603 жыл
Батыс Түрік қағанатының Шығыс түріктен бөлініп шығу мерзімі туралы пікірлер:
1. Батыс Түрік
қағанаты 552 жылдан
өз алдына дербес
қағандық ретінде
өмір сүріп келді. Мұны В.
В. Бартольдтың «Түрік
мемлекетін мемлекет
болысымен бір әулет
биледі, бірақ жеке бір адам
билік жүргізе алған жоқ.
Батыс бөлікке билік
жүргізген барлық қағандар
әу бастан-ақ толық дербес
болды» деген пікірде
3. Қытай деректеріне
сүйенген қазақ
тарихшылары мен қытай
тарихшыларының пікірі.
Батыс Түрік қағанаты
дербес мемлекет ретінде
603 жылдан бері өмір
сүрген.
2. 582-583жж. басталған
билік үшін күрестің
өршуімен
байланыстырушылардың
пікірі. Бұл пікірдің
басында тарихшы
Шаванн тұр: «Бумын
қаған Шығыс түріктердің
арғы атасы болғанда,
Істеми Батыс түріктерді
билеген күллі
қағандардың атасы
болып шығады... Саяси
жақтан ажырасу
толығынан 582 жылы
аяқталды»
Батыс Түрік қағанаты ортағасырлық деректерде «он тайпа елі»
(«он оқ будун»)
Дулу
Нушиби
Жетісу мен батыс
Жоңғарияны
қоныстанған
Батыс Тянь Шань
мен Ыстықкөл
маңын мекендеген
Батыс Түрік қағанатының гүлденген мезгілі
Жегуй қаған (610-618 жж.) Тон жабғу (618-630 жж.)
«Көне Таңнама» :
«батыс варварлар мұндай күшті болып
көрген емес...»
Тон жабғу батыста Амударияның жоғарғы ағысына дейін жетті. Бұлар нушиби тайпасының
өкілдері. Тон жабғу тұсында түріктер Ауғанстан арқылы солтүстік - батыс Үндістанға жетті.
Византия императорымен байланыс орнатып, Ираклийдің Закавказьеге үшінші жорығына
қатынасты. Тбилисиде Ираклиймен кездесіп Тон жабғуға император өз тәжін кигізіп, қызы
Евдокияны беруге уәде етеді. Тон жабғу өзіне тәуелді жерлерге, яғни солтүстікте Испиджаб,
Шаштан, оңтүстікте Ауғанстанның оңтүстігі мен солтүстік - батыс Пакистанға дейінгі аумаққа
өз өкілдерін - тұдындарды жіберді.
Қытай деректері Батыс Түрік
қағанатында 28 дәрежелі
лауазым иелері болды деп
көрсетеді. Дегенмен, бұл
қағанат аумағының үлкейіп-
кішірейіп отыруына
байланысты бірде көбейсе, ал
енді бірде азайып отырған.
Ябғу
Шад
Елтебер
Бұйырық
Тегін
Ұлық
Қаған
(хакан)
Бек
Халық бұқарасы, ерікті ұсақ қауым мүшелері «қара бұдұндар» (budun -халық)
Батыс Түрік қағанатының әлсіреуі және дарынсыз хан Ашын Хусэлонның
(Құшыра) 60-70 мың адаммен ішкі Қытайға өтуімен Батыс Түріктерде Ашына
әулетінің үстемдігі аяқталды
Достарыңызбен бөлісу: | 
