Адам физиологиясы
Аскорытуды зерттеу әдістері
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Аскорытуды зерттеу әдістері
Физиология ғылымының дамуында түрлі қызмегтерді зерттеу, осыған лайық эдістер іздеу үлкен роль атқарады. Кезінде талдау (анализдік) физиологиясы әдістерінің бірі - вивисекция әдісі кеңінен колданылган. Мұнын нәтижесінде қан айналысы физиологиясы тарапында кұнды материалдар жиналды, бірак бұл эдіс ас қорыгу физиологиясын зергтеуге жарамайтыны байқалды. Мәселен, лабораториялык жануарды наркоз берін ұйықтатып, оның ас қорыту безіне түтік қойып бірнеше тамшы сөл алуга болады, сондай-ак ішек-қарыңды жарын жіберіп, ас қойыртпағын, ішек- қарын сөлін алу да қиын емес. Бірак мұндай сол таза емес, асқорыту үрдісі жайлы гұжырым жасауға мүмкіндік бермейді. Асқорыту агзаларының аурулары өте жиі кездеседі. Көптеген зерттеушілер адамның ішек-карынынан таза сөл алып, оның ас қорытұдағы мәнін білуді арман етті. Мысалы, Рюмер адамныц карын сөлін зерттеу үшін бір кесек губканы жіпке байлап зерттелетін адамга жұтқызды, біраздан кейін губканы жіппен тартып сыртқа шығарып, оның сьн ындысын (алынған сөлді) зерттеді. Канада дэрігері Боумон 8 жыл бойы ішінен жараланган мергеннің карын куысын түтік (фистула) арқылы терімен жалғастырып, қалған карын сөлінің күрамын зерттеп, ол туралы түңғыш рет мәлімет алды. 1842 жылы Москва университетінің профессоры Басов итке операция жасап, оның қарнына қойылған фистула арқылы ас койыртпағы араласкан карын сөлін жинап, оны зерттеді. Бүл операцияны өте жогары бағалаган И.П. Павлов кейін итке эзофаготомия (өңешті кесіп, оның екі үшын сыртқа шығару) операциясын жасап, жалған тамақгандыру эдісін үсынды. Таза карын сөлін жинап, оның қүрамын анықтады, бұл сөлдің адам қарныныц сөлінен айырмашылығы жоқ екенін дэлелдеді (49-сурет). Сонымен ас қорыту жүйесінің қызметін зерттеуде бірден бір тиімді эдіс - И.П. Павлов үсынган фистула қою. Фистула қою әдісі ас қорыту физиологиясын жаңаша дамытуға жол ашьш, бүл тарапындағы эйіілі еңбектері үшін И.П. Павловка Нобель сыйлығы берілді. Фистула дегеніміз белгілі бір ағзаның қуысын немесе бездің тутігін сырткы ортамен байланыстырып түратын өзек. Фистула салу ушін белгілі бір жануар түріне, айталық, итке наркоз беріп, антисептика жоне асептика галаптарына сәйкес операция жасап, ағза қуысын немесе без тутігінің ұшын сыртка шығарып тігіп қояды. Осы максатпен кейде арнайы фистула түтігі колданылады. Физиологиялык тәжірибе жасау үшін ит тек жарасы жазылған соң пайдаланылады. Фистула қою әдісі иттің коректеніп жатқан кезде қарын сөлін таза күйінде жинауға, сөл қүрамының тагам түріне карай қалай жэне каншалықты озгертетінін білуге мүмкіндік береді. Фистула қойылган итті (жануарды) бір рет емес, ұзак уақыт, мэселен, айлар бойы пайдалана отырып, ас корыту агзаларының сөл шыгару қабілетін, жиырылу-жазылу касиетін, ас сіңіру дәрежесін бірден бір дэл аныктауга болады. 290 |