форма
бар.
Формалардың сатысымен көтеріле отырып, форманың ең жоғары түрі -
материядан тыс өмір сүретін - алғашқы козғаушы күшке дейін жетеміз.
Ондай форманы ешкім дүниеге экелмейді, ол мэңгі. Формамен катар
алғашқы бастамалардың катарына “хюлэ” - материя да жатады.
Материяның екі түрі бар. Бірінші - түрсіз, бейтарап, екіншісі - заттарды
материалдандырған нэрсе. Материяның бірінші түрі мэңгі, бірак,
өміршең
емес,
себебі,
өздігінен
ештеңе
тудыра
алмайды.
44
Анакисмандрдың апейроны сиякты белсенді де емес, козғалыста да
болмайды. Ал “екінші материя” өзіне “бірінші материяны” кабылдайды
да заттарды жасайтын материал (шикізат) ретінде формамен косылып,
сезімдік денелерді дүниеге экеледі. Материя мэңгі болғанмен де, болмыс
пен бейболмыстың ортасында екі ұшты болып тұрғандыктан, заттардың
уақытшалығының, өзгермелілігінің кайнар көзі болып табылады.
Материя мен форманы алғанда басты рөл формата беріледі, себебі шын
нактылык - заттардың нактылығы емес, форманың нактылығы. Әлемде
болып жатқан кұбылыстардың барлығы максатгылыкка (теология)
байланысты өзгеріп, дамиды. Олай болса, мақсаттылык та алғашкы
бастаманың бірі. Аристотельде максаттылык платой айткандай жалпы
игілік атауы емес, керісінше, накты игілік, ол - накты мүмкіндікті
жүзеге асыру жэне оны тамамдау.
Төрітінші алғашкы бастама - козғалыс. Мэн мен форма
козғалғанда ол әрекетшілдік касиетке ие болып, заттар қозғалысыннын
алғы шарты болады. Бірак эрекетшіліктің өзі сырткы күште тәуелді, оны
қозғалыска тусіретін - алғашкы козғаушы күш. Форма да, максаттылык
Достарыңызбен бөлісу: |
