17,5 
 
0,0085 
0,00875 
0,00875 
 
0,0087 
Лимонка 
№1 
№2 
№3 
 
10,0 
10,0 
10,0 
 
19,0 
19,0 
19,5 
 
0,0095 
0,0095 
0,00975 
 
0,0096 
Апорт 
№1 
№2 
№3 
 
10,0 
10,0 
10,0 
 
18,3 
19,0 
18,0 
 
0,00915 
0,0095 
0,009 
 
0,0093 
 
Исходя из результатов титрования самое большое содержание аскорбиновой кислоты в 
сорте яблок лимонка.  
Определив  содержание  аскорбиновой  кислоты  в  свежевыжатых  соках  яблок,  пробы 
подвергаются ряду естественных факторов (нагреванию, воздействию света).  
 
Таблица №2.  Содержание аскорбиновой кислоты при разных температурах 
 
Содержание 
аскорбиновой 
кислоты, г/л 
Температура, С
о
 
0 
30 
50 
70 
100 
С
антоновка
 
0,0087 
0,0063 
0,0051 
0,0039 
0,0016 
С
лимонка
 
0,0096 
0,0077 
0,0062 
0,0042 
0,0024 
С
апорт
 
0,0093 
0,0074 
0,0059 
0,0040 
0,0019 
 
Согласно  проведенному  опыту  с  увеличением  температуры  содержание  аскорбиновой 
кислоты  уменьшается.  Достигая  100С
о 
(при  термической  обработке  пищи)  соки  теряют  до 
90-100%  витамина  С.  Для  снижения  потерь  витаминной  ценности  продукты  следует 
опускать в уже кипящую воду, их кипячение в течение короткого времени менее вредно, чем 
медленная варка при более низкой температуре. Консервирование также может приводить к 
частичному или полному разрушению аскорбиновой кислоты.
 
 
Таблица №3. Содержание аскорбиновой кислоты при воздействии света 
 
Содержание 
аскорбиновой 
кислоты, г/л 
Время, час 
0 
24 
36 
48 
С
антоновка
 
0,0087 
0,0076 
0,0064 
0,0049 

 
136 
 
С
лимонка
 
0,0096 
0,0089 
0,0076 
0,0058 
С
апорт
 
0,0093 
0,0086 
0,0072 
0,0051 
По результатам опыта видно, что воздействие солнечных лучей разрушают витамин С. 
Самое высокое содержание витамина Св сорте яблок лимонка. 
На  основании  полученных  данных,  можно  сделать  вывод,  что  наиболее  богатые 
витамином  С  являются  яблоки  сорта  лимонка.  По  разным  причинам  (материальным, 
сезонным, объективным) человек не всегда может употреблять в пищу круглый год свежие 
фрукты  и  овощи,  в  этом  случае  можно  дать  совет  заменить  данные  продукты  соками  и 
нектарами.  
__________________ 
1.Сорвачев К.Ф. Биологическая химия / К.Ф. Сорвачев. – М.: Просвещение, 1981.  
2.Павлоцкая Л.Ф. Физиология питания. М., ―Высшая школа‖., 1991. 
3.Кучеренко  Н.Е.  Биохимический  справочник  /  Н.Е.  Кучеренко,  Р.П.  Виноградова,  А.Р. 
Литвиненко и др. – К.: Вищашк., 1978. 
4.Березовский В.М. Химия Витаминов / Пищевая промышленность, 1983. 
5.Девятнин  В.  А.  Методы  химического  анализа  в  производстве  витаминов  /  Пищевая 
промышленность, 1984. 
 
Аннотация.  Мақала  сулы  ерітінділердегі  дәрумендердің  әсерін  зерттеуге  негізделген. 
Жұмыста,  дәрумендердің  жіктелінуі  мен  қасметтері  қарастырылған.  Дәрумендерге 
температура мен жарық әсерінің тәуелділігі зерттелген. 
Annotation.This  work  is  devoted  to  the  study  of  vitamins  in  aqueous  solutions.  This  paper 
deals with the classification and properties of vitamins, also quantitative relationship of vitamin C 
from the temperature and light exposure is studied. 
 
 
 
К.Ж.Жамбайбеков, А.Сагитжанова 
 
ЖЫЛУДЫҢ МЕХАНИКАЛЫҚ ЭКВИВАЛЕНТІ ТУРАЛЫ 
 
ӘӚЖ 536.656 
   Ж24 
 
Адам  айналасындағы  әлем  туралы  ілімді  бірден,  дайын  күйінде  алмайды.  Қазіргікезде 
бізге  соншалықты  оңай  кӛрінетін  жұмыс,  жылу  түсініктерін  қалыптастыру  үшін  кӛптеген 
ізденістер жасалып, қаншама уақыт ӛтті. 
Техниканың дамуы 19 ғасырдың басында бу двигательдерінің пайда болуына әкелді.  
Олардың кең түрде қолдана басталуы жылудың жұмысқа айналуын зерттеуді қажет етті. 
Сонымен бірге жұмыстың жылуға айналуы да қарастырыла бастады. Ал оның ӛзі жылудың 
механикалық  эквивалентін  анықтауға  әкелді.  Осы  бағыттағы  зерттеулер  ең  соңында 
табиғаттың  универсальды  заңдылықтардың  бірі  –  энергияның  сақталу  заңын  ашуға 
мүмкіндік берді.Осы тұрғыдан қарағанда зерттеу тақырыбының маңызы зор. 
Сондықтан  қарастырылып  отырған  мақаланың  мақсаты  жылудың  механикалық 
эквиваленті түсінігін зерттеп, шамасын анықтау. Ол үшін жұмыс пен жылудың бір  – біріне 
алмасуына  қысқаша  тоқталып,  жылудың  механикалық  эквивалентін  анықтау  әдісі 
қарастырылады. 
Жылу  құбылыстары  оқымыстыларды  ӛте  ертеден  қызықтыра  бастаған.  Алайда  кӛне 
дүниеде  де,  орта  ғасырларда  да  ең  жалпы  болжамдардан  басқа  ештеңе  айтылған 
жоқ.Жылулық  құбылыстар  туралы  ілім  шындап  тек  18  ғасырда,  алғашқы  жылу  ӛлшегіш  – 
термометр  ойлап  табылғаннан  кейін  ғана,  дами  бастады.Ал  термометрдің  пайда  болуы 
термоскоп  деп  аталатын  Галилейдің  ойлап  тапқан  құралынан  басталады.  Галилейден  кейін 

 
137 
 
басқа  ғалымдар  да  осы  тұрғыдағы  құралдар  жасап,  оларды  жетілдіріп  отырды.  Алғашқы 
қолданысқа  ыңғайлы,  бір  –  бірімен  салыстыруға  болатын,  бірдей  кӛрсеткіштер  беретін 
термометрлерді 18 ғ. басында голландиялық шыны үрлеу шебері Фарангейт жасады. 
Термометрдің  ойлап  табылуы  жылулық  құбылыстарды  сандық  жағынан  зерттеуге 
мүмкіндік  берді.  Жылу  құбылыстарындағы  алғашқы  зерттеулер  калориметрияға,  жылулық 
ұлғаюға және жылуӛткізгіштікке арналды. 
Калорияметрлік  зерттеулер  жылудың  екі  ӛлшемі:  температура  мен  жылу  мӛлшері 
болатындығы  әлі  анықталмаған  кезде  басталған.  Тіптен  жылусыйымдылық  түсінігі  де  жоқ 
болатын. Тек осы калориметрлік ізденістердің даму процесі барысында жылулық физиканың 
осындай негізгі түсініктері пайда болды.   
Айтарлықтай  нәтиже  берген  алғашқы  калориметрлік  зерттеулерді  петербургтік 
академик Георг Рихман жүргізген. 1774 жылы ол қоспаның температурасы үшін формуланы 
тапты. Рихман температура мен жылу мӛлшері түсініктерін бӛліп қарастырмаған. Ол «жылу» 
терминін осы екі мағынаға бірдей қолданған. 
Бұл  түсініктердің  орнығуына  екі  дененің  жылулық  контактіге  келуін  зерттеу,  баланс 
теңдеуін қорытып шығару кӛп ықпал етті. Оны ағылшын ғалымы Джозефон Блэк ашты. 1772 
жылы шведтің академигі Иоганн Вилке су мен қардың қоспасының жылу мӛлшерін зерттеу 
барысында,  жылудың  бір  бӛлігінің  жоғалатындығын  байқаған.  Осыған  байла-нысты  ол 
кӛрінбейтін  жылу  мӛлшері  түсінігіне  келіп,  жаңа  түсінік  енгізу  керектігін  айтқан.  Ол 
кейіннен «жылусыйымдылық» деп аталды. Сонымен 18 ғ. 70  – ші жылдарына қарай негізгі 
калориметрлік  түсініктер  анықталды.  Алайда  тек  жүз  жылдан  кейін  (1852)  ғана  жылу 
мӛлшерінің бірлігі – калория енгізілді. 
Техниканың  дамуы  барысында  жылу  мен  жұмыстың  арасындағы  байланыс  айқындала 
бастады. Алғашқы кезде жұмыс түсінігі техникада су кӛтергіш машиналардың жұмыс істеу 
қабілетінің сипаттамасы ретінде пайда болады. 18 ғасырда осындай шама ретінде қайсыбір 
уақыт аралығында белгілі бір биіктікке кӛтерілетін су мӛлшерін алған. 
1783 жылы француз инженері, оқымыстысы Лазарь Карно «Жалпы машиналар туралы 
тәжірибе» деген еңбегін жариялады. Ол осы еңбекте жұмыс түсінігін енгізіп, оны «әрекеттік 
момент»  деп  атады.  Карно  ӛзінің  енгізген  шамасының  «тірі  күшпен»  -  энергиямен 
байланысын  айтып,  оның  ӛзгерісі  істелінген  жұмысқа  тең  болатындығын  кӛрсетті.  Содан 
жұмыс  түсінігі  жиі  қолданыла  бастады,  тіптен  «жұмыс»  термині  де  пайда  болды.  Бұл 
терминді француз ғалымы Понселе, сосын Кориолис қолданған. Ескерте кету керек, онымен 
қатар «механикалық эффект» термині де қолданыста болған. 
Жылудың  жұмысқа  айналу  проблемасымен  алғашқылардың  бірі  болып  француз 
инженері  Сади  Карно  айналысқан.  Карно  ӛзінің  зерттеулерінің  барысында  бірінші  рет 
жылудың механикалық эквивалентін анықтауға тырысқан. Ол қозғаушы күштің бірлігін алу 
үшін жылудың 2,70 бірлігін жұмсау қажет деді. 
18 ғасырдың аяғында америкалық Бенджамен Томпсон зеңбірек зауытында жұмыс істей 
жүріп, зеңбірек ұнғысын бұрғылау кезінде кӛп жылу бӛлінетіндігін байқаған. Ол те-мірден 
жасалған  денені  суда  бұрғылау  тәжірибесін  жасаған.  Соның  нәтижесінде  су  қатты  қызған, 
тіптен қайнап, буға да айналған. 
Сонымен жылуды механикалық жұмысқа келтіруге, ал механикалық жұмысты жылуға 
айналдыруға  болады.  Егер  кез  келген  Q  жылу  мӛлшері  қайсыбір  А  жұмыстың  шамасына 
эквивалентті  болса,  басқаша  айтқанда,  мысалы  А  жұмысы  Q  жылу  мӛлшерін  алғанда 
істелінсе, онда олардың арасында тӛмендегідей қатынас орын алады: 
                      А=fQ ,   
мұндағы f – тұрақты сан, оны жылудың механикалық эквиваленті деп атау қалыптасқан. Ол 
жылу-дың  бірлігін  алу  үшін  жұмыстың  қанша  бірлігін  жұмсау  керектігін  кӛрсетеді.  Ме-
ханикалық  эквиваленттің  шамасын  тәжірибеден  анықтайды.  Оны  А  жұмыстың  және  Q 
жылудың ӛте дәл шамаларын ӛлшеу арқылы табады. 
Жылудың  механикалық  эквивалентін  анықтаудың  бірнеше  экспериментальді  әдістері 
бар.  Бұл  жұмыста  электро-механикалық  әдіс  қолданылды.  Қабырғалары  жылу  ӛткізбейтін 

 
138 
 
калориметрге  құйылғансұйық  жылуӛткізгіштігі  нашар  ағаш  стерженге  бекітілген  қалақша-
лармен  араластырылды.  Қалақшалардың  айналмалы  қозғалысы  электр  айналдырғыш  – 
миксердің кӛмегімен іске асырылды. Қалақшалардың қозғалысы тоқтаған кезде ішкі үйке-ліс 
күштеріне байланысты сұйық айналысы тез ӛшіп, ол термодинамикалық тепе – теңдік күйіне 
келеді.  
 Калориметрдегі сұйықты қозғалту үшін атқарылған механикалық жұмыс электр қозғау-
шыныңпайдалы  қуаты  мен  тәжірибеге  кеткен  уақыт  арқылы  анықталды.  Тәжірибе  бары-
сында сұйық бір күйден екінші күйге ӛтеді. Бұл ӛту сұйықтың бастапқы және соңғы темпе-
ратураларын ӛлшеу арқылы анықталып отырылды. Тәжірибе барысында сұйықтың қысы-мы 
мен  кӛлемі  ӛзгермейді  деп  саналады.  Мұндай  жағдайда  жүйенің  термодинамикалық  тепе-
теңдік күйінтек температура анықтайды. 
Біз  тәжірибелерде  сұйық  орнына  су  мен  майсана(кастор)  майын  қолдандық.  Электр 
қозғалтқыштың сұйықтарды айналдырғандағы атқарған жумысы А = P*t, мұндағы Р – электр 
қозғалтқыштың пайдалы қуаты,t  – жұмыс  уақыты. Бұл кездегі сұйық температу-расының  t 
C-қа  ӛзгеруіне  байланысты  алған  жылуы  Q=m*c  t,  бұл  жерде  m  –сұйық  масса-сы,  с  –
сұйықтың  меншікті  жылусыйымдылығы.  Сұйықтардың  температура  ӛзгерісі  элек-трондық 
термометрмен анықталды. 
Кӛптеген  есептеулердің  нәтижесінде  электр  қозғалтқыштың  пайдалы  әсер  коэффи-
центін анықтадық. Осы коэффиценттің кӛмегімен біз әрбір тәжірибе кезінде сұйықты (су мен 
майсана майы) белгілі  бір температураға қыздыруға жұмсалған пайдалы жұмысты анықтап 
отырдық. Ӛлшеулер мен есептеулер нәтижелері тӛмендегі кестелерде берілген. 
 
№1 кесте. Майсана (кастор) майы 
№  m,kг 
t
  1
, 
C 
t
 
2
, 
C 
t,C 
с,Дж/к
г*К 
t,сек 
Q,к
ал 
A,Дж  f,Дж/к
ал 
f,Дж/к
ал 
е,% 
1 
0,12 
19,
6 
19,8 
0,20 
1800 
10 
10,3
7 
43,2 
4,17 
0,06 
 
2 
0,20 
20,
2 
20,4
4 
0,24 
1800 
20 
20,7
4 
86,4 
4,16 
0,05 
1,78 
3 
0,50 
20,
0 
20,1
5 
0,15 
1800 
30 
32,4
0 
129,6 
4,00 
0,11 
 
 
№2 кесте. Су 
№ 
m,k
г 
t
 
1
,C 
t
 2
,C  t,C 
c,Дж/к
г*К 
t,сек 
Q,к
ал 
A,Дж  f,Дж/к
ал 
f,Дж/к
ал 
е,% 
1 
0,20 
21,
2 
21,3
9 
0,19 
4200 
60 
38,3
0 
162,8 
4,25 
0,03 
 
2 
0,30 
20,
6 
20,8
1 
0,21 
4200 
90 
63,5
0 
259,2 
4,08 
0,14 
2,1 
3 
0,50 
21,
0 
21,1
6 
0,16 
4200 
120 
80,0
6 
345,6 
4,32 
0,10 
 
 
Кӛріп  отырғанымыздай  тәжірибе  кезіндегі  есептеулердің  салыстырмалық  қателері 
(1,78%; 2,1) рұқсат етілген мӛлшерден(  <6%) аспайды. Сонымен бірге су мен майсана майы 
үшін  анықталған  жылудың  механикалық  эквивалентінің  орта  мәндері  қазіргі  күнгі  ӛте  дәл 
анықталған (f=4,1855) мәнге жуық. 
__________________ 
1.С.Э.Фриш, А.В.Тиморева Курс общей физики, т.1, Физматгиз,1962г. 
2.Д.Джанколи Физика, 1 том, Москва,Мир, 1989г. 
3.П.С.Кудрявцев Курс истории физики, Москва, Просвещение, 1982г. 
4.Физический практикум, Гос. изд-во физ.-мат. литературы, Москва,1962г. 
5.Физические величины. Справочник, Москва,Энергоатомиздат, 1991г. 

 
139 
 
6.http://sc.nios.ru/derstore. 
 
Аннотация.  В статье рассматривается механической эквиваленте теплоты. 
Annotation.  The article deals with the mechanical equivalent of heat. 
 
 
 
И.А.Карбозова, А.Н.Аманбаева, Ж.Б.Садирмекова  
 
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ШЕТЕЛ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА 
ҚОЛДАНУДЫҢ МҤМКІНДІГІ МЕН ТИІМДІЛІГІ 
 
ӘӚЖ 002.338.2 
 
Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  Заңында  «Білім  беру  жүйесінің  басты 
міндеті  –  ұлттың  және  жалпы  адамзаттың  құндылықтар,  ғылым  мен  практика  жетістіктері 
негізінде  жеке  адамды  қалыптастыруға  және  кәсіби  шыңдауға  бағытталған  білім  алу  үшін 
қажетті  жағдайлар  жасау,  оқытудың  жаңа  технологияларын  енгізу,  білім  беруді 
ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп білім беру 
жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін кӛздейді.  
Шет  тілді  оқытудағы  негізгі  мақсат  –  шет  тілді  коммуникативті  қалыптастыру  және 
дамыту, оны еркін игеру. Шет тілі – қазіргі  заманның талабына сай, қоғамның әлеуметтік-
экономикалық,  ғылыми-техникалық  және  мәдениет  дамуының  қайнар  кӛзі.  Қазір  шет  тілін 
оқыту әдістемесінің деңгейі жоғары. Тілді оқытуда интерактивтік тәсіл, ойындар, екеуаралық 
пікірталастар, сонымен бірге ақпараттық технология, интернет, компьютер қолданылуда. 
Оқытудың  ақпараттық  технологиясы  –  бұл  ақпаратпен  жұмыс  жасау  үшін  арнайы 
тәсілдер,  педагогикалық  технологиялар,  бағдарламалық  және  техникалық  құралдар  (кино, 
аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер). 
Оқытудың  ақпараттық  технологиясы  –  білімді  жаңаша  беру  мүмкіндіктерін  жасау 
(педагогикалық  іс-әрекетті  ӛзгерту),  білімді  қабылдау,  білім  сапасын  бағалау,  оқу-тәрбие 
үрдісінде  оқушының  жеке  тұлғасын  жан-жақты  қалыптастыру  үшін  ақпараттық 
технологияның қосымшасы деп түсіну керек. 
Білімді  ақпараттандырудың  негізгі  мақсаты  –  «оқушыларды  ақпараттық  қоғам 
жағдайында  тұрмыстық,  қоғамдық  және  кәсіби  салалардың  іс-әрекетіне  толық,  тиімді 
араластыру» болып табылады. 
ХХІ ғасыр оқыту үдерісіне компьютерлік технологияны пайдаланумен қатар елде болып 
жатқан  саяси,  экономикалық,  әлеуметтік  және  басқа  да  заңды  үрдістегі  ӛзгерістер    білім 
жүйесіне  сол  ӛзгерістер  негізінде  дамытуды  талап  етіп  отыр.  Атап  айтқанда,  виртуалды 
кеңістік,  аутентті  вируалды  интерактивті  тілдік  орта  болып  табылатын  Интернетке  ену 
аталған компетенцияны дамытудың тиімді құралы ретінде арастырылады. 
Оқытудың ақпараттық технологиялары осы ақпараттық білім жүйесінің шегінде жүзеге 
асырылатын  болғандықтан,  осы  білім  технологиясына  ақпараттық  және  бағдарламалық 
қолдаумен  кӛрсететін  құралдар  бір  ғана  компьютермен,  оған  енгізілген  бағдарламамен 
шектеліп  қалмауы  керек.  Шын  мәнінде  бәрі  керісінше,  оқытудың  ақпараттық 
технологияларының  бағдарламалық  құралдары  және  білім  технологияларының  ӛздері 
ақпараттық  білім  ортасына  –  ақпараттық  білім  жүйесінен  бӛлінген  жүйешелер  түрінде 
қосылады. 
Шетел тіліне оқытуда Интернет беретін мүмкіндіктер мен қызметтерге тоқталып ӛтейін. 
Мысалы:  оқушылар  Интернет  талаптарында  берілетін  құжаттардағы  тапсырмалар  мен 
жаттығуларды  орындай  алады,  үйреніп  жүрген  тілінде  электронды  пошта  арқылы  хат 
алысып,  виртуалды  қатынас  клубтары  –  конференцияларға  қатыса  алады.  Сонымен  бірге 
белгілі  бір  уақытта  мәтіндік  хабарламалар  мен  алмасуға.  радиобағдарламаларды  тыңдауға, 

 
140 
 
бейнероликтер кӛруге, яғни ақпараттың кез келген түрін қолдануына толықтай мүмкіндіктері 
бар.  Ақпаратты  қандай  да  арақашықтыққа  тез  арада  жеткізу,  алыстағы  ақпарат  кӛздерін 
пайдалану мүмкіндігі интерактивтік іздеу жүйелері мен ӛз бетімен іздеу, сондай–ақ алынған 
материалдарды  түрлі  тіл  тасушыларға  ауыстырып  салу  мен  т.б.  сол  сияқты  Интернеттің 
артықшылық кӛздері пайдаланылады. 
Интернет  шетел  тілін  үйренушіге  аутентті  мәтіндерді  қолдану,  тіл  тасушыны  тыңдау, 
олармен қарым–қатынас жасау табиғи тілдік ортаны қалыптастырады. 
Е.С.Полат  «Қандай  да  болмасын  оқыту  құралы,  ақпараттық–тақырыптық  ортаның 
қандай  да  қасиеттерге  ие  болғанына  қарамастан  дидактикалық  мәселелер,  білім  берудің 
нақты мақсаттарымен шартталған танымдық қызметтің ерекшеліктері бірінші кезекте болып 
табылады»  –  деп  кӛрсетті.  Демек,  Интернет  ӛзінің  барлық  мүмкіндіктері  және  қорларымен 
қоса, осы мақсаттар мен міндеттерді жүзеге асырудың құралы болып табылады. 
Шет  тілін  оқытуда  заманына  сай  кӛрнекі  құралдар,  аудио  материалдар  қолдану, 
мультимедиялық  құралдарды  пайдалануға  үлкен  мән  беру  керек.  Сабақ  барысында 
светотехникалық  және  дыбысты  техникалық  құралдарды  (бейне  магнитофон,  теледидар, 
проектор,  мультимедиялық  проектор,  компьютер)  пайдалану  студенттердің  ӛз  тілінде 
сӛйлейтін адамдардың тілін тыңдап, оны кӛзбен кӛре отыра ақпарат алуына кӛмегі тиеді. Бұл 
жағдай  студенттердің  сӛйлеу  деңгейін  жақсартуына  кӛмектеседі.  Тыңдау  арқылы  олар 
ӛздерінің сӛйлеудегі қателерін жӛндей алады. Бұл «аудирование» терминінің ӛзі де шет тілін 
тыңдап,  оны  түсіну  деген  мағына.  Аудио  немесе  бейне  таспаларды  тыңдағанда 
коммуникативті  жаттығулар  жасалу  керек.  Алынып  отырған  тапсырмалардың  жеңіл-
қиындығын ескере отыра, жаңа сӛздер мен сӛз тіркестерін пайдаланып, диалог және монолог 
құрастыру сияқты жаттығулар жасалуы қажет. Бейне фильмді кӛріп отырып, жаңа сӛз немесе 
сӛз  тіркестері  кездескенде  тоқтап,  сол  сӛздерді  қайталап  және  әрбір  кӛріністен  кейін 
сұрақтар  қойып  отырған  жӛн.  Сабақтың  қорытындысы  ретінде  тест  сұрақтарын  беріп, 
нәтижесін тексеріп, бағалау қажет. 
Сонымен  бірге,  ғаламдық  желінің  ақпараттық  ресурстарын  қолдануда  оларды  оқу 
үдерісіне енгізіп, дидактикалық түсініктеме беру арқылы дидактикалық мәселелерді шешуге 
болады. 
-  күрделі  материалды  тікелей  пайдаланып  оқу  дағдылары  мен  біліктерін 
қалыптастыруға; 
-    желіден  алынған  материалдарды  мәселелік  талқылаудың  негізінде  монологтық  және 
диалогтық айтылым білігін жетілдіруге; 
-    жеке  түрде  немесе  жазбаша  серіктеріне  жауап  жазу,  реферат,  шығарма  және 
серіктердің  бірлескен  қызметінің  нәтижесінде  ойлау  дағдысы  мен  жазу  дағдысын 
жетілдіруге; 
-    актив  пен  пассив  сӛз  қорын  қоғамның  саяси-әлеуметтік    құрылысын,  мәдениет 
дамуын білдіретін қазіргі шетел тілі лексикасымен толықтыруға; 
-    түрлі  халықаралық  қатынас  жасау  жағдайында  тілдік  үйретудің  ерекшеліктерін, 
оқытылатын  тіл  елінің  мәдениеті  мен  дәстүрлерінің  ерекшеліктері    қамтылған  мәдени-
танымдық біліммен танысуға; 
Бұдан  біз  Интернеттің  оқу  бағдарламасына  қатысты  тәжірибелік  сабақтың  мазмұнына 
желі  материалдарын  қосу  арқылы  ендірілуде  қолданылатын  келесі  мүмкіндіктерді  атауға 
болады. 
-  оқытушының тәжірибелік сабақ ӛткізу үшін қандай да бір аутентті материалды таңдай 
алу мүмкіндігі; 
-   дыбыстық ақпаратты жазып алу мүмкіндігі; 
-  желіден алынған түрлі мәселелі ақпаратты ауызша талқылау арқылы пікірталас ӛткізу 
мүмкіндігі; 
-    тіл  тасушыларының  оқытылатын  тіл  халқының  мәдениетінде  оның  қызмет  ету 
ерекшеліктерін  кӛрсететін  идиомалар,  мәтелдер,  неологизмдер  және  т.б.  тұратын  нақты 
хабарламаларына лингвистикалық талдау жүргізу мүмкіндігі; 

 
141 
 
- 
тәжірибелік  сабаққа  қосу  үшін  электронды  грамматикалық,  лексикалық 
анықтамалардан,  сӛздіктерден,  елтанымдық  анықтамалардан  алынған  материалдарды 
пайдалану мүмкіндігі; 
ХХІ  ғасыр  –  озық  технологиялар  ғасыры.  Сондықтан  білім  беру  жүйесінде  жаңа 
компьютерлік технологияларды тиімді пайдаланудың шетел тілін үйретуде маңызы зор. 
Ақпараттық  ортаны  құруға  негізделген  білім  берудің  жаңа  жүйесін  қалыптастыру  мен 
педагогикалық  практикаға  жаңа  ақпараттық  құралдарды  енгізу  білім  жүйесін  дамытудағы 
стратегиялық тапсырма болып саналады. 
Қазіргі заманғы компьютерлік бағдарламалар мен Интернет желісінің оқыту тиімділігі 
ӛте жоғары. Дегенмен басты мәселе компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз етілген білім 
ордасында  оқытушының  оларды  пайдалану  әдістемесін  меңгеруі  мен  ӛз  тәжірибесінде 
жүзеге асыра алуы. 
Ақпараттық  технологияны  меңгерген  педагогта  интеллектуалдық,  рухани  азаматтық 
және  басқа  да  кӛптеген  адами  келбеті  қалыптасады.  Ақпараттық  технология  құралдарын 
қолдау адамзаттың әртүрлі сферасында, соның ішінде білім беру саласында кӛптеген ӛзекті 
маңыздылыққа  қол  жеткізіп отырғаны белгілі. 
Ағылшын  тілді  оқытуда  жаңа  технологияларды,  техникалық  құралдарды  сабақта  жан-
жақты  қолдану,  оқытушының  кӛптеген  қиындаған  қызметтерін  жеңілдетіп,  осы  іскерліктің 
ұстанымды жаңа тәсілдерінің пайда болуына мүмкіндік туғызады. Осындай жаңа жолдардың 
біріне  ақпараттық  оқыту  жүйесіндегі  компьютерлік  бағдарламалардың  түрлері  арқылы  тіл 
үйретуді  жатқызуға  болады.  Ағылшын  тілі  сабақтарының  лексика  бӛлімін  меңгертуде 
ақпараттық  технологиялардың  алатын  орны  зор.  Интернет  арқылы  оқушы  грамматикалық, 
лексикалық,  фонетикалық  жаттығулар,  оқуға  және  грамматикаға  арналған  тесттер,  IQ-
тесттерімен  жұмыс  істей  алады.  Бұндай  жұмыстарды  WWW  (World  Wide  Web)сайтынан 
аламыз. 
Интернеттің  бізді  мәтіндік,  графикалық  және  дыбыстық  ақпаратпен    қамтамасыз  ете 
алуы, оның басты және маңызды ерекшелігі аутенттілігінде. Жаңа ақпараттық технологияда 
компьютер негізгі рӛл атқарады. Бүгінде Интернет жүйесі арқылы білім алудың жаңа түрі  – 
қашықтан оқыту пайда болды. Мұнда мультимедиа материалдары, электрондық оқулықтар, 
интерактивтік бейнеконференциялар арқылы білім алуға мүмкіндік бар. Интернет шет тілін 
үйренушіге  кӛптеген  мүмкіндіктер  береді.  Олар:  ана  тілі  болып  саналатын  шет  ел 
адамдарының  тілдерін  тыңдауға,  олармен  қарым-қатынасқа  түсуге,  керекті  мәтіндермен 
жұмыс  істеуге  қол  жеткізеді.  Интернет  арқылы  оқушылар  тілдік  қарым-қатынасқа  түсе 
алады. Сол сияқты, тілдік қорын дамыта алады. Осыдан жазу іскерлігімен дағдысын жоғары 
деңгейде  қалыптастыра  алады.  Ақпараттық  жүйе  ретінде,  Интернет  ӛз  қолданушыларын 
жан-жақты  ақпараттармен  қамтамасыз  етеді.  Оған:  электронды  пошта  (e-mail), 
телеконференция  (usenet),  бейне-конференция,  анықтама  каталогтары,  жүйеде  сӛйлесу 
(Chat). 
Компьютерлік  оқыту  бағдарламаларының  қай-қайсы  болмасын  ӛз  мазмұнынан 
грамматикалық жұмыс жүргізуді тыс қалдырмайды, белгілі бір грамматикалық құрылымның 
жұмыстарын қамтиды. 
Білім беру жүйесіндегі ақпараттық технологияның мүмкіндіктері: 
Әр  бір  адамға  білім  алудың  ӛзіне  тиімді  жолын  таңдауға  мүмкіндік  беретін  білім 
берудің ашық жүйесін орнықтыруға; 
Білім алудың техникасын  түбірімен ӛзгертуге; 
Оқыту үрдісінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін тиімді ұйымдастыру; 
Электрондық білім беру пайдалану арқылы даралып  оқытуға. 
Ақпараттық – коммуникациялық  технологияларды пайдаланудың тиімділігі: 
1.Мультимедиялық  мүмкіндіктерді  қолдау  (музыкалық  немесе    дикторлық    дайындау, 
анимация  бейне-клиптер, слайд–шоу). 

 
142 
 
2.Жүйенің  басқару  құрылымы  –  оқытушы  ӛз  ойын,кӛзқарасын,  ӛз  кезегіндегі 
материалдық  ұсынылымын,әртүрлі  аудиторияға  бір  ғана  оқу  мәлеметтерін  ұсынуға 
мүмкіндік алды . 
3.Білімді бақылау арқылы нәтиже алу, бағалау. 
Ақпараттық  технологияны  шетел  тілі  сабақтарында  пайдалану  нәтижесінде 
тӛмендегідей жетістіктерге қол жеткіземіз. 
1.Сӛзжұмбақ,  кестелерді  құру  үшін  дербес  компютерді  қолдаарқылы  грамматикалық 
және лексикалық оқу материалдарын ӛңдеу. 
2.Ағылшын  тіліндегі сӛздерді сауатты жазу мен кӛркемдеп безендіруді үйретеді. 
3.Дербес  компютерді  пайдалану  арқылы  оқушылардың  ӛзіндік  және  жұмыс  жасауды  
игеру мен білім  алуды кеңейту. 
4.Интернет    желісін    пайдалану    арқылы        оқушылар    электрондық    пошта    арқылы  
оқушылар  хат-хабарлама  алмасу, ӛзінің ойын еркін  жеткізу. 
Қазақстан Республикасының мемлекетаралық тілі – ағылшын тілін жаңа технологиялар 
арқылы  оқыту  ісі  күннен-күнге  ӛзекті  болып  келеді.  Тілді  ақпараттық-коммуникативтік 
технология арқылы оқыту – тіл үйренушінің ӛз бетімен тіл үйрену қабілеттерін жетілдіруіне 
игі ықпал ететін тиімді жүйе болып табылады. 
Сонымен  қатар  оқушылар  интелектуалдық,  шығармашылық  және  коммуникативтік 
істерін  дамыта  алады,  оқушының  оқу  белсенділігі  артады,  сабақтың  негізгі  кезендерінің 
бәрінде оқушыларға шығармашылық жұмысты ұсынуға болады. 
Шет  тілін  оқытуда  интернетті  сабақта  пайдаланудың  негізгі  артықшылығы  сол    жан-
жақты  ақпараттар  алу.  Интернетті  сабақта  пайдаланғанда  шет  тілінде  электронды  оқу 
курстарымен оқушы жұмыс істеуге мүмкіндік алады. Шет тілін оқытуда бұл ел тану, әр түрлі 
энциклопедиямен  танысуға  мүмкіндік  береді.  Chat  (ағылшын  сӛзі  –  «әңгіме»)  электронды 
поштаға  шығу  арқылы  оқушылардың  жүйеде  басқа  шет  ел  оқушыларымен  сӛйлесе  алады. 
Олар сӛз қорларын кеңейтіп, ӛз бетінше сабақ материалдарын таңдауға мүмкіндік алады.  
_____________ 
1.Алехина  Г.В. Информационные  технологии  в  экономике  и  управлении:  Учеб.  пособие / 
Московский  государственный  университет  экономики,  статистики  и  информатики. –  М.: 
МЭСИ, 2002. 
2. Басалыга  В.И., Левкович  О.А.,  Шелкоплясова  Т.Н. Ведение  управленческого  учета  в 
корпоративной  информационной  системе  «Галактика».  Ч. 1.  Основные  принципы 
построения  информационных  систем:  Учебно-методическое  пособие. –  Минск:  УП 
«Технопринт», 2001. 
3. Береснева  В.А.,  Михайлова  Е.В.,  Шелкоплясова  Т.Н. Ведение  управленческого  учета  в 
корпоративной 
информационной системе 
«Галактика». 
«Производство». – 
Минск: 
Корпорация «Галактика». Учебный центр «ТОП СОФТ СЕРВИС», 2003. 
4. Береснева  В.А.,  Михайлова  Е.В.,  Шелкоплясова  Т.Н.   Контур  логистики. –  Минск: 
Корпорация «Галактика». Учебный центр «ТОП СОФТ СЕРВИС», 2002. 
5. Викторов Д. Порядок как категория бизнеса // ИНФО-Бизнес. 2003. № 5. 
6. Габец  А.П.,  Гончаров  Д.И. 1С:Предприятие  8.0.  Простые  примеры  разработки.  1С-
Паблишинг. 
7. Гаврилов Д.А. Управление производством на базе стандарта MRP II. – СПб.: Питер, 2003. 
 

жүктеу/скачать 2,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: