- экономическая  модернизация  –

114 
 
Коллектив  школы  М.Горького  верит  что  вместе    смогут  поднять  казахстанское 
образование  до уровня мировых стандартов, чтобы каждый учащийся с гордостью говорил, 
что получил образование в нашей стране, в нашей школе.
 
Применение  в  практике  информационно
-
коммуникационных  технологий  обучения 
способствуют  повышению  интеллектуальной  активности  учащихся,    развитию  навыков 
оригинального, творческого мышления, творческого подхода к решаемым проблемам.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

115 
 
ҒЫЛЫМ
 
МЕН ТӘЖІРИБЕНІҢ ИНТЕГРАЦИЯСЫ
 
ИНТЕГРАЦИЯ НАУКИ И ПРАКТИКИ
 
 
ФИЗИКА ПӘНІН ОҚЫТУДА ҦЛТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ
 
 
Т.С. Нурбатырова
,  
 КМТжИУ
-
нің доценті,
 
 
педагогика ғылымдарының кандидаты
 
        
Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы
 
 
«Адам  ұрпағымен  мың  жасайды» 
- 
дейді  халқымыз.  Ұрпақ  жалғастығымен  адамзат 
баласы  мың  емес  миллиондаған  жылдар  жасап  келеді.  Жақсылыққа  бастайтын  жарық 
жұлдыз 
- 
оқу.  «Надан  жұрттың  күні  –қараң,  келешегі  тұман», 
- 
деп
 
М.Дулатов  айтқандай, 
егеменді  еліміздің  тірегі 
- 
білімді  ұрпақ.  Сусыз,  құрғақ,  кӛлеңке  жерге  дән  ексең  ӛнбейтіні 
сияқты, жас ұрпақтарымызды тәрбиелемесек ӛспейді, ӛнбейді. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің 
алдында  тұрған  басты  міндет 
- 
оқушылардың  шығармашылық
 
білім  дағдыларын 
қалыптастыру.  Міне,  ӛз  ұрпағының  ӛнегелі,  ӛнерлі,  еңбексүйгіш,  абзал  азамат  болып  ӛсуі 
үшін  халық  педагогикасының  негізгі  мақсатын  шығармашылықпен  оқу
-
тәрбие  үрдісін  тиімді 
пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады.
 
Қазіргі
 
уақытта
 
жаратылыстану 
пәндері 
мұғалімінің 
мақсаты 
оқушыларға 
жаратылыстану ғылымының негіздерін жалаң оқыту емес, олардың ӛмірге ӛзіндік кӛзқарасын 
тәрбиелеу, қоршаған ортадағы әр түрлі қоғамдық ой
-
пікірлермен, жазушы шығармаларымен, 
халықтық  этноматериалдармен  жаратылыстану  ғылымын  оқушы  санасында  байланыстыра 
білу  болып  табылады.
 
Бұл  мақсаттың  нәтижелі  жүзеге  асуы  үшін  жаратылыстану  пәндерін
 
оқытуда‚  оқушылардың
 
танымдық  іс
-
әрекетін  қалыптастыруда
 
ғасырлар  сынынан  ӛткен 
тәлім
-
тәрбиелік  және  танымдық  мүмкіндіктері  мол  ӛз  ұлтымыздың  халық  педагогикасы 
материалдарын пайдалану қажет.
 
Халық  педагогикасы  халқымыздың  жас  ұрпақты  тәрбиелеудегі  білімінің,  біліктілігінің, 
тәжірибелерінің, 
танымдық 
әрекеттерінің, 
дағдыларының 
жиынтығынан 
тұратын 
педагогикалық  ұлттық  қазына  екендігі  белгілі.  Халық  педагогикасының  негіздерін 
жаратылыстану  пәндері  сабағында  қолдану  –білімділік,  дамытушылық,  тәрбиелілік 
мақсаттарын  жүзеге  асырып,  оқушының  ӛмірге  ӛзіндік  кӛзқарасын,  ӛзін  қоршаған  ортадағы 
әр  түрлі  қоғамдық  ой
-
пікір,  ұлттық  құндылықтарды  оқушы  санасында  байланыстыра  білу 
негізінде  ұлттық  мәдениет  пен  рухты  сақтауға  тәрбиелейтін  үдеріс  болып  табылады. 
Оқушыларды  қоршаған  орта  заттарымен,  құбылыстарымен  таныстырып,  олар  жайында 
ғылыми  ұғымдарды  жүйелеп,  кӛз
-
қарастарын  қалыптастыруда  негізгі  мектепте  оқытылтын 
физика пәнінің мәні зор.
 
Негізгі  білім  беру  мекемелерінің  тәрбие  беру  мен  оқыту  әдістемелерінің  түрлері  кӛп. 
Соның бір түрі –
 
физика пәнін халықтық педагогика  элементтерін негізге ала отырып оқыту.  
Бүгінгі  қазақ  мектептерінің  алдында  тұрған  басты  міндет  –
 
оқушының  ұлттық  сана
-
сезімін 
оятып,  тәрбиелеп  қана  қоймай,  оның  бойына  халықтық  педагогиканы,  ғасырлар  бойы 
қалыптасқан тіл, дін, тәрбие, ұлттық салт
-
дәстүр, үлгі
-
ӛнегені сіңірту.
 
Ұлт
 
болашағы  бүгінгі  оқушыларымыздың  білім  мен  біліктілігіне,  санасы  мен 
тәрбиелілігіне  байланысты.  Халқымыз  ―сана  берсін!‖  деген  тілекті  тегін  айтпаса  керек.  Ал 
ғұлама  ғалым  әл
-
Фараби    балаға  ең  алдымен  тәрбие  берілуі  керек,  онсыз  берілген  білім 
оның  ӛміріне  зиян  келтіретіні  туралы  айтқан.  Олай  болса  тәрбиелей  отырып  білім  алуға 
мүмкіншілік туғызу, жағдай жасау негізгі міндет болуы керек.
 
Қазақ
 
халқының ұлттық ойын түрлерін ӛтетін тақырыпқа лайықтап пайдалану –
 
тасада 
қалып  келген  дәстүрлерімізді  қайта  жандандырып,  ұрпақтар  бойына  сіңіруге  үлкен  кӛмегін 
тигізеді.  Сонымен  бірге  оқушылар  халқымыздың  ӛткен  тарихына  ойлы  кӛз  тастап,  қарым
-
қатынасты, салт
-
дәстүрлерді саналы түрде сезінеді.
 
Әр
 
жасӛспірімнің  қалыптасып  дамуына,  ӛздері  күнбе
-
күн  ӛмірден  сезінетін,  еститін, 
кӛретін  заттары  мен  құбылыстары,  оқиғалары  үлкен  орын  алады.  Соның  ең  негізгісі  –
 
қазақтың  халықтық  педагогикасы.  Қазақ  халқының  сан  ғасырлар  бойы  жинақтаған  мол 
тәжірибесін,  танымдық  мұрасын,  салт
-
дәстүр,  әдет
-
ғұрып,  аңыз  ертегілері,  жұмбақ,  мақал
-

116 
 
мәтелдер,  ӛлең
-
жырлары,  ұлттық  ойындары  ерекше  тәрбиелік  мәні  бар  баға  жетпес  асыл 
қазына
. 
Халқымыздың  тілін,  тарихын,  ұлттық  дәстүрін,  ата  салтын  ұмыта  бастаған  бүгінгі 
ұрпақты
 
тәрбиелеуге ат салысу жалпы ұлтымыздың міндеті. Физика пәнін оқытуда мазмұны 
қазақ  халқының  ұрпақ  тәрбиелеудегі  ӛмір  тәжірибесінен,  салт
-
дәстүрінен,  шаруашылық 
жүргізу тәсілдерінен, сондай
-
ақ ұлттың табиғи, экономикалық, экологиялық ерекшеліктерімен 
кӛрініс бере отырып оқытқан тиімді.
 
Қалай
 
десек  те,  оқушылар  санасында  халқымыздың  ұлттық  салт
-
дәстүрлерін 
қалыптастыру үшін және
 
оқушылардың ғылымға,  білімге деген ынталарын арттыру үшін де 
физика  сабағында  ұлттық  ойындарды  пайдаланудың  берері  кӛп,  маңызы  зор.    Біріншіден 
ойын  сергіту  сәті  болса,    екіншіден  оқушылар  ойынға  қатысу  үшін  ӛз  білімдерін  үнемі 
толықтырып отырады. Үшіншіден ӛтілген материалды қайталау тұрақты түрде жүзеге асады. 
Себебі, қайталау –
 
оқу анасы. Ойындар әр түрлі бағытта жүргізіліп отырады. Мысалы,  бірде 
оқушы жалпы ӛтілген теориялар мен анықтамалар бойынша жарысқа түссе,  тағы бірде ұлы 
физик    ғалымдардың  ӛмірі  жайлы  айтысады.    Осылай  әр  түрлі  бағытта  жүргізуге  болады. 
Мұғалім  біздің  ата
-
бабаларымыздың  ертеден  ойнаған  ойындарының  тәрбиелік  мәнінің  зор 
екенін түсіндіріп, олардың қазірге дейін ұрпақтан ұрпаққа жеткенін және заман талабына сай 
жаңаша  түр  сипат  алатынын  да  әңгімелеп  айтуы  керек.  Сондай
-
ақ  ,  бұл  ойындар 
оқушылардың  білім  деңгейін  кӛтеріп  ғана  қоймай  бір
-
бірімен  жақындастырып  достыққа,  
жолдастыққа,  адамгершілікке тәрбиелейді,  ұлтына деген ыстық ықылас пен сезімін оятады. 
Сондай
-
ақ,  бір  оқушы  немесе  мұғалімнің  ӛзі  оқушылар  жауабының  дұрыс    не  бұрысын 
белгілеп  отырса,    оқушы  алатын  баға  әділ  шешіледі.  Енді  осы  ойындарды  қалай  ӛткізуге 
болатынына тоқталайық. 
 
Халқымыздың  асыл  қазынасын  тиімді  пайдалану,  оның  салт
-
дәстүрі  мен  мәдениетіне 
құрметпен  қарауға  үйретуі  сӛзсіз.  Қазақтың  әдет
-
ғұрып,    салт
-
санасында  кездесетін  кейбір 
элементтерді  физика  сабағында  қолдануға  болады.  Біз  осыдан  жазу
-
сызуы  болмаған 
халқымыздың табиғат құбылыстарын дұрыс түсіне білгендігін,  кӛргендігін,  данышпандығын 
аңғарамыз.  Мысалы,    7
-
сыныпта  ―Диффузия  құбылысы‖  тақырыбын  ӛткенде  айран  ұйыту,  
құрт  қайнату,    нан  ашыту  қалай  орындалатынын  айтып  кеткен  орынды.  Айран  ұйытқанда 
немесе  нан  ашытқанда  судың  жылы  болуы,    температура  жоғарылаған  сайын 
молекулалардың бір заттан екінші затқа ӛтуі шапшаң жүретінін кӛреміз. ―Қысым‖ тақырыбын 
ӛткенде бабаларымыздың ағаш қазықтың ұшын неге үшкір етіп жасағанын түсіндірген тиімді. 
Аз күш жұмсап қазықты жерге тез кіргізудің тәсілін ерте игерген.  
 
Сондай
-
ақ  9
-
сыныпта ―Ньютонның қозғалыс заңдарын‖ ӛткенде қазақтың ұлттық спорт 
ойындары –
 
―Арқан тарту‖, ―Күш сынау‖, тағы басқаларын айтса,  сабақтың мазмұны байып,  
құндылығы  артады,    оқушылардың  білімі  молаяды.  11
-
сыныптарда  ―Механикалық 
толқындар‖  тарауын  ӛткенде  домбыраның  қалай  дыбыс  шығаратын  аспап  екенін  айта  кету 
керек.  Алдымен  тыныштықта  тұрған  ішекті  тепе
-
теңдігін  бұзып  тербелтеміз.  Екіншіден,  
ішектің тербелісі ауаға беріліп, ол арқылы дыбыс бізге жетеді. Үшіншіден, домбыраның беттік 
тақтайы да тербеліске түседі. Домбырамен бірге қобыздың да қалай дыбыс  шығаратынына 
тоқтала  кеткен  жӛн.  Енді  10
-
сыныптағы  ―Броундық  қозғалыс‖  тақырыбына  келейік.  Бұл 
сабақты да тартымды етіп ӛткізудің сан алуан жолдары бар. Нақты дәлелге жүгінсек, күбіге 
айран  піскенде  майдың  түсуі,  қатты  дене  бӛлшектерінің  сұйықтағы  қалықтаған  қозғалысы 
екенін жатық тілмен әңгімелеген жӛн.
 
―Конвекция‖,    ―Сәуле  шығару‖  құбылыстарын  түсіндірген  кезде  киіз  үйдің  іргесін  түру, 
түндігін  ашып  қою  есебіне  тоқталу  оқушылардың  дүниетанымын  кеңейтіп,  кӛзқарасын 
қалыптастырады.  «Деформация»  тақырыбын  ӛткенде  денелердің  созылуы  мен  сығылуын, 
иілуі  мен  бұралуын,  уық  пен  керегенің  жасалуы  арқылы  түсіндіруге  болады.  Киіз  үйдің  уық, 
керегелерін  талдан,    қара  мойлдан,    шаңырағы  мен  маңдайша,  табалдырығын  қайыңнан 
істейді. Бұл ағаштардың әр қайсысының физикалық қасиеттері әр түрлі. Бұлардың бірі қатты, 
бірі жонуға оңай, жылтыр, ал, кейбіреуі жарылмайтын қаңсымайтын, иілгіш, су сіңбейтін, бояу 
сіңгіш, желім ұстағыш болып келеді. Киіз үйді жасау үшін осының бәрін ескерген. Уық, кереге 
жасалатын  ағаштар  45
-
50  күн  кӛлеңкеде  кептіріледі,  шаңырақ  пен  босаға  ағаштарын  түрлі 
бейнеге  келтіру  үшін,  морға  салып  балқытады,  яғни  ағашты  иілу  және  бұралу 
деформациялары  арқылы  морға,  ыстық  қоламтаға  салып  балқытады.  Денені  балқыту  үшін 
белгілі температураға дейін  қыздыру
 
керек. Міне, осы арада меншікті балқу температурасы 
туралы айтуға болады. 
 

117 
 
Ауыр,  қатты  ағаштан  жасап,  жерге  мықтап  орнатқан  үш  аяқты  «бақа  ауыз»  ағашты 
арқалықтағы  кертекке  салып  түзету  үшін  немесе  иіп  әр  түрлі  бейнеге  келтіру  үшін 
пайдаланады.    Мұны  тезге  салу  деп  атайды.  Бұл  физика  пәнінің  деформация  құбылысына 
ӛте жақсы мысал болады. 
 
Қазақтың
 
ұлы  ақындары  Абай,  Шәкәрім  мұраларынан  физикалық  құбылыстармен 
заңдылықтарды  суреттеп  бейнелеуді  кӛптеп  кездестіруге  болады.  Оған  мысал,  Абайдың: 
«Желсіз түнде
 
жарық ай» ӛлеңі. Шәкәрімнің «дүние атаулы теп
-
тегіс мӛлдір болса, кӛлеңке 
орнығады  қайда  барып»  деген  ӛлең  жолдарынан  терең  ой  жатқанын  айтуға  болады. 
Оқушылардың  санасына  физика  ғылымының  ӛмірмен  және  поэзиямен  тығыз  байланысты 
екендігіне кӛз жеткізе
 
түсіндіруіміз керек. 
 
Баланың  ойлану,  танымдық,  білімділік  ұғымдар  мен  түсініктерді  ой  елегінен  ӛткізіп, 
тұжырым  жасап,  шешімге  келуге  тапқырлықпен  дүниетанымдық  дәрежесін  байқау  үшін 
жұмбақ  шешкізуге  болады.  Физика  сабағында  жұмбақты  қолдану  оқушылардың 
білімпаздығын,  алғырлығын,  тапқырлығын,  бақылағыштығын  дамытуға  кӛмектеседі.  Пәнге 
деген қызығушылығын арттуда сонымен қатар іскер ойын сабақ, аукцион сабақ, кӛкпар сайыс 
сабақ  оқушының  ой  санасының  ӛсуіне,  ұлттық  сана  сезімін  дамытуға  кӛп  мүмкіндік  береді
. 
Жылу құбылыстары тарауы бойынша оқушылардың білімін Шығайбай ертегісін, осы ертегіге 
байланысты  суреттерді  пайдалана  отырып  толықтыруға  болады.  Алдаркӛсе  қандай  айла
-
тәсілмен байдың тонын алып қалды? –
 
деген сұрақты қоя отырып, оның физикалық тұрғыдан 
түсіндіре  кету  керек.  Алдаркӛсенің  ішкі  энергия  есебінен  терлеп
-
тепшіп  тұрғандығын, 
неліктен  байдың  тонын  киіп  алды?  –
 
деген  сұрақ  қою  арқылы  әр  түрлі  заттардың  жылу 
ӛткізгіштігі  бойынша,  түлкі  ішік,  түлкі  тымақ  жүндерінің  арасында  ауа  болатындығын,  ал 
ауаның
 
жылуды  нашар  ӛткізетіндігі  айтылады.  Қан  сонарда  бүркітші  шығады  аңға,  тастан 
түлкі табылар аңдығанға.
 
Менің ойымша жаңа жауған қардың үстімен жүргенде түлкінің т.б. 
аңдардың  ізі  қарға  түсіп  қалады.  Сол  із  арқылы  түлкі  алысқа  ұзамаса  аңшы  тез  арада  оны 
тауып алады да бүркітті салып немесе жүйрік атпен қар қалыңдау жауған болса, ұрып алады.
 
Түлкінің  қалдырған  ізін  физика  тілімен  айтқанда  дене  қозғалысының  траекториясы  немесе 
белгілі  бір  уақыт  аралығындағы  жүрген  жолы  деп  аталады.  Кӛптеген  мақалдар  табиғат 
кӛріністерін  бейнелеп,  оларды  ӛмірмен,  түрлі  тұрмыстық  жағдайлармен  тығыз 
байланыстырады.  Мұнда  халықтың  бақылаушылық  қабілеті  жақсы  кӛрінеді.  Әрбір  мақал
-
мәтелдің  физикалық  мәні  және  табиғат  құбылыстарына  сүйенген  моральді  астары  бар.
 
Белгілі  бір  тақырыпты  ӛткен  кезде  мысал  ретінде  қажетті  мақалды  келтіре  отырып,    оның 
тәрбиелік және физикалық мәніне түсінік берген ӛте пайдалы.  Мысалы:
 
1. «Жаңбыр жауса жер ырысы, батыр туса ел ырысы» (Конденсация немесе қаныққан 
бу).  Жердің кӛкке оранып табиғаттың сұлулануымен батыр елдің қорғаны екенін түсіндірсе, 
физикадан бұл мақалды сұйықтың буға, будың сұйыққа айналу процесін түсіндіруге болады.
 
2.  «Дауылды  күні  бала  мен  ит  құтырады»  (табиғи  құбылыс,  конвекция)  қазақы 
мағынасы  еріккен  адамға  айтылса  физикада  дауылдың
 
тұруы  табиғи  құбылыс,  дауыл 
тӛменнен жоғары қарай кӛтерілуін конвекциямен түсіндіруге болады.
 
3.  «Отты  үрлеген  жағады,  шындықты  іздеген  табады»  (отынның  жану  жылуы, 
энергияның сақталу заңы) 
 
4. «Ай жарығы әлемге, күн жарығы тӛменге» (сәулелену).
 
5. «Кӛсеу
 
ұзын болса, қол күймейді» (жылу ӛткізгіштік)
 
6. «Ауызы күйген үрлеп ішеді» (температура, кебу, конденсация).
 
7. «Темірді қызған кезінде соқ» (Балқу процесі)
 
8. «Нӛсер алдында найзағай ойнайды» (электр)
 
9. «Мезгіл жетсе, мұз ерір» (қатты дененің сұйыққа айналу процессі)
 
10.  «Кӛз  кӛру  үшін,  ой  білу  үшін»  (оптика)  т.с.с  мақалдарды  тақырыпқа  сай  дайындап 
келіп  оқушыларға  сабақ  қорытындысында  пайдаланып  қорытуға  ыңғайлы.  Үйге  берілген 
тапсырмаға да қосымша мақал –
 
мәтелмен байланысын тауып жазып келуге болады
. 
Мақалдың  тәрбиелік  мәні,  жіберген  қатені  екінші  рет  қайталамай  дер  кезінде 
қорытынды
 
жасауға  меңзесе,    физикалық  тұрғысынан  ыстық  нәрсені  үрлесек,  кебу  процесі 
тездетіліп,    оның  температурасының  тӛмендейтінін  ұғуға  болады.    Осы  сияқты  басқа  да 
мақал
-
мәтелдерді  тақырыпқа  сай  айтып  отырса,  оқушылардың  ұлттық  сана
-
сезімін  оятуға,  
дамытуға  берер  әсері  кӛп.    Сонымен  қатар  бұл  мақалдар  халқымыздың  ертеден
-
ақ  дана 
халық  болғанының  дәлелі,  айғағы  екендігі  сӛзсіз.    Бұл  оқушылардың  ӛз  ұлтымызға  деген 
сүйіспеншілігін  оятады.  «Қисық
 
ағаштың  кӛлеңкесі  де  қисық»,  бұл  мақалды  жарықтың  түзу 

118 
 
сызық  бойымен  таралуы  негізінде  бұрыс  істеген  істің  кесірі  ӛзіңе  тиеді.  Жақсылық  істесең, 
жақсылық кӛресің, жамандық істесең жамандық кӛресің деген мағынаны білдіреді
. 
 
Резюме
 
Автор связывает народные традиции и обычаи некоторыми физическими  явлениями в 
природе,  знание  обычаев  и  традиции  народа  даст  пололжительные  результаты    в  
воспитании молодого поколения.  Знание этнопедагогики, применение в  жизнь  некоторые 
моменты  является  тем  вопросом,средой,  который  требует  еще    ее  дальнейшего 
исследования. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

119 
 
Жаңа технологиялар
 
Новые технологии
 
 
 
ЖАҢА ТИПТІ МЕКТЕПТЕРДІҢ  ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДЕҢГЕЙІН
 
АҚПАРАТТЫҚ
-
КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ 
ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ  ДАМЫТУ 
 
                                                         
С.Б. Ботамқҧлова,  
 
                                             
№21 орта мектебі, Тараз қаласы 
 
 
Қоғам
 
ӛміріндегі  қазіргі  ӛзгерістер  экономиканы,  саясатты  және  әлеуметтік
-
мәдени 
саланы  дамытудағы  стратегиялық  бағдарлар,  қоғамның  ашықтығы,  оньң  ақпараттануы  мен 
қарқынды
 
дамуы жағдайында адамдардың жаңа әлеуметтік рӛлдерге ие болуы білім беруге 
қойылатын талаптарды түбегейлі ӛзгертіп, білім қоғамды жаңартуға қосар үлесін арттырды. 
Сондықтан,  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011
-
2020  жылдарға 
арналған Мемлекеттік бағдарламасында білім берудің сапасын артгыру басты міндеттердің 
бірі болып белгіленген.
 
Еліміздің  ертеңі  болашақ  ұрпағымызға  сапалы  білім  берудің  мақсаты 
- 
әр  түрлі 
деңгейдеге жоспарланған жұмыстардың нәтижесіне жету. Жоғары деңгейде білім беру негізгі 
үш
 
мақсатты кӛздейді.
 
Әлеуметтік
 
мақсаты 
- 
бұл білім берудің ішкі, сондай
-
ақ сыртқы әлеуметтік және табиғи 
себептері мен психологиялық, психофизиологиялық қиыншылықтарды жеңуге кӛмек беру.
 
Классикалық  мақсаты 
- 
мәдени ӛсу  бағытында рефлекция  қалыптастыру,  ӛзіндік білім 
және жауапкершілікті жеке түлғаны дамытуға жағдай
 
жасау.
 
Нақты мақсаты 
- 
бұл кызметтік мақсат. Ол кәсіби білім мен ӛмірдегі пайдалы дағдылар 
мен  біліктілікті  қабылдау,  белгілі  кәсіптік  пен  әлеуметтік  мақсатқа  жету,  ӛмірде  ӛзінің 
лайықты  орнын    табуына      және      кез      келген      салада      білікті      маман,      менеджер,   
қызметкер   болып қалыптасуына жағдай жасау. 
 
Қазақстан
   
Республикасында білім    беруді  дамытудың  2005
-
2015   жылдарға арналған
 
Мемлекетгік  бағдарламасында:  «экономиканың  барлық  салалары  үшін  жоғары  білікті  және
 
бәсекеге  кабілетті  кадрларды  даярлаудың  сапасын  арттыру»  және  «кәсіби  міндеттерін
 
дербес,  әрі  шығармашылық  тұрғыдан  шешуге,  кәсіби  қызметтің  тұлғалық  және  қоғамдық
 
маңызын  түсінуге,  оның  нәтижелері  үшін  жауап  беруге  қабілетті  кәсіби  құзыретті  жеке
 
тұлғаны,    бәсекеге      қабілетті      маманды      калыптастыруды    қамтамасыз      ететін      білім  
беруді
 
«басқарудьң тиімді жүйесі кұрылатын болады», 
- 
деп атап кӛрсетілген.
   
Мемлекеттік 
бағдарламада 
оқу 
үрдісіне 
педагогикалық 
және 
ақпаратты
-
коммуникациялық  технологияларды  кеңінен  пайдалану 
- 
жалпы  білім  беруді  дамытудың 
басты бағыттарының бірі 
- 
делінген.
 
Ел  Президентінің  Қазақстан  халқына  Жолдауында  ӛткен  ғасырдың  отызыншы 
калаларында  сауатсыздықпен  күрес  жүргізілгендей,  компьютерлік  сауаттану  жӛніндегі 
ауқымды  іске  азаматтарды  тарту  қажеттігі  айтылған  және  мемлекеттік  қызметке  жаңа 
-
кызметкерлерді  кабылдау  кезінде  компьютерді,  интернетті  жэне  электрондық  поштаны 
колдана  білу  дағдысы  міндетті  талап  болуға  тиіс  екендігі  де  атап  кӛрсетілген.  Осыған 
байланысты 
XXI 
ғасырда
 
ақпараттық  қоғам  қажеттілігін  қанағаттандыру  үшін  білім  беру 
саласьнда  егемендегідей  міндетгерді  шешу  кӛзделіп  отыр:  компьютерлік  техниканы, 
интернет, телекоммуникациялық желі, электрондық және телекоммуникациялық құралдарды, 
мультимедиялық  электрондық  оқулықтарды  оқу  үрдісіне  тиімді  пайдалану
 
арқылы  білім 
апасын кӛтеру.
 
Ақпараттық
-
коммуникациялық  технологияны    бәсекеге    қабілетті    ұлттық    білім      беру  
жүйесін  дамытуға  және  ондай  мүмкіндіктерін  әлемдік  білімдік  ортаға  енудегі  сабақтастыққа 
қолдану
 
негізгі  мәнге  ие  болып  отыр.
   
Білім  беруді  ақпараттандыру,  білім  салаларының 
барлык, қызметіне ақпараттық
-
коммуникациялық технологияны енгізу және ұлттық модельді 
қалыптастыру  қазақстандық  білім  беруді  сапалы  деңгейге  кӛтерудің  алғы  шарты.
 
Аталған 
бағыттарды  дамыту  үшін  нормативтік
-
кұқықтық,  материалдық
-
техникалық,  ғылыми
-

120 
 
әдістемелік
 
және  ақпараттык  жағынан  қамсыздандыру  педагог  мамандарды  даярлаудың 
негізгі бағыттарының біріне айналып отыр.
 
Білім  беруді  қайта  құруда  мүғалімнен  үлкен  дайындықты  талап  етеді.  Олай  болса, 
олардың жеке тұлғалық қасиеттері мен мамандық құзырлықтарына жоғары талап қойылады. 
Бүгінгі  күні  мүғалім  білім  беру  жүйесіндегі  кез  келген  айта  құрулардағы  педагогикалық 
процестің негізгі субъектісіне айналып отыр.
 
Жаңа типті білім беру мекемелеріне кез келген 
технологияны  жан
-
жақты  меңгерген  және  оны  оқушылардың  шығармашылық  қабілетін 
дамытуға  шебер  пайдалана  білетін  мұзырлы  маман  қажет.
 
Сондықтан  да,  қазіргі  заман 
мұғалімінен  тек  ӛз  пәнінің  терең  білгірі  болу  емес,  тарихи  танымдық,  педагогикалық
-
психологиялық  сауатты,  саяси  экономикалык  білімді  және  акпараттық
-
коммуникациялық 
технологияны жан
-
жақты меңгерген ақпараттық құзырлы маман болу талап етілуде.
 
Ғылыми
-
техникалық  прогрестің  қарқындап  дамуы  қоғам  ӛмірінің  барлық  салаларын 
ақпараттандырудың ғаламдық процесінің негізіне айналдыруға мүмкіндік берді. Ақпараттық
-
коммуникациялық  технологияның  жеделдеп  даму  барысына  коғамның  экономикалық 
жағдайы, 
адамдардың 
тұрмыс 
деңгейі, 
ұлттық 
қауіпсіздік, 
бүкіл 
дүниежүзілік 
кауымдастықгағы  мемлекеттің  рӛлі  тәуелді  болады.  Ақпараттық
-
коммуникациялык 
технологияның  қарқындап  дамуы  кез  келген  жеке  тұлғаның  әлемдік  ақпараттык  кеңістікке 
енуіне мүмкіндік береді.
 
Ақпараттық  процестерді  қамтамасыз  ететін  қазіргі  заманғы  есептеу  техникалары 
біртұтас  күрделі  жүйе  болып  табылады.  Сол  себепті,  педагогтардың  кәсіби  біліктілігін 
арттыруда  ақпараттық
-
коммуникациялык  технологияны  оқып
-
үйрену  және  оны  қолдану 
күрделі гіроцесс болып табылады.
 
Білім  беруде  ақпаратгық  технологиялар  (АТ)  ӛте  маңызды  орын  алуда.  Қазіргі 
заманның  оқу  үрдісін  компьютерлік  оқулықтар,  тапсырмалар,
 
тренажерлар,  зертханалық 
практикум анықтамалар, энциклопедияларсыз, тестілеу және бақьлау жүйесінсіз және басқа 
да берудің компьютерлік құралдарын (ББКҚ) қолданбай ӛткізу мүмкін емес.
 
ББКҚ негізгі басымдықтарын атап ӛтейік:
 
-     
білім  алушыға  ББКҚ  жұмыс  істеу  үшін  ӛзіне  ыңғайлы  орын  мен  уақыт  таңдау 
сонымен қатар оқу үрдісінің қарқынын таңдауға мүмкіндік беретін, оқу материалын ӛздігінен 
пысықтауға (ӛз бетімен білім алу) жағдай жасайды;
 
-   
ББКҚ арқылы білімді жеке адам ӛзі игере алтын ету және білім алудың
 
түрін ӛзгерту 
жағдайын  қамтамас    ету    (әсіресе,  білім    алушының  дайындығының  деңгейіне  және 
қызығушылығына
 
бейімделетін ББКҚ);
 
-   
окытылып  (зерттеліп)  жатқан  объектілердің  үлгісімен  және  үрдістерімен  жұмыс  алу 
мүмкіндігі (әсіресе, тәжірибе жүзінде олармен
 
танысу қиын жағдайларда);
 
-   
оқытылып    (зерттеліп)    жатқан    объектілердің    виртуальды    іс  әрекетті    бейнелер: 
қарым
-
қатынас жасау, танысу мүмкіндігі:
 
- 
мультимедиалы  түрде  тендесі  жоқ  ақпараттық  материалдармен  танысу  мүмкіндік 
(картина, қолжазба, видеофрагмент, үнтаспа және т.б.);
 
- 
автоматгандырылған бақылау және білім мен білікті объективті бағалау мүмкіндіж
 
- 
білім  мен  білікті  бақылау  үшін  кайталанбайтын  кӛптеген  тапсырмал  автоматгандыру 
мүмкіндіктері;
 
-   
ББКҚ
-
да  ақпаратты  іздеу  мүмкіндігі  жэне  ББКҚ
-
ға  кірудің  ең  қолайлы  мүмкіі 
(гипермәтін,  гипермедиа,  негізін  калау,  автоматтавдырылған  кӛрсеткіштер,  негізгі  сӛз  бе 
іздеу, толықмәтінді іздеу және т.б.);
 
-   
үздік  психолого
-
педагогикалық  әдістемелердің  тиімді  жүзеге  асуына  жағдай  жасау 
(оқытудың ойын және жарыс түрлері, сынақ жасау, виртуальды шындыққа ену және т.б.).
 
Осы  жоғарыда  айтьлғандарды  қорыта  келе,  қазіргі  білім  беру  жүйесінде  арнайы 
әдістемелік
 
құралға  қажеттілік  туғанда,  дәстүрлі  білім  беру  құралдарына  қарағанда  ББК 
қолдау кӛрсетілетіндігі туралы шешім жасауға болады. Алдағы уақытга да ББКҚ кӛп қолдау 
табады деп сенеміз, қанағаттандыратын оқу
-
әдістемелік құралдардың бар болуына қарама; 
талапқа  сәйкес    келетін  ББКҚ
-
ны  жасау    немесе  сатып    алу  мәселелері    қойылады,  
 
үстемдігін
 
(тиімділігін)  дәстүрлі  құралдардың  орнъш  ауыстыра  алады  немесе  толығымен 
орын  басады  деп  түсінуге  болмайды.  Сонымен  қатар,  ББКҚ
-
ның  тек  тиімділігі,  үстемділігі 
жоғар кемшіліктері жоқ деп есептеуге болмайды.
 
ББКҚ кемшіліктері тӛмендегідей:
 

121 
 
-     
міндетті  түрде  компьютер  болу  қажет  (кей  жағдайларда  Internet 
- 
ке  кіру  мүмкіндігі 
және ББКҚ жұмыс
 
істеу үшін қажетгі бағдарламамен қамтамасыз етілу керек;
 
-   
компьютерде жұмыс істей алу дағдысын қалыптастыру;
 
-   
дисплей экранынан ӛте келемді мәтінді материалды қабылдаудың қиындығы;
 
-   
ББКҚ жеткіліксіз интербелсенділігі (кітаппен  салыстырғанда кеңірек,  бірақ бетпе
-
бет 
оқытудан тӛмен);
 
- 
Оқу жоспарының орындалуын тікелей және жүйелі түрде бақылаудың жоқтығы. ББКҚ 
-
да  кӛрсетілген  кемшіліктері  объективті  (дұрыс)  сипатгама  алады.  Ӛкінішке  орай,  осымен 
қатар
 
ББКҚ
-
ны  сауатсыз  жобалау  және  оны  жасаушының  жеке  кемшіліктерінің  салдарынан 
болған  субъективті  кемшіліктер  де  жіберіледі.  Осының  салдарынан  ББКҚ
-
ның
 
кӛптеген 
мүмкіндіктеріне  қызушылық  танытқан  қолданушылар  сәтсіз  жасалған
 
бағдарламалармен 
танысқаннан  кейін  ӛз    ойларынан    айнып,    осындай    компьютерлік    оқу
 
құралдарының
 
барлығы тиімді емес, болашакта мүмкіндігі шектеулі деген шешімге келеді. Оқыту үрдісінде 
акпараттық
-
коммуникациялық технологияны  колдану  мұғалім оқушы   қарым
-
қатынасының 
бұрынғы  қалыптасқан  жүйесін,  олардың  іс
-
әрекетгеріне  мазмұнын,  құрылымын  үлкен 
ӛзгерістерге  ұшыратады.  Қалыпты  білім  беру  жүйесінде  мұғалім  оқушы
-
оқулык  түрінде 
құрылған  үш  жақты  байланыс  бұзылып,  мұғалім
-
оқушы
-
компьютер  оқулық  жүйесі  пайда 
болды,  Мұндай  жүйеде  білім  беру  оқыту  процесінде  компьютерді  колдану  білім  мен 
біліктілікке қоятын талаптарды кайта карап, жетілдіріп, жүйелеуді талап етеді.
 
Ақпараттык
-
коммуникациялық технологияларды игеру қазіргі заманда әрбір жеке тұлға 
үшін
 
оку  және  жазу  қабілеті  сияқты  сапалармен  бір  катарға  және  әрбір  адам  үшін  қажетгі 
шартқа айналды. Алынған білім мен дағдылар бұдан әрі кӛптеген жағдайда қоғамның даму 
жолдарын анықтайды.
 
Ақпараттандырудың  негізгі  бағыты 
XXI 
ғасырдың
 
талаптарына  сәйкес  қоғамдық 
дамытудьң  жоғары  тиімділікті  технологияларына  сүйенген  жаңа  білім  стратегиясына  кету 
болып табылады. 
 
Осыған  сәйкес  қазіргі  білім  жүйесінің  ерекшеліктеріне 
- 
оның  іргелілігін  алдын  алу 
сипаты және оларға қол жеткізу мүмкіндіктері жатады.
 
Әрбір
 
елдің  технологиялық  даму  дәрежесіне  оның  экономикалық  қуаты  мен  халқыньң 
тұрмыс деңгейі ғана емес, сол елдін. әлемдік коғамдастықта алатын орны, басқа елдермяен

жүктеу/скачать 2,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: