Оқулық-атлас Алматы 0 е І £. W ( O m ) ' и и г }

3 БӨЛІМ
АЯҚТЫҢ КЛИНИКАЛЫҚ АНАТОМИЯСЫ
3.1. Жалпы сипаттамалар
Аяқтың шекаралары: алд ы н ан ш ап ж ал ғам асы м ен ж ү р гізіл ге н
сы зы ң, арты нан м ы қ ы н сү й егін ің ж ән е сегізкө зд ің сы р тң ы ң ы р л а ­
ры арңы лы ж ү р гізіл ген сы зы ң .
Бөксе ай м ағы ж ам б асты ң сы р тқы ң абы рғасы болғаны м ен, ая ң
бөлім інің қ ү р ам ы н а кіред і.
А яң ты ң сы р тқы к ө р ін істер і ерлер мен әйелдерде әр тү р л і ж ән е 
оларды ң ер ек ш ел ігі тері асты м ай ң аб аты н ы ң дам у дәреж есіне 
байланы сты . Ә йелдердің бөксе ай м ағы мен сан ы н да тері асты м ай 
ңабаты ерлерге ң ар аған д а ж а ң с ы ж етіл ген . Ж а л п ы дене б ітім ін ің
түріне байланы сты ң ы сқ а ж ән е ү зы н а я қ т а р д ы а ж ы р а т у ға бола­
ды. Ол бойдың кеуде ү зы н д ы ғы н а ң аты н асы м ен алы н ад ы . А я қ т ы ң
сы ртқы к ө р ін істер ін ің е р ек ш ел ік те р і ә р тү р л і ай м ақ тін д ер ін ің то- 
п ограф и ялы қ ж е к е ө згер гіш тігім ен де ая ң тал а д ы .
3.2. Аяңтың рельефтік, нысаналың және 
проекциялың анатомиясы
А яң та бірнеш е сүйек тө м п ектер і, бүлш ы ң ет б у ы л ты ң тар ы
ан ы қтал ад ы (3 .1 , 3.2 суреттер). Б өксе ай м ағы н ң ар аған д а бүлш ы ң- 
еттер мен м ай лы ш елден тү р аты н тө м п екті көруге болады . Ол сан- 
нан бөксе ңатпары ар ң ы л ы бөлінген, оны ң іш к і ж а ғы н а н ш он данай
сүйегінің төмпегі білінеді. Б өксе а й м ағы н ы ң ж о ғар ғы ш екар асы - 
нан м ы ңы н сүйегін ің ң ы ры н а н ы қ т а у ға болады . А й м ақ т ы ң сы ртңы
ж ағы н д а ортан ж іл ік т ің ү л к ен том пегі білінеді.
С анны ң алд ы ң ғы бетінде ш ап (пупарт) б ай л ам ы н а сәй кес келе- 
тін ш ап ң ы рты сы кө рін еді. Ш ап б айлам ы м ы ң ы н сү й егін ің ал- 
ды ңғы ж о ғар ғы ң ы р ы ( spina iliaca a n te rio r superior) мен қ а са ға

Клиникалық анатомия
111
сим ф изі ( sym phisis p u b ic u m ) ар асы н ан ж а ң с ы ан ы қ та л ад ы . S p in a  
iliaca anterior superior-дан төм енгі төм п екте ж а л п а қ ш ан ды рды ке- 
ретін бұлш ы қет т. tensor f. latae көрін еді.
Сонымен ңатар, тағы ек і төм пекті ан ы қ тау ға болады: сы ртңы
ж ағы нда санны ң төрт басты бүлш ы ңеті ( т. quadriceps fem oris) ті- 
зеге дейін созы лы п ж атад ы , іш к і ж ағы н д а әкелетін бүлш ы қеттер 
( т. adductorius ) о рн аласқан . Ш ап ж ал ғам асы н ы ң дәл асты нда ойыс 
ж ер fossa iliopectinea бар (ары ң адам дарда көрінеді). Осы ойы стан 
сан артери ясы н ы ң серпіні ж эн е л и м ф а түйіндері ан ы қ тал ад ы . Қ ан 
тоқтату үш ін артери ян ы ш ап сүйегіне басуға ы ң ғай л ы . С анны ң тө- 
менгі бөлігінің іш к і ж ағы н д а, аяң ты тізе буы ны нда бүгіп, сы ртңа 
ңарай әкеткенде ү лкен әк ел гіш бүлш ы ң еттің ( т. a d d u cto r m a g n u s ) 
сіңірін сипап байңауға болады.
Тізе буы ны ны ң ал д ы ң ғы бетінде тобы ң ор н ал асад ы , одан төмен 
ң арай тізен ің м е н ш ік ті бай л ам ы (lig. pa tella e p r o p r iu m ) ж а ты р . 
Тізе буы ны ны ң ж о ғар ғы ж а ғ ы мен ң ы р л ар ы н д а ой ы стар бар. Си- 
раңты ж а зған кезде ой ы ң тар ж аң сы кө р ін ед і. Тізе тобы ғы н ы ң ек і 
ң ап тал ы н ан ү л к ен ж іл ік ш ік т ің а й д ар ш ы ң тар ы білінеді.
Ж а зы л ған тізе б у ы н ы н ы ң ар ты н ан тізе асты ой ы ғы (тақы м ) 
ан ы қ көрін еді. О ның ж о ғар ғы ң ы р ы н ы ң сы рт ж а ғы н а н к іш і ж іл ін - 
ш ік т ің басы на дейін сан н ы ң е к і басты б ү л ш ы қ ет ін ің ( т. biceps fe ­
moris ) сің ірін ж ән е к іш і ж іл ін ш ік т ің басы н табуға болады . Кейде 
оны ң іш к і ң ы р ы н ан ж ің іш к е ж іп ш е -ж а л п ы к іш і ж іл ін ш ік нервін 
( п. peroneus c o m m u n i s ) ан ы ң тау ға болады . О й ы ң ты ң іш к і ңы ры - 
нан ж а р ты л а й сің ір л і бүлш ы ң ет ( т. s e m ite n d in o s u s ) пен ж а р т ы л а й
ж ар ғаң ты б ү л ш ы қ еттің ( т. se m im e m b ra n o s u s ) сің ір л ер і аны ң- 
талады . С и р ақты ң алд ы ң ғы бетінде ү л к ен ж іл ін ш ік т ің қ ы р ы мен 
оны ң м едиалды беті а н ы қ кө р ін ед і. С үйек ң ы р ы н ы ң с ы р тң ы ж ағы - 
мен ү зы н ш а келген си р аң ты ң ал д ы ң ғы б ү л ш ы ң еті кө р ін ед і. С ирақ- 
ты ң артңы б етінің ж о ғар ғы бөлігінде ек і том паң балты р бүлш ы ң еті 
көрінеді. Төмен ң ар ай ол ж ің іш к е р іп , а х и л л сің ір ін е ай н ал ад ы .
С ираң-аяң басы буы ны н ы ң е к і қ а п т а л ы н а н ү л к ен ж ән е к іш і ж і- 
л ін ш ік тер д ің өсінділері (тобың) кө р ін ед і. О лар мен ах и л л с ің ір ін ің
арасы нда е к і ү зы н а бойы созы лған ж ү л ге к ө р ін ед і, сы р т қ ы ж үл- 
геде бүлш ы ңет сің ір л ер і, ал іш к і ж ү л гед е сің ір лер м ен бірге қанта- 
мы р-нерв ш оғы ры өтеді.
А яқ басы ны ң сы рт ж а ғы н д а ж а зғ ы ш б ү л ш ы қ ет тер ін ің : ү л к ен
ж іл ін ш ік т ің алд ы ң ғы б ү л ш ы қ еті ( т. tibialis a n t ), ү л к ен барм ақ- 
ты ң үзы н ж а зғы ш б ү л ш ы қ еті ( т. e x te n s o r hallucis lo n g u s), бар- 
м ақтар ды ң үзы н ж а зғы ш б ү л ш ы ң еттер ін ің ( т. e x te n s o r d ig ito ru m  
longus) сің ір лер і білінеді. А яң басы н ы ң іш к і қ ы р ы н д а то б ы қтан 2 
см алға ң ай ы ң тәр ізд і сү й ек ті а н ы қ т а у ға болады . Одан 2 — 2,5 см

112
3 бөлім. Аяқтың клиникалық анатомиясы
алға ң арай 1-ш і а я ң басы сү й егін ің н егізін де бүды р б ілін еді, ол 
тілерсек-табан б уы ны н ы ң ( articu la tio ta r si- m e ta ta rs i) сы зы ғы н
ан ы ң тау ға көм ектеседі. А яң басы ны ң сы р тң ы қ ы р ы н ы ң ортасы н- 
да орналасңан V-ш і а я қ басы сү й егін ің бүды ры ар ң ы л ы a rticulatio 
ta rsi-m eta ta rsi-д ің саң ы л ау ы н ан ы ң тай ал ам ы з.
Т абанны ң іш к і қ ы р ы н д а күм без к ө р ін ед і, ол сы р тң ы ң ы р ы н д а 
ж о й ы лы п кетеді. М ай табанда күм без толы ғы м ен болм айды .

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: